Làm ruốc cá rô "tiến vua" bán Tết giúp người đàn ông đổi đời

Loài cá rô đặc sản tiến vua

Tổng Trường là tên gọi trước đây của xã Trường Yên, thành phố Hoa Lư (Ninh Bình). Nếu Hoa Lư là trung tâm kinh đô xưa, nơi lưu giữ những giá trị văn hóa lịch sử lâu đời của Ninh Bình thì Trường Yên chính là trái tim của kinh đô đó.

Anh Ngô Đức Tâm (53 tuổi), xã Trường Yên chia sẻ, tương truyền, trước khi người anh hùng Đinh Bộ Lĩnh dẹp loạn 12 sứ quân lên ngôi hoàng đế, lấy tên nước ta là Đại Cồ Việt (cách đây hơn 1.000 năm) ông là người chăn trâu cắt cỏ, thích mò cua bắt cá.

Đinh Bộ Lĩnh thường cùng bạn bè bắt cá trên các khúc sông, con suối, hang động. Ông bắt cá rất giỏi khiến đám bạn trong làng ai cũng phải nể phục. Chẳng mấy chốc giỏ đã đầy cá, ông cùng các bạn bắc củi, nướng luôn trên bờ sông để ăn. Trong đó, có một loài mà ông rất thích, đó là cá rô. Để phân biệt với cá rô vùng khác, ông đặt tên là cá rô Tổng trường, để chỉ loài cá rô sinh sống ở vùng đất Trường Yên.

Sau khi lên ngôi hoàng đế, vào mỗi dịp khao quân hay lễ nghi trang trọng trong triều đình, vua Đinh Tiên Hoàng thường dùng món cá rô Tổng trường để thiết đãi quan quân. Cá rô khi ấy được chế biến thành nhiều món ăn hấp dẫn như ruốc cá rô, canh cá rô, cá rô nướng, cá rô kho quả gáo. 

"Người dân trong vùng mỗi khi có yến tiệc đều dâng lên nhà vua món cá đặc biệt này. Cũng vì thế mà cá rô Tổng trường được gọi là cá tiến vua", anh Tâm cho biết.

Cũng theo anh Tâm, ngày nay, khi đến Cố đô Hoa Lư, thăm đền vua Đinh, vua Lê, du khách sẽ thấy ở hiên bái đường của hai ngôi đền cổ vẫn còn chạm khắc hình "cá hóa long". Đầu cá biến thành đầu rồng, còn thân cá là thân cá rô.

Con cá rô ở Tổng trường đã trở thành dấu ấn đậm đà trong nghệ thuật chạm khắc cung đình một thời oanh liệt của đất nước và đời sống thơ ca của người Ninh Bình. Cũng vì thế mà người dân Ninh Bình ngày nay vẫn râm ran câu ca: "Khi đi nhớ cậu cùng cô - Khi về lại nhớ cá rô Tổng trường", để nói về món cá rô đặc biệt này. 

Đổi đời nhờ tinh hoa ẩm thực cổ

Anh Ngô Đức Tâm từng bôn ba nhiều nơi, làm nhiều nghề mưu sinh, cả gia đình đã định cư tại TPHCM. Tuy vậy, anh vẫn quyết định trở về quê gây giống nuôi và khôi phục lại các món ăn từ cá rô Tổng trường xưa thành những món ăn đặc sản.

Người đàn ông ngoài 50 tuổi cho hay, nguồn cá rô thương phẩm dồi dào được bà con nuôi ở các ao, đầm, ruộng lúa tại vùng đất Cố đô. Tuy nhiên, do không có được các phương thức chế biến món ăn, chỉ bán cá tươi sống và chế biến ăn tại chỗ vì thế đầu ra không ổn định và bấp bênh.

"Trở về quê hương sau nhiều năm sinh sống ở miền Nam, vừa chăm mẹ ốm tôi vừa mày mò nghiên cứu để tìm ra bí quyết chế biến món cá rô Tổng trường trở thành món ăn đặc biệt, nhất là có thể mang đi xa được, như vậy giá trị của loài cá tiến vua này mới được khắp nơi biết đến", anh Tâm tâm sự.

Cách đây 3 năm, anh Tâm đã cho ra đời sản phẩm ruốc cá rô Tổng trường từ loài cá đặc sản quê hương. Sản phẩm của anh khi tham dự cuộc thi đánh giá phân hạng sản phẩm OCOP tại địa phương đã đạt chuẩn 4 sao cấp tỉnh.

Theo ông chủ, sản phẩm ruốc cá rô Tổng trường giúp anh không còn phải bôn ba khắp nơi tìm cơ hội kinh doanh mà phát triển kinh tế ngay tại quê nhà. Từ món ăn này, anh đã giúp nhiều lao động địa phương có thêm việc làm, nhất là quảng bá tinh hoa ẩm thực quê hương Ninh Bình.

Dịp Tết, anh Tâm xuất bán hàng nghìn hộp ruốc cá rô Tổng trường và thu lãi lớn.

"Thương hiệu cá rô Tổng trường giờ đã được bay xa khắp nơi trong nước, tôi vui mừng vì làm được việc nhỏ giúp quảng bá tinh hoa ẩm thực của vùng đất Cố đô Hoa Lư xưa và món ăn cũng giúp tôi đổi đời. Không chỉ ngày Tết, món ruốc cá rô tiến vua hiện nay còn là món quà ý nghĩa mỗi khi quý khách về thăm Ninh Bình", anh Tâm nói.