Mâm ngũ quả ngày Tết: Từ phong tục đến những giá trị sức khỏe quý báu

Ở mỗi vùng miền, người dân lại có phong tục chọn các loại quả và bài trí mâm khác nhau tùy thuộc vào khí hậu, sản vật và quan niệm từng vùng. Không chỉ thể hiện ước muốn cho năm mới, các loại trái cây trong mâm ngũ quả còn có nhiều lợi ích sức khỏe, nhiều lợi ích đã được khoa học chứng minh.

Dưới đây là công dụng với sức khỏe của một số loại trái cây phổ biến trong mâm ngũ quả:

Quả phật thủ - "bàn tay Phật"

Nó không được ăn trực tiếp mà dùng làm nguyên liệu chế biến các món ăn ngon bổ dưỡng cũng như các bài thuốc quý. Vỏ ngoài được sử dụng để thêm hương vị cho đồ uống hoặc món ăn. Nghiên cứu gần đây cho thấy nó có thể làm giảm chứng đau nửa đầu.

Ngoài ra, quả phật thủ chứa hợp chất cồn nhẹ có tác dụng điều trị các bệnh về đường hô hấp. Nó giúp loại bỏ ho và đờm từ hầu họng, giảm đau và giúp dễ thở. Nó cũng giúp điều trị hen suyễn ở một mức độ nào đó. Ngâm trái cây trong một bát nước với một ít đường sẽ giúp bạn bớt cảm giác khó thở.

Nó cũng giúp tăng cường miễn dịch, tốt cho tiêu hóa, giảm đau bụng kinh. Quả phật thủ là một phương thuốc cổ xưa được sử dụng để điều trị chứng đau bụng kinh, thay đổi tâm trạng và chảy máu. Đặc tính chống oxy hóa và giảm viêm của nó rất có lợi trong việc làm dịu cơ bụng dưới và giảm đau.

Quả bưởi - cầu ước an khang, thịnh vượng

Quả bưởi trong mâm ngũ quả ngày Tết tượng trưng cho ý nghĩa cầu ước sự an khang, thịnh vượng

Loại quả phổ biến này còn có nhiều công dụng với sức khỏe, trong đó có giúp ngừa ung thư. Theo Viện Nghiên cứu Ung thư Hoa Kỳ, nó chứa đầy đủ các chất dinh dưỡng chống oxy hóa và hợp chất phytocompounds có tiềm năng chống lại ung thư. 

Ăn trái cây họ cam quýt như chanh, bưởi và cam có liên quan đến việc giảm nguy cơ ung thư (bao gồm ung thư tuyến tụy và ung thư dạ dày, ung thư đường tiêu hóa và hô hấp trên) trong một số nghiên cứu. Nghiên cứu này cho thấy rằng thêm một vài khẩu phần trái cây họ cam quýt trong chế độ ăn uống của bạn mỗi tuần có thể làm giảm nguy cơ phát triển một số loại ung thư.

Bưởi rất giàu chất chống oxy hóa như lycopene, có đặc tính chống ung thư và có thể làm giảm một số tác dụng phụ của phương pháp điều trị ung thư. Nó cũng đã được chứng minh là làm tăng lưu lượng máu đến não.

Với calo thấp, bưởi có thể là lựa chọn hoàn hảo khi bạn muốn giảm cân. 

Chuối - gia đình sum vầy, bao bọc, che chở

Chuối xanh và chín vàng đều là nguồn cung cấp nhiều chất dinh dưỡng quan trọng. 

Một quả chuối cỡ vừa màu xanh lá cây hoặc màu vàng (118 gram) chứa 3,1g chất xơ, ngoài ra còn có kali, vitamin B6, vitamin C, magie, đồng, mangan. Nó cung cấp cấp 105 calo, trong đó hơn 90% đến từ carbs. Ngoài ra, chuối rất ít chất béo và protein.

Chuối xanh có thể cung cấp một số chất dinh dưỡng và lợi ích bổ sung mà chuối chín vàng không có. Chúng rất giàu tinh bột kháng và pectin, giúp làm no, cải thiện sức khỏe hệ tiêu hóa và giúp giảm lượng đường trong máu. Chuối xanh, chưa chín cũng xếp hạng thấp về chỉ số đường huyết, với giá trị là 30. 

Tuy nhiên, một số người nhận thấy rằng chuối xanh có vị đắng và kết cấu không tốt. 

Điều thú vị là tinh bột kháng và pectin giảm dần khi chuối chín, vì vậy chuối có màu vàng với một chút xanh vẫn chứa một lượng nhỏ. Vì lý do này, chuối không nhất thiết phải có màu xanh hoàn toàn để bạn nhận được ít nhất một số lợi ích này.

Thanh long - rồng mây hội tụ

Loại quả này có hàm ý rồng mây hội tụ, thể hiện sự phát tài phát lộc. Nó rất giàu vitamin C, A, B1, B12, E và kali, magie, kẽm, photpho, đồng thời cũng chứa nhiều hợp chất thực vật có lợi như polyphenol, flavonoid, carotenoid, betaxanthin và betacyanins.

Lương y đa khoa Bùi Đắc Sáng, Hội Đông y Hà Nội cho biết, thanh long chứa nhiều chất nhầy pectin, chất xơ hòa tan và chất xơ không tan cellulose đều có tác dụng phòng trị bệnh táo bón, béo phì, xơ vữa động mạch, viêm ruột kết...

Thanh long còn là trái cây có chứa lượng đường thấp, giàu magie, nhiều vitamin và khoáng chất, lại ít năng lượng. Vì thế, ăn thanh long thường xuyên rất tốt cho người tiểu đường, người mập phì nóng nhiệt, đang cần giảm cân.

Thanh long có thể giúp cải thiện sức khỏe tim mạch bằng cách giảm mức cholesterol xấu và bổ sung thêm cholesterol tốt. Trái cây này rất giàu chất béo không bão hòa đơn giúp trái tim được nghỉ ngơi trong tình trạng tốt nhất, lương y Sáng cho biết.

Sự hiện diện của vitamin C và flavonoid trong quả thanh long có thể tăng cường hệ thống miễn dịch và bảo vệ cơ thể trước những nhiễm trùng có hại. Quả thanh long chứa một lượng lớn chất xơ giúp điều hòa hệ tiêu hóa và ngăn chặn các vấn đề về tiêu hóa như táo bón và trào ngược. 

Xoài - cầu mong tiêu xài không thiếu thốn

Là trái cây đặc trưng cho khu vực khí hậu nhiệt đới như Việt Nam, xoài cũng giàu chất xơ, có tác dụng thúc đẩy sự hoạt động của nhu động ruột, giúp trẻ khỏe mạnh. Ngay cả với trẻ bị táo bón, ăn xoài mỗi ngày cũng cải thiện các triệu chứng đáng kể.

Xoài chứa nhiều polyphenol - hợp chất thực vật có chức năng như chất chống oxy hóa. Nó có hơn một chục loại khác nhau, bao gồm mangiferin, catechin, anthocyanins, quercetin, kaempferol, rhamnetin, axit benzoic và nhiều loại khác.

Trong số các polyphenol, mangiferin được quan tâm nhiều nhất và đôi khi được gọi là "siêu chống oxy hóa" vì nó đặc biệt mạnh mẽ. Các nghiên cứu trên ống nghiệm và động vật đã phát hiện ra rằng mangiferin có thể chống lại tác hại của các gốc tự do liên quan đến ung thư, tiểu đường và các bệnh khác. 

Đu đủ - sự thịnh vượng, đủ đầy

Tượng trưng cho sự thịnh vượng, đủ đầy, đu đủ là một loại trái cây nhiệt đới cực kỳ tốt cho sức khỏe (Ảnh: H.A).

Đu đủ chứa nhiều chất chống oxy hóa có thể giảm viêm, chống lại bệnh tật gồm cả ung thư và giúp bạn trông luôn tươi trẻ.

Đu đủ cũng chứa chất chống oxy hóa lành mạnh được gọi là carotenoid - đặc biệt là một loại được gọi là lycopene. Hơn nữa, cơ thể bạn hấp thụ những chất chống oxy hóa có lợi này từ đu đủ tốt hơn so với các loại trái cây và rau quả khác.

Nghiên cứu cho thấy lycopene trong đu đủ có thể làm giảm nguy cơ ung thư. Nó cũng có thể có lợi cho những người đang được điều trị ung thư. Đu đủ có thể hoạt động bằng cách giảm các gốc tự do góp phần gây ra ung thư.

Ngoài ra, đu đủ có thể có một số tác dụng độc đáo mà các loại trái cây khác không chia sẻ được. Trong số 14 loại trái cây và rau quả có đặc tính chống oxy hóa được biết đến, chỉ đu đủ có hoạt tính chống ung thư đối với các tế bào ung thư vú.

Thêm đu đủ vào chế độ ăn uống của bạn có thể tăng cường sức khỏe tim mạch của bạn. Các nghiên cứu cho thấy trái cây chứa nhiều lycopene và vitamin C có thể giúp ngăn ngừa bệnh tim. 

Cam, quýt tượng trưng cho sự giàu có, dư dả

Trái cây họ cam quýt mang ý nghĩa về sự giàu có, dư dả. Chúng không chỉ có hương vị thơm ngon mà còn rất tốt cho sức khỏe của bạn, từ việc tăng cường khả năng miễn dịch để chống lại ung thư.

Chúng là nguồn cung cấp vitamin C tuyệt vời, một chất dinh dưỡng giúp tăng cường hệ thống miễn dịch và giữ cho làn da của bạn mịn màng và đàn hồi. Trái cây họ cam quýt cũng có nhiều vitamin và khoáng chất khác mà cơ thể bạn cần để hoạt động bình thường, bao gồm vitamin B, kali, phốt pho, magie và đồng.

Ngoài ra, chúng rất giàu các hợp chất thực vật có nhiều lợi ích cho sức khỏe, bao gồm cả tác dụng chống viêm và chống oxy hóa. Các hợp chất này bao gồm hơn 60 loại flavonoid, carotenoid và tinh dầu, và chúng chịu trách nhiệm cho nhiều lợi ích sức khỏe của trái cây họ cam quýt.

Trái cây họ cam quýt là nguồn cung cấp chất xơ dồi dào. Chỉ một cốc cam có chứa 4 gram chất xơ.

Không những thế, nhiều nghiên cứu đã liên kết trái cây họ cam quýt với việc giảm nguy cơ mắc một số bệnh ung thư. Trong một nghiên cứu, những người ăn một quả bưởi hoặc uống một phần nước ép bưởi hàng ngày có nguy cơ ung thư phổi thấp hơn.

Các nghiên cứu khác đã gợi ý rằng trái cây họ cam quýt cũng có thể bảo vệ chống lại ung thư thực quản, dạ dày, ung thư vú và tuyến tụy.

Quả na - một năm nhiều may mắn, thành công

Quả na có ý nghĩa cầu chúc một năm với nhiều điều may mắn và gặt hái được nhiều thành công (Ảnh: D.T).

Loại trái cây này giàu chất xơ hòa tan, protein, lượng nhỏ chất béo, vitamin C, vitamin B6, kali, riboflavin, thiamine, folate, niacin, axit pantothenic, mangan, magie, đồng, phospho, sắt. 100g thịt quả na cung cấp cho cơ thể khoảng 70-80 calo.

Trong quả na cũng có chứa polyphenolic. Đây là chất chống oxy hóa rất cao. Nổi bật nhất là acetogenin annonaceous với các hợp chất asimicin và annonacin là những cytotoxin mạnh. Đây là những hợp chất có khả năng chống ung thư.

TS.Lương Y Phùng Tuấn Giang, Chủ tịch Viện nghiên cứu phát triển y dược cổ truyền Việt Nam cho biết, quả na chứa các hợp chất chống oxy hóa như flavonoid, carotenoid, vitamin C và axit kaurenoic có thể giúp chống lại stress oxy hóa, từ đó giúp giảm tỷ lệ tử vong do tim mạch và giúp ngăn ngừa bệnh tim mạch. 

Na cũng chứa carotenoid và flavonoid chống viêm giúp tăng cường sức khỏe tổng thể và giảm nguy cơ mắc bệnh mãn tính. Đặc biệt, na cũng giúp tăng cường hệ miễn dịch. Loại trái cây này cung cấp vitamin C, giúp cơ thể chống lại nhiễm trùng và nhiều bệnh tật. 

Loại trái cây phổ biến này cũng chứa một số hợp chất giúp tăng cường sức khỏe tim mạch bao gồm các chất chống oxy hóa như carotenoid, vi chất dinh dưỡng như kali và magie và chất xơ. Nghiên cứu cho thấy kali giúp làm giảm huyết áp cao ở những người bị bệnh tăng huyết áp và giảm nguy cơ đột quỵ.