Hoàng Hường: Đế chế kinh doanh đến từ chiêu trò "mị dân"?

Ngày 3/10, Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an đã khởi tố bị can đối với nữ doanh nhân Hoàng Thị Hường (38 tuổi, quê Phú Thọ) về tội Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng.

Theo cáo buộc, trong khoảng 4 năm kinh doanh, Hoàng Hường đã chỉ đạo nhân viên để ngoài sổ sách doanh thu gần 1.800 tỷ đồng, đồng thời kê sai thuế giá trị gia tăng hơn 2.100 tỷ đồng.

Tuy nhiên, bên cạnh doanh thu khủng, điều khiến dư luận quan tâm nhiều hơn đối với nữ doanh nhân này lại là cách Hoàng Hường quảng cáo, đánh bóng hình ảnh cá nhân, lấy lòng người tiêu dùng bằng những chiêu trò “mị dân”.

“Hoàng Hường tận dụng từng yếu tố cảm xúc của con người"

Trao đổi với phóng viên Dân trí, Thượng tá Đào Trung Hiếu, Tiến sĩ Tội phạm học, đánh giá Hoàng Hường có khả năng thao túng tâm lý người tiêu dùng một cách tinh vi, trong một thời gian dài.

“Hoàng Hường tận dụng từng yếu tố cảm xúc của con người, từ lo lắng về sức khỏe, mong ước đổi đời đến nỗi sợ bỏ lỡ.

Từ đó, bị can này xây dựng nội dung quảng cáo “nhạy cảm triệu chứng”, hứa chữa hôi miệng “từ kiếp trước”, xử lý tổn thương xương khớp mà “không cần thuốc Tây”. Những lời hứa hẹn này vượt quá thực lực dễ khiến người nghe mất cảnh giác”, ông Hiếu phân tích.

Theo Thượng tá Hiếu, Hoàng Hường còn xây dựng một “câu chuyện cá nhân”, với kịch bản phải trải qua khó khăn, vượt lên nghịch cảnh để thành đạt, đồng thời xuất hiện bên cạnh người nghèo, người bệnh qua các hoạt động từ thiện rầm rộ.

Sự kết hợp giữa 2 yếu tố “tài năng” và “lòng tốt” đã giúp Hường tạo được sự thấu cảm đối với người xem, khiến người xem cảm thấy “cô ấy hiểu mình”. Khi đã có được điều này, ông Hiếu cho rằng, người xem sẽ không dễ để thay đổi quan điểm, cái nhìn đối với Hoàng Hường.

Bên cạnh đó, theo Thượng tá Đào Trung Hiếu, Hoàng Hường cũng tận dụng triệt để “hiệu ứng đám đông”, khi tổ chức livestream với hàng nghìn người xem, bình luận khen ngợi, người mua khoe ảnh dùng sản phẩm, chia sẻ công dụng, tất cả tạo ra cảm giác “nhiều người tin chắc là tốt”.

Thêm vào đó, chiêu trò khuyến mãi khủng, tặng quà, bốc thăm may mắn, hoàn tiền là cú hích để thúc đẩy quyết định mua hàng ngay lập tức, tránh người nghe có thời gian tìm hiểu thấu đáo.

“Khi những thông tin tiêu cực xuất hiện, hệ thống thương hiệu nhiều lớp, đổi tên công ty, fanpage mới và mạng lưới cá nhân đứng tên giúp che chắn, làm mờ liên kết trực tiếp giữa hình ảnh cá nhân và các vi phạm.

Nhờ đó, nhiều người vẫn tiếp tục tin “cô ấy giỏi, cô ấy tốt”, trong khi thực chất phía sau là toan tính kinh doanh”, ông Hiếu phân tích.

Chuỗi chiêu thức quảng cáo đồng bộ của Hoàng Hường

Vậy, tâm lý của người tiêu dùng, người xem bị Hoàng Hường thao túng như thế nào?

Theo Thượng tá Đào Trung Hiếu, có 3 nguyên nhân chủ yếu để Hoàng Hường luôn giữ được hình tượng đẹp trong mắt khách hàng của bị can, dù nữ doanh nhân này vướng không ít lùm xùm trước khi bị khởi tố.

Một là, ấn tượng đầu thường có sức bền hơn mọi lý lẽ sau đó. Khi người theo dõi lần đầu thấy hình ảnh sang trọng, nụ cười tự tin, tiền bạc rải khắp, họ “khóa” vào nhận thức đó, và những sai lầm sau dễ bị bỏ qua hoặc giải thích nhẹ nhàng.

Hai là, Hoàng Hường chủ động dùng hoạt động từ thiện như tấm bình phong đạo đức. Khi hình ảnh “người tốt” được liên tục phủ sóng, người ta dễ bỏ qua những cảnh báo ngược. Một số ý kiến cho rằng việc từ thiện có thể được xem xét là tình tiết giảm nhẹ, dù pháp luật không xem nó là tình tiết giảm nhẹ bắt buộc.

Ba là, khối tài sản và mạng lưới doanh nghiệp trải rộng giúp Hường tạo ra vẻ ngoài “đế chế kinh doanh đồ sộ”. Không chỉ một công ty, mà nhiều thực thể kinh doanh liên kết đan xen giúp giảm rủi ro tập trung và cho phép che giấu dòng tiền bên trong.

Ngoài ra, Thượng tá Đào Trung Hiếu cũng chỉ ra, Hoàng Hường chủ yếu “đánh” vào tầng lớp người ít tiếp xúc thông tin, vùng nông thôn, người cao tuổi khi nhóm người này dễ “nuôi dưỡng niềm tin mù” từ những câu chuyện “cô ấy giúp người nghèo”.

Đối với cách thức quảng cáo sản phẩm, theo ông Hiếu, Hoàng Hường không chỉ đưa sản phẩm của bà ta trên mạng xã hội, mà còn len sâu đến những vùng quê xa xôi.

“Điều đó không đến từ may mắn, mà từ một chuỗi chiêu thức đồng bộ”, Thượng tá Hiếu nhấn mạnh.

“Trước hết, livestream bán hàng là cái “thời kênh chính” của Hường, nơi bị can vừa giao tiếp trực tiếp, vừa quảng bá lợi ích sản phẩm, vừa tạo cảm giác gần gũi với người xem. Điều này làm giảm khoảng cách giữa người bán và người nghe.

Tiếp đó, chiến lược “khuyến mãi mê hoặc” được dùng như chất xúc tác. Khách hàng được hứa trúng ô tô, vàng, hoàn tiền 100%, mua 1 tặng 1, tất cả nhằm tạo cảm giác “cơ hội độc quyền”. Khi lượng người tương tác lớn, sản phẩm được lan rộng qua mạng xã hội, chia sẻ cá nhân, người dẫn người mua tiếp”, Thượng tá Hiếu phân tích.

Cơ quan điều tra chỉ ra, Hoàng Hường có hệ sinh thái 18 công ty, 25 hộ kinh doanh và 44 cá nhân đứng tên.

Ông Hiếu cho rằng, chính mạng lưới này, mỗi một cá nhân, đã trở thành một mắt xích bán lẻ, ít bị kiểm soát bằng đơn vị lớn. Các công ty đứng tên khác nhau giúp chia nhỏ doanh thu, dễ ngụy biện khi bị kiểm tra.

Khi thương hiệu gặp khủng hoảng, có thể đổi tên, tạo thương hiệu mới, chuyển hệ thống, khiến những người tiêu dùng chỉ biết “cái tên mới” tiếp tục đồng hành.

“Song song đó, hoạt động từ thiện, hình ảnh khoe tài sản, rải tiền, dẫm lên tiền, tất cả là công cụ hình ảnh để thu hút cảm giác choáng và niềm tin rằng “người này có thật, có tiền mới nói được”.

Như vậy, chiêu trò không đơn thuần là quảng cáo sản phẩm mà là xây dựng một hệ sinh thái ảnh hưởng, nơi sản phẩm chỉ là cái cớ để tạo dựng niềm tin”, Thượng tá Hiếu nói.

Làm truyền thông đến cùng?

Trong bản tin của VTV, Hoàng Hường bị dẫn giải trong cơ quan điều tra, trả lời xét hỏi của cảnh sát với một thái độ “tự tin”, không hề phù hợp với hoàn cảnh đang đối diện.

Theo Thượng tá Hiếu, biểu hiện trên của Hường không hẳn là sự vô cảm trước quy định của pháp luật, mà có thể lại là một chiêu thức truyền thông khác, biểu thị rằng “tôi không run sợ, tôi vẫn nắm quyền kiểm soát”.

“Trong tình huống căng thẳng, việc giữ bình tĩnh và nụ cười có thể là cách gửi thông điệp đến người ủng hộ rằng bà ta “có lực lượng bảo vệ”, rằng hậu quả sẽ không nghiêm trọng, hoặc rằng bà ta tin vào khả năng “giảm nhẹ” như nhiều người từng bàn luận về việc các hoạt động từ thiện có thể được xem xét khi lượng hình .

Về mặt tâm lý, nó là cách che giấu lo âu, chuyển trọng tâm dư luận sang hình ảnh bản lĩnh hơn là tội phạm bị vạch trần”, Thượng tá Hiếu nói.

Tuy nhiên, theo ông, từ góc học thuật, nụ cười khi bị bắt cũng có thể là lớp “mặt nạ chống đỡ” - một phản xạ hình ảnh để giữ hy vọng, để trấn an cộng đồng tín nhiệm. Nó có thể cho thấy mức độ hiểu biết của cá nhân này về truyền thông khủng hoảng, khi tai ương ập đến, vẫn giữ “áo khoác mạnh mẽ”.

Qua vụ việc này, Thượng tá Đào Trung Hiếu cho rằng trong thời đại mạng xã hội, ánh hào quang cá nhân không gắn liền với sự kiểm chứng và dễ trở thành bẫy.

“Trước những quảng bá “kỳ diệu”, người tiêu dùng, đặc biệt người già, người ít tiếp xúc thông tin… cần tỉnh táo.

Thực phẩm chức năng không phải thuốc, không thể chữa hết bệnh. Những lời quảng cáo mang tính điều trị cần xem xét kỹ lưỡng; giấy phép lưu hành, công bố sản phẩm phải được yêu cầu; hoá đơn, chứng từ phải được cung cấp. Khi thấy khuyến mãi khủng, quà tặng quá dễ, lời hứa không rõ ràng, đó cần là tín hiệu nghi ngờ, không phải động lực mua”, ông Hiếu khuyến cáo.

Theo vị chuyên gia, cộng đồng, truyền thông và cơ quan quản lý phải “chia sẻ nhận thức”, lan truyền kiến thức cơ bản về quảng cáo, pháp luật, giúp người dân hiểu rằng người nổi tiếng cũng có thể sai, cũng có thể lợi dụng danh tiếng.

Trong khi đó, gia đình và con cháu nên đồng hành - giải thích, kiểm chứng thông tin với người già, phân biệt đâu là lời quảng cáo đẹp, đâu là mồi câu lợi dụng tâm lý.

“Vụ Hoàng Hường không đơn thuần là vụ án kinh tế; đó còn là một thí nghiệm xã hội về cách thức kiến tạo niềm tin: mạnh mẽ, tinh vi và kéo dài. Khi ánh hào quang cá nhân bị pha màu, nhiều người mù quáng tin vào thần tượng “giỏi, tốt” mà bỏ qua thực chất sau lời quảng cáo.

Và khi hình ảnh đã rực rỡ, rất ít thứ có thể xoay chuyển niềm tin ngay lập tức. Vì vậy, cảnh giác không chỉ là quyền lợi cá nhân mà còn là trách nhiệm cộng đồng trong thời đại thông tin bùng nổ”, Thượng tá Đào Trung Hiếu nhấn mạnh.