Xử phúc thẩm vụ FLC: Phạt tiền thay vì phạt tù là chính sách nhân văn

Kết thúc phiên xét xử phúc thẩm, Tòa án nhân dân Cấp cao tại Hà Nội chấp nhận kháng cáo xin giảm nhẹ hình phạt của cựu Chủ tịch FLC Trịnh Văn Quyết và 24 bị cáo khác trong vụ án Thao túng thị trường chứng khoán và Lừa đảo chiếm đoạt tài sản xảy ra tại Tập đoàn FLC và các đơn vị liên quan.

Khắc phục hậu quả vụ án đóng vai trò mấu chốt

Theo đó, HĐXX phúc thẩm sửa bản án sơ thẩm, tuyên phạt bị cáo Trịnh Văn Quyết 7 năm tù về tội Lừa đảo chiếm đoạt tài sản (án sơ thẩm 18 năm tù); 4 tỷ đồng về tội Thao túng thị trường chứng khoán (án sơ thẩm 3 năm tù). Tổng hình phạt phúc thẩm đối với ông Trịnh Văn Quyết là 7 năm tù, 4 tỷ đồng.

Ngoài cựu Chủ tịch FLC, 24 bị cáo còn lại có đơn kháng cáo, HĐXX phúc thẩm đều chấp nhận kháng cáo, sửa bản án sơ thẩm giảm nhẹ hình phạt cho những người này.

Theo đánh giá của HĐXX phúc thẩm, việc ông Trịnh Văn Quyết tích cực khắc phục toàn bộ hậu quả vụ án đã thể hiện rõ trách nhiệm, thái độ ăn năn, hối cải góp phần giảm thiệt hại cho các bị hại và đây là những điểm giảm nhẹ trách nhiệm hình sự được quy định tại khoản 1, Điều 51 Bộ luật Hình sự 2015.

"Đối với các tội xâm phạm quyền sở hữu, xâm phạm quyền sở hữu kinh tế thì việc khắc phục hậu quả vụ án đóng vai trò mấu chốt, trọng điểm để xem xét, quyết định hình phạt đối với bị cáo", HĐXX phúc thẩm nêu rõ.

Điểm đáng chú ý của bản án phúc thẩm là hàng loạt bị cáo lĩnh án tù về tội Thao túng thị trường chứng khoán ở phiên sơ thẩm mà có kháng cáo xin chuyển từ hình phạt tù sang phạt tiền đều được HĐXX phúc thẩm chấp nhận. 

Theo đó, đối với tội danh này, HĐXX phúc thẩm tuyên phạt người nặng nhất là 4 tỷ đồng và thấp nhất là 2 tỷ đồng. 

Trong quá trình xét xử, gia đình bị cáo Trịnh Văn Quyết đã nộp thêm 24,5 tỷ đồng để nộp tiền cho tất cả các bị cáo có kháng cáo xin được chuyển hình phạt tù sang phạt tiền đối với tội danh này.

Đánh kẻ chạy đi, chứ không đánh người chạy lại

Bình luận về việc HĐXX chấp nhận kháng cáo của các bị cáo đối với tội Thao túng thị trường chứng khoán, Luật sư Hoàng Trọng Giáp, Giám đốc Công ty Luật Hoàng Sa (Đoàn Luật sư TP Hà Nội), cho rằng hiện nay không có quy định cụ thể điều chỉnh các điều kiện áp dụng hình phạt tiền thay phạt tù.

Song theo luật sư Hoàng Trọng Giáp có thể vận dụng các Điều 35, Điều 54 Bộ luật Hình sự năm 2015 để áp dụng hình phạt chính là phạt tiền thay vì phạt tù đối với người phạm tội ít nghiêm trọng, nghiêm trọng, rất nghiêm trọng của một số tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế, môi trường, trật tự công cộng mà họ có nhân thân tốt, ăn năn hối cải, đã khắc phục hậu quả, có nhiều tình tiết giảm nhẹ.

Cụ thể: Điều 35 quy định về phạt tiền được áp dụng là hình phạt chính đối với các trường hợp bao gồm: Người phạm tội ít nghiêm trọng, phạm tội nghiêm trọng;

Người phạm tội rất nghiêm trọng xâm phạm trật tự quản lý kinh tế, môi trường, trật tự công cộng, an toàn công cộng và một số tội phạm khác, và để quyết định áp dụng mức phạt tiền thì cần phải xét đến tính chất, mức độ nguy hiểm của tội phạm, tình hình tài sản của người phạm tội, sự biến động giá cả.

Điều 54 quy định, tòa án có thể quyết định một hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng nhưng phải trong khung hình phạt liền kề nhẹ hơn của điều luật khi người phạm tội có ít nhất hai tình tiết giảm nhẹ quy định tại khoản 1 Điều 51 của Bộ luật Hình sự; thậm chí là chuyển sang một loại hình phạt nhẹ hơn và lý do của việc giảm nhẹ phải được ghi rõ trong bản án.

Luật sư Giáp cho biết thêm, Bộ luật Hình sự năm 2015 sửa đổi năm 2017 quy định hình phạt tiền là hình phạt chính đối với một số tội danh như: Buôn lậu (Điều 188), Sản xuất, buôn bán hàng cấm (Điều 190), Thao túng thị trường chứng khoán (Điều 211), Trốn thuế (Điều 200), Đánh bạc (Điều 321), hay một số tội về buôn bán hàng giả, vi phạm về môi trường,...

Với tư cách là luật sư tham gia một số vụ án xâm phạm trật tự quản lý kinh tế, trật tự công cộng, luật sư Hoàng Trọng Giáp cho rằng quy định phạt tiền thay vì phạt tù là chính sách nhân văn, nhân đạo phù hợp với xu hướng cải cách tư pháp của một số quốc gia tiên tiến trên thế giới.

"Đây được xem là cách xử lý “đánh kẻ chạy đi, chứ không đánh người chạy lại” để họ có điều kiện lao động, học tập mà nhà nước trong thời điểm nào đó cũng bớt đi gánh nặng chi phí về giam giữ…

Tuy thực tiễn cần suy xét trường hợp cụ thể khi áp dụng, tránh áp dụng tràn lan tạo tâm lý xem nhẹ việc phạm pháp, dẫn đến luật pháp giảm sút tính răn đe, tính nghiêm khắc và hệ lụy tiêu cực", Giám đốc Công ty Luật Hoàng Sa nêu quan điểm.

Hàng loạt bị cáo không kháng cáo cũng được giảm nhẹ hình phạt

Theo Tiến sĩ, luật sư Đặng Văn Cường, Trưởng văn phòng Luật sư Chính Pháp (Đoàn Luật sư TP Hà Nội), Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân được ban hành mới đây quy định: “Ưu tiên áp dụng các biện pháp về dân sự, kinh tế, hành chính trước, cho phép các doanh nghiệp, doanh nhân được chủ động khắc phục sai phạm, thiệt hại.

Trường hợp thực tiễn áp dụng pháp luật có thể dẫn đến xử lý hình sự hoặc không xử lý hình sự thì kiên quyết không áp dụng xử lý hình sự, còn trong trường hợp đến mức xử lý hình sự thì ưu tiên các biện pháp khắc phục hậu quả kinh tế trước và là căn cứ quan trọng để xem xét các biện pháp xử lý tiếp theo,...”.

Do đó, Luật sư Đặng Văn Cường đánh giá, về mặt lý luận, lý thuyết hoàn toàn có thể áp dụng hình phạt phạt tiền thay vì phạt tù đối với tội phạm về kinh tế, đặc biệt là khi thực hiện Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân giai đoạn hiện nay,...

Bản án phúc thẩm cũng nêu rõ, do gia đình bị cáo Trịnh Văn Quyết đã nộp đầy đủ số tiền khắc phục hậu quả vụ án nên HĐXX phúc thẩm cũng hủy bỏ các lệnh kê biên, phong tỏa tài sản đối với cựu Chủ tịch FLC Trịnh Văn Quyết. 

Trên cơ sở xem xét tổng thể, đánh giá chung về yếu tố khắc phục toàn bộ hậu quả vụ án, HĐXX phúc thẩm cũng giảm nhẹ hình phạt cho hàng loạt bị cáo không có kháng cáo. 

Trong phiên xét xử phúc thẩm, cả 50 bị cáo đều được triệu tập đến tòa. Song bị cáo Trịnh Văn Quyết có đơn xin xét xử vắng mặt do sức khỏe yếu "nguy cơ tử vong rất cao".