80 năm nỗ lực cải cách hành chính: Thành tựu thời kỳ đổi mới
(Dân trí) - 80 năm qua, thực hiện chức năng, nhiệm vụ và sứ mệnh của mình, Bộ Nội vụ và ngành Nội vụ đã có những đóng góp quan trọng đối với công cuộc cải cách hành chính.
Nhìn chung, các chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước do Bộ Nội vụ và ngành Nội vụ tham mưu, trình Chính phủ ban hành trong từng giai đoạn đều gắn liền với mục tiêu nâng cao hiệu quả quản trị của bộ máy nhà nước, hướng tới một nền hành chính phục vụ, minh bạch, hiện đại, kiến tạo và đồng hành với người dân, doanh nghiệp.
Những đóng góp của Bộ Nội vụ đối với công cuộc cải cách hành chính trong giai đoạn vừa qua, được thể hiện rõ nét ở quá trình tham mưu ban hành và tổ chức triển khai thực hiện các chương trình tổng thể cải cách hành chính trong từng giai đoạn, mà gần đây nhất là Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2021-2030 được ban hành tại Nghị quyết số 76 của Chính phủ.
Sắp xếp bộ máy và đơn vị hành chính
Điểm nhấn nổi bật về cải cách tổ chức bộ máy có đóng góp quan trọng của ngành Nội vụ trong thời gian gần đây, đó là trong 6 tháng đầu năm 2025, Quốc hội đã thông qua 3 Luật về tổ chức bộ máy; 4 Nghị quyết để thực hiện việc sắp xếp tổ chức bộ máy của Quốc hội, Chính phủ nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV.
Đặc biệt là Nghị quyết về cơ cấu tổ chức của Chính phủ, cơ cấu số lượng thành viên Chính phủ nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV (2021 - 2026) và kiện toàn 6 chức danh thành viên Chính phủ; Nghị quyết về xử lý một số vấn đề liên quan đến sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước…
Về công cuộc triển khai việc sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính các cấp và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, Bộ Nội vụ đã có nhiều đóng góp trong công tác nghiên cứu, tham mưu, đề xuất.
Kết quả sắp xếp (theo Nghị quyết số 202 của Quốc hội và 34 Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội), sau ngày 1/7, cả nước còn 34 tỉnh, thành, giảm 46% đơn vị hành chính cấp tỉnh, 66,91% đơn vị hành chính cấp xã và 100% cấp huyện. Theo Nghị định số 45, cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh giảm 44,3% và cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp huyện giảm 100%.
Ngoài ra, về phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền, tính đến ngày 28/7/2025, đã có 30 nghị định của Chính phủ quy định về phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền. Có 65 thông tư của Bộ trưởng Bộ Nội vụ quy định về phân cấp, hướng dẫn các nội dung chuyển tiếp, hướng dẫn thủ tục hành chính và thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp.
Cải cách chế độ công vụ, đánh giá và giám sát hành chính
Thời gian qua, thực hiện chủ trương của Đảng về đẩy mạnh cải cách hành chính, đặc biệt là triển khai thực hiện Nghị quyết số 18 của Ban Chấp hành Trung ương khóa XII; Kết luận số 50 của Bộ Chính trị; Nghị quyết số 27 của Chính phủ, Bộ Nội vụ đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo, hướng dẫn các bộ, ngành, địa phương tổ chức thực hiện cải cách hành chính một cách đồng bộ, thống nhất.
Nhìn chung, ngành Nội vụ đã chủ động ban hành các văn bản quy phạm pháp luật mang tính nền tảng của hệ thống hành chính nhà nước, như Luật Cán bộ, công chức; Luật Viên chức; Luật Tổ chức chính quyền địa phương; các nghị định về tổ chức bộ máy, vị trí việc làm, cơ chế đánh giá cán bộ, công chức, viên chức, phân cấp, phân quyền…
Đây là cơ sở pháp lý then chốt để triển khai chủ trương “tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị” và triển khai thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp.
Từ năm 2021 đến tháng 6/2025, Chính phủ đã ban hành hơn 20 nghị định về công vụ, công chức, về chế độ, chính sách đối với đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức, các chính sách đổi mới đào tạo, bồi dưỡng và sử dụng nhân lực trẻ chất lượng cao cũng được chú trọng xây dựng. Đặc biệt, là các chế độ chính sách cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức trong thực hiện sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, thực hiện cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy.
Bộ Nội vụ đã chỉ đạo xây dựng và triển khai Đề án đào tạo, bồi dưỡng tạo nguồn cán bộ lãnh đạo trẻ các cấp của Bộ Nội vụ giai đoạn 2023-2026. Đặc biệt, trong bối cảnh chuyển đổi số và phát triển kinh tế số, Bộ Nội vụ đã chủ động triển khai các khóa đào tạo bồi dưỡng nâng cao năng lực cho cán bộ công chức trong các lĩnh vực trọng yếu, như công nghệ thông tin, quản lý dữ liệu lớn, bảo mật thông tin và quản lý nhà nước trong môi trường số.
Nhằm cụ thể hóa chỉ đạo của Bộ Chính trị về việc ngăn chặn tình trạng “chạy chức, chạy quyền”, lợi ích nhóm, tiêu cực trong tuyển dụng, bổ nhiệm, Bộ Nội vụ đã tham mưu và triển khai Đề án xây dựng vị trí việc làm và khung năng lực vị trí việc làm, giúp đảm bảo việc tuyển dụng, sử dụng cán bộ được thực hiện công khai, minh bạch, dựa trên năng lực thực tiễn và yêu cầu công việc cụ thể.
Bộ Nội vụ còn đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng Chỉ số hài lòng của người dân về sự phục vụ của cơ quan hành chính nhà nước (SIPAS) và Chỉ số cải cách hành chính của các bộ, cơ quan ngang bộ và UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương (PAR INDEX). Đồng thời, Bộ cũng triển khai đẩy mạnh chuyển đổi số trong ngành nội vụ, đặc biệt là trong quản lý hồ sơ cán bộ, công chức, triển khai phần mềm đánh giá cán bộ theo năng lực thực tế, và thiết lập cơ sở dữ liệu quốc gia về cán bộ, công chức, viên chức - phục vụ chuyển đổi mô hình quản trị nhân sự công từ “quản lý theo hành chính” sang “quản lý theo năng lực”.
Cải cách chính sách tiền lương
Một trong những thành tựu cải cách hành chính nhà nước những năm gần đây, có thể kể đến việc Bộ Nội vụ đã tham mưu trình Chính phủ trình Quốc hội thông qua một số chính sách tiền lương mới từ ngày 1/7/2024.
Các chính sách bao gồm thực hiện tăng lương cơ sở cho cán bộ, công chức, viên chức lên mức 1,8 triệu đồng/tháng; tăng 12,5% lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội cho đối tượng do ngân sách nhà nước bảo đảm và hỗ trợ thêm đối với người nghỉ hưu trước năm 1995 có mức hưởng thấp; tăng mức chuẩn trợ cấp người có công bảo đảm không thấp hơn mức chuẩn hộ nghèo khu vực thành thị và tăng 20,8% chi các chính sách an sinh xã hội đang gắn với lương cơ sở; thực hiện điều chỉnh tăng phụ cấp ưu đãi nghề đối với cán bộ y tế dự phòng và y tế cơ sở từ ngày 1/1/2023.
Cắt giảm thủ tục hành chính, đẩy mạnh chính quyền điện tử, Chính phủ số
Cải cách thủ tục hành chính (thủ tục hành chính ) gắn với xây dựng Chính phủ điện tử, hướng tới Chính phủ số tiếp tục được xác định là một trong những khâu đột phá của cải cách hành chính giai đoạn 2021 - 2030.
Tính đến 31/7, các bộ, cơ quan đã cắt giảm, đơn giản hóa 1.027/1.084 thủ tục hành chính tại 296 văn bản quy phạm pháp luật. Đến nay, có 5 bộ, cơ quan đã thực thi phương án cắt giảm, đơn giản hóa 45/108 thủ tục hành chính liên quan đến Phiếu lý lịch tư pháp, đạt 42%; tổng số còn 63 thủ tục hành chính cần phải tiếp tục thực thi tại 20 văn bản quy phạm pháp luật.
Qua tham mưu đề xuất triển khai của Bộ Nội vụ, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 118 về thực hiện thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa, một cửa liên thông tại Bộ phận Một cửa và Cổng Dịch vụ công quốc gia, kịp thời đáp ứng yêu cầu của việc tổ chức mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.
Theo đó, nhiều quy định mới về tổ chức, hoạt động của Trung tâm Phục vụ hành chính công cấp tỉnh, cấp xã theo hướng gần dân, phục vụ công dân tốt hơn; đẩy mạnh thực hiện thủ tục hành chính không phụ thuộc vào địa giới hành chính và dịch vụ công trực tuyến.
Các bộ, cơ quan, địa phương đã công khai danh sách chi tiết 2.045 thủ tục hành chính đủ điều kiện thực hiện dịch vụ công trực tuyến (DVCTT) toàn trình trong tổng số 5.604 thủ tục hành chính thuộc phạm vi quản lý của bộ, cơ quan ngang bộ trên Cổng Dịch vụ công quốc gia.
Trong đó, thủ tục hành chính đủ điều kiện thực hiện DVCTT toàn trình thuộc thẩm quyền giải quyết của cấp bộ là 1.200 thủ tục hành chính, cấp tỉnh 939 thủ tục hành chính, cấp xã 275 thủ tục hành chính.
Các bộ, cơ quan ngang bộ đã tích hợp, cung cấp DVCTT toàn trình cho 727 thủ tục hành chính đủ điều kiện trong tổng số 1.200 thủ tục hành chính đủ điều kiện thuộc thẩm quyền giải quyết của bộ, ngành (đạt 60,6%).
Bộ Nội vụ cũng có đóng góp không ít trong việc xây dựng thể chế, chính sách, pháp luật trong lĩnh vực tài chính công, như quản lý nợ công, sắp xếp cổ phần hóa doanh nghiệp, quản lý tài chính, ngân sách, thúc đẩy phát triển doanh nghiệp khoa học và công nghệ, đổi mới cơ chế tự chủ tại các đơn vị sự nghiệp công lập…
* Tài liệu: “Những thành tựu và kết quả hoạt động của Bộ Nội vụ trên lĩnh vực cải cách hành chính nhà nước” của Vụ Cải cách hành chính, Bộ Nội vụ, tại Hội thảo khoa học “Lịch sử, truyền thống và định hướng phát triển của Bộ Nội vụ giai đoạn 2025-2045”, Kỷ yếu 80 năm lịch sử Bộ Nội vụ.
