Phổ cập giáo dục mầm non: Tạo nền móng vững chắc từ bậc học đầu tiên

Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ mẫu giáo từ 3 đến 5 tuổi (dự thảo) vừa được trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội, và dự kiến Quốc hội sẽ xem xét trong kỳ họp sắp tới.

Ban đầu, dự thảo chỉ hỗ trợ chi phí học tập cho khối công lập và bổ sung trẻ mẫu giáo đang học tại các trường mầm non dân lập, tư thục có cha hoặc mẹ là công nhân, người lao động đang làm việc tại các khu công nghiệp, nghĩa là không mở rộng tất cả trẻ mầm non khối dân lập, tư thục. Tuy nhiên theo thông tin mới nhất từ lãnh đạo Bộ Giáo dục và Đào tạo, thực hiện chủ trương của Bộ Chính trị, học sinh trường dân lập, tư thục (từ mầm non tới trung học phổ thông) cũng được cấp bù học phí bằng mức học phí của trường công lập theo quy định.

Các chính sách quan trọng khác của dự thảo bao gồm nâng mức hỗ trợ tiền ăn trưa so với quy định hiện hành cho trẻ em mẫu giáo 3-5 tuổi; đầu tư phát triển mạng lưới trường, lớp; quy định chính sách đặc thù để hỗ trợ, thu hút, ưu đãi với giáo viên mầm non…

Những năm qua, với sự quan tâm, chăm lo của nhà nước, xã hội và các bậc phụ huynh, giáo dục mầm non đã có nhiều bước phát triển tích cực, đáng ghi nhận. Tuy nhiên, đây là lĩnh vực vẫn còn những tồn tại, bất cập chưa tương xứng với vị trí, vai trò của bậc học đặt nền móng cho sự phát triển toàn diện con người, như: cơ sở vật chất, thiết bị chưa đáp ứng yêu cầu đề ra; đội ngũ giáo viên thiếu nhiều, chất lượng chưa bảo đảm…

Trong bối cảnh nêu trên, dự thảo khi được Quốc hội phê duyệt sẽ không chỉ góp phần giảm gánh nặng giáo dục cho người dân, nhất là những hộ nghèo, hoàn cảnh khó khăn, mà còn được kỳ vọng sẽ phát triển đa dạng các loại hình giáo dục công- tư, thu hút thêm nguồn lực giáo viên, thúc đẩy gia tăng mạng lưới trường lớp cho khối mầm non, nâng cao toàn diện chất lượng nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục và bảo vệ trẻ em.

Như vậy, vấn đề còn lại là thiết kế chính sách sao cho mang tính khả thi trong thực tế, phát huy cao nhất hiệu quả nguồn lực đầu tư.

Theo đề xuất của Chính phủ, dự kiến kinh phí cho đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị để thực hiện phổ cập giáo dục mầm non 3-5 tuổi (giai đoạn 2026 - 2030) là 116.314 tỷ đồng. Trong đó, kinh phí thực hiện chính sách đối với trẻ em mẫu giáo (hỗ trợ chi phí học tập và tiền ăn trưa) là 1.062 tỷ đồng/năm; kinh phí hỗ trợ tuyển dụng giáo viên mẫu giáo là 2.827 tỷ đồng; kinh phí hỗ trợ cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên thực hiện phổ cập là 3.296 tỷ đồng/năm; kinh phí bảo đảm cơ sở vật chất là hơn 91.872 tỷ đồng.

Căn cứ vào tính toán dự kiến trên, trung bình mỗi năm cần hơn 23.000 tỷ đồng để thực hiện các chính sách liên quan. Đây là nguồn tài chính rất lớn, cần làm rõ có thuộc 20% tổng chi ngân sách Nhà nước cho giáo dục, đào tạo hay không; nếu có thì sẽ ảnh hưởng như thế nào đến thực hiện các nhiệm vụ khác (đều rất quan trọng) của lĩnh vực giáo dục và đào tạo…

Vừa qua, Thường trực Ủy ban Văn hóa và Xã hội đã thống nhất kiến nghị nguồn kinh phí thực hiện dự thảo do ngân sách Trung ương hỗ trợ tăng thêm ngoài 20% tổng chi ngân sách Nhà nước cho giáo dục và đào tạo (tổng chi ngân sách nhà nước cho lĩnh vực giáo dục, đào tạo năm 2024 là hơn 380.561 tỷ đồng).

Ngoài ra, để thực hiện chính sách phổ cập giáo dục cho trẻ mầm non từ 3-5 tuổi ngày càng tốt hơn, thiết kế cơ chế như thế nào để có sự phối hợp giữa các nguồn lực công và tư là cực kỳ quan trọng. Đơn cử, khu vực tư nhân và vốn đầu tư nước ngoài có thể phát huy ưu thế trong giáo dục mầm non cho con em các gia đình có điều kiện kinh tế. Tuy nhiên, ở một khía cạnh khác, khu vực tư nhân và vốn đầu tư nước ngoài cũng có thể hỗ trợ trường mầm non nằm ở các khu công nghiệp nhằm phục vụ cho cha mẹ là công nhân, nhân viên tại đây.

Ông Phan Văn Mãi, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế - Tài chính của Quốc hội, đã đặt vấn đề có nên cấp đất cho mầm non tư thục tại các khu công nghiệp hoặc chuyển một số trường mầm non ở đây cho tư nhân quản lý theo quy định, vừa đảm bảo chất lượng vừa tạo hành lang thu hút tư nhân tham gia đầu tư, không tốn ngân sách nhà nước để vận hành hàng năm.

Chúng ta biết rằng nếu chỉ dựa vào nguồn lực công sẽ có giới hạn, trong khi nguồn đầu tư tư nhân, đầu tư có vốn nước ngoài đa dạng và linh hoạt hơn. Vì vậy, nên có các công cụ chính sách cụ thể nhằm thúc đẩy sự tham gia từ các tổ chức và doanh nghiệp tư nhân, ví dụ như khuyến khích đào tạo giáo viên mầm non tại các nhà trường cả công lẫn tư, có vốn đầu tư trong cũng như ngoài nước.

Việt Nam cũng có thể tham khảo kinh nghiệm các quốc gia đã đi trước trong công tác phổ cập giáo dục mầm non. Cụ thể như Trung Quốc vừa qua đã ban hành Luật giáo dục mầm non mới, nhằm cải cách toàn diện chính sách tuyển dụng và phúc lợi cho giáo viên mầm non.

Theo đó, các trường mầm non và tổ chức giáo dục bất kể công hay tư phải bảo đảm mức lương và phúc lợi công bằng cho giáo viên theo tiêu chuẩn quốc gia, bao gồm lương cơ bản và các khoản thưởng dựa trên kinh nghiệm. Các trường đều phải đóng bảo hiểm xã hội cho giáo viên mầm non, bao gồm lương hưu, bảo hiểm y tế, thai sản, thất nghiệp và bảo hiểm tai nạn lao động, giúp giáo viên có được sự ổn định tài chính.

Chính phủ Trung Quốc và các sở, ban, ngành, trường học phải lập kế hoạch đào tạo giáo viên toàn diện, cập nhật liên tục những kiến thức và thông tin quan trọng liên quan tới giáo dục trẻ mầm non, giúp giáo viên gia tăng kỹ năng, có cơ hội thăng tiến, tăng thu nhập.

Các cơ sở giáo dục phải cung cấp môi trường làm việc an toàn, hỗ trợ với đầy đủ cơ sở vật chất, tài liệu giảng dạy và dụng cụ cần thiết để giảm bớt gánh nặng công việc cho giáo viên. Nếu những cơ sở nào đáp ứng các tiêu chuẩn này thì dù là công hay tư đều được Nhà nước hỗ trợ ngân sách nhằm hỗ trợ lương, phúc lợi và cải thiện cơ sở hạ tầng.

Trung Quốc còn có chính sách hỗ trợ giáo viên mầm non, nhất là giáo viên ở các khu vực khó khăn, thông qua trợ cấp chi phí nhà ở để giúp họ yên tâm làm việc.

Trở lại với giáo dục mầm non ở Việt Nam, chính sách phổ cập như nêu ở đầu bài viết không đơn thuần là hỗ trợ chi phí học tập, nâng cao mức hỗ trợ tiền ăn trưa, mà là sự đầu tư toàn diện để mở rộng và nâng cao chất lượng trường lớp, giáo viên.

Giáo dục mầm non có vai trò đặc biệt quan trọng bởi đây là cấp học đầu tiên trong hệ thống giáo dục quốc dân, nhằm phát triển toàn diện trẻ em về thể chất, trí tuệ, thẩm mỹ, hình thành những yếu tố đầu tiên của nhân cách, phẩm chất, đặt nền móng cho sự phát triển toàn diện con người. Chính sách phổ cập giáo dục mầm non lần này được kỳ vọng sẽ tạo đột phá phát triển với cấp học đầu tiên này.

Chuyên mục TÂM ĐIỂM mong nhận được ý kiến của bạn đọc về nội dung bài viết. Hãy vào phần Bình luận và chia sẻ suy nghĩ của mình. Xin cảm ơn!