Chị Ma Thị Ninh (dân tộc Tày, sinh ra và lớn lên tại xã Yến Dương, huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn, nay là xã Thượng Minh, tỉnh Thái Nguyên) - vùng quê có tỷ lệ hộ nghèo cao. Người dân nơi đây đã nhận được nhiều sự hỗ trợ của Nhà nước nhưng vẫn chưa thể thoát nghèo. Đói nghèo cứ đeo bám người dân do tư duy sản xuất manh mún, tự cung tự cấp, trồng cây gì, nuôi con gì chủ yếu phục vụ nhu cầu gia đình, chưa có tư duy sản xuất hàng hóa. Một số hộ quyết “làm lớn” nhưng lại không tìm được đầu ra cho sản phẩm…

Chị Ninh luôn trăn trở, chị em phụ nữ nơi đây rất chăm chỉ, chịu thương chịu khó, địa phương có nhiều lợi thế để phát triển nông nghiệp, thế nhưng chưa có giải pháp hữu hiệu để giúp gia đình và các chị em nơi đây cùng thoát nghèo.

Tốt nghiệp Đại học Nông lâm Thái Nguyên, chị Ninh trở về quê theo đuổi ý tưởng khởi nghiệp từ nông sản bản địa. Được sự hỗ trợ của chính quyền địa phương, Chương trình Mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững cùng nhiều chương trình, dự án khác, năm 2018, chị vận động các chị em trong thôn thành lập HTX Yến Dương, do chị làm Giám đốc. HTX có 8 thành viên, hầu hết là hộ nghèo, cận nghèo. “Cả 8 thành viên ban đầu của HTX đến nay đã thoát nghèo. Nay số lượng thành viên của HTX được nâng lên 20 và hơn 500 hộ liên kết sản xuất”, chị Ninh cho hay.

Để chuyên môn hóa, chị Ninh thành lập các nhóm sản xuất như: Nhóm sản xuất bí thơm; nhóm sản xuất lúa Nếp Tài; nhóm sản xuất và chế biến miến dong tráng tay; nhóm chế biến măng khô… Mỗi nhóm đều có tổ trưởng, trưởng nhóm phụ trách.

Về tầm nhìn chiến lược, giám đốc HTX Yến Dương cho biết: "Nhằm nâng cao giá trị nông sản địa phương, HTX xác định mục tiêu phát triển cốt lõi là sản phẩm nông nghiệp hữu cơ, có truy xuất nguồn gốc và chất lượng. Đồng thời, đưa ra mục tiêu giúp người thân, người dân thoát nghèo từ việc cải thiện kinh tế bằng chính đôi tay và sức lao động của mình”.

Thời gian đầu thành lập HTX, chị Ninh gặp không ít khó khăn, từ nguồn vốn, nhà xưởng, tìm hướng đi bền vững cho sản phẩm và đặc biệt là làm thế nào để thuyết phục người dân tin tưởng và làm theo. 

Nhờ kiến thức đã học ở trường đại học, cùng với quá trình mày mò tìm hiểu qua sách báo, chị Ninh xác định hướng phát triển của HTX là sản xuất nông nghiệp theo quy trình sản xuất hữu cơ: Sử dụng giống bản địa không biến đổi gen và đặc biệt là quy trình sản xuất nghiêm ngặt, không sử dụng thuốc bảo vệ thực vật hay các chất kích thích tăng trưởng, thân thiện với môi trường, có truy xuất nguồn gốc. Các nhóm đều thực hiện chương trình hỗ trợ phân bón và hướng dẫn hộ dân sản xuất theo hướng hữu cơ.

Đến nay, các sản phẩm của HTX đều được chứng nhận đạt tiêu chuẩn GPS (hệ thống chứng nhận nông nghiệp hữu cơ). Đặc biệt, HTX bao tiêu sản phẩm, hỗ trợ đầu ra cho bà con yên tâm sản xuất.

Chị Ninh cho biết, sản xuất hữu cơ là cả một quy trình, để đạt hiệu quả phải mất thời gian khá dài, đặc biệt là khâu xử lý đất nhưng bà con quen “ăn xổi”. Để thuyết phục bà con tham gia quy trình trồng nông nghiệp hữu cơ gặp không ít khó khăn.

“Quy trình canh tác theo truyền thống của bà con dân tộc thiểu số dù có một số điểm tưởng như lạc hậu nhưng lại tương đồng với quy trình canh tác hữu cơ: Để giống hoàn toàn tự nhiên, không sử dụng thuốc trừ sâu, phân bón hóa học… Tuy nhiên, để vận động bà con áp dụng theo quy tắc không đơn giản”, chị Ninh chia sẻ và lấy ví dụ, trước đây, khi cấy giống nếp Tài, bà con thường cấy lồi lõm không thẳng hàng, cấy 7-8 nhánh nên lúa tốt lá, ít bông, năng suất thấp. Chị hướng dẫn bà con cấy 1 nhánh duy nhất và thẳng hàng, hướng dẫn kỹ thuật ủ phân chuồng với chế phẩm vi sinh. 

Áp dụng phương pháp gieo cấy hữu cơ, những thửa ruộng Nếp Tài có sự chuyển biến rõ rệt. Thay vì cánh đồng tốt lá, ít bông, giờ đây những bông lúa trĩu hạt, căng tròn và mẩy. Sự thay đổi này không chỉ mang lại hiệu quả kinh tế mà còn góp phần cải thiện môi trường sống. Nếu trước khi áp dụng quy trình hữu cơ, năng suất lúa Nếp Tài chỉ đạt khoảng 2,5 tấn/ha, thì nay con số này đạt trung bình 4,2 tấn/ha. Với giá bán tăng lên khoảng 10-15%, giúp người dân có thêm nguồn thu nhập cao, cải thiện đời sống kinh tế.

Bà Triệu Thị Tâm (xã Thượng Minh) là một trong những hộ tham gia trồng Nếp Tài theo phương pháp hữu cơ chia sẻ: “Trồng Nếp Tài theo kỹ thuật mới giúp năng suất cao hơn. Sản xuất theo hướng hữu cơ nên còn thả được cá, làm du lịch, du khách đươc trải nghiệm bắt cá, cấy lúa, xây dựng các điểm chụp ảnh… nên có thêm những khoản thu khác".

Cùng với đó, HTX Yến Dương giữ gìn văn hóa truyền thống để làm du lịch. HTX xây dựng cánh đồng Nếp Tài trở thành điêm du lịch thu hút du khách. Các sản phẩm thủ công mỹ nghệ của đồng bào dân tộc nơi đây, cùng các sản phẩm: Nếp Tài, bí thơm… trở thành món ăn hấp dẫn du khách.

Để nâng cao giá trị cho sản phẩm nông sản, HTX Yến Dương tích cực tham gia chương trình mỗi xã, phường một sản phẩm (OCOP) đăng ký mã vạch, tem truy xuất nguồn gốc sản phẩm, thiết kế mẫu mã, bao bì đóng gói sản phẩm đẹp. HTX có 4 sản phẩm được công nhận là sản phẩm OCOP từ 3 sao đến 4 sao gồm: Bí thơm, trà bí thơm, gạo Nếp Tài, miến dong Yến Dương. Sản phẩm được phân phối đi nhiều tỉnh, thành trên toàn quốc và một số hệ thống siêu thị, chuỗi cửa hàng thực phẩm sạch; đồng thời bao tiêu sản phẩm cho bà con tham gia liên kết với giá mua cao hơn thị trường khoảng 10%.

Giám đốc HTX Yến Dương chia sẻ: “Để giúp người dân xóa đói giảm nghèo bền vững rất cần gắn với kinh tế tập thể. Bởi chỉ có các HTX mới có tư cách pháp nhân để xây dựng thương hiệu sản phẩm, cung cấp dịch vụ cho các thành viên; liên kết, phối hợp sản xuất kinh doanh, xây dựng vùng nguyên liệu, bao tiêu sản phẩm. Đồng thời, các HTX có phương án sản xuất để người dân dễ dàng tiếp cận nhiều chương trình, dự án hỗ trợ của Nhà nước. HTX cũng chính là “cánh tay nối dài” để cơ quan quản lý nhà nước đưa các chương trình, dự án đến với người dân hiệu quả.

Bà Đặng Thị Anh Thơ, Phó trưởng Phòng kinh tế xã Thượng Minh (Thái Nguyên) cho rằng, sự thành công của HTX Yến Dương đến từ nỗ lực của chính các thành viên và ban điều hành cùng sự hỗ trợ từ các chính sách của nhà nước. Nhận thức rõ vai trò quan trọng của kinh tế tập thể trong công tác giảm nghèo, cấp ủy và chính quyền xã đã chủ động xây dựng và triển khai nhiều chương trình hỗ trợ thiết thực. Các HTX trên địa bàn xã thường xuyên được tạo điều kiện tiếp cận các nguồn vốn vay ưu đãi từ Ngân hàng chính sách xã hội, Quỹ tín dụng nhân dân, Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX… giúp họ có thêm nguồn lực để đầu tư vào cơ sở vật chất, mở rộng quy mô sản xuất và nâng cao chất lượng sản phẩm.

Bên cạnh đó, chính quyền xã cũng đặc biệt chú trọng đến việc nâng cao năng lực quản lý và kỹ năng sản xuất cho các thành viên HTX thông qua việc liên kết tổ chức các lớp tập huấn, hội thảo chuyên đề về các lĩnh vực như quản trị HTX, kỹ thuật trồng trọt và chăn nuôi tiên tiến, ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất, cũng như các kỹ năng về marketing và xúc tiến thương mại. Điều này giúp các HTX không chỉ nâng cao hiệu quả hoạt động mà còn có khả năng cạnh tranh tốt hơn trên thị trường.

Những kết quả đạt được cho thấy, HTX không chỉ giúp người dân thoát nghèo mà còn mở ra triển vọng làm giàu bền vững ngay trên quê hương cho chị em phụ nữ. Để thực hiện được bình đẳng giới cần tiến hành thu hẹp khoảng cách về giới trong mọi khía cạnh của đời sống, trong đó vấn đề kinh tế có ý nghĩa rất quan trọng. Tăng cường, nâng cao vị thế kinh tế cho phụ nữ trong gia đình cũng như xã hội là giải pháp hữu hiệu để thúc đẩy bình đẳng giới trong các gia đình dân tộc thiểu số.

Khi người phụ nữ dân tộc thiểu số khẳng định được khả năng tham gia đóng góp vào kinh tế gia đình và cộng động người dân địa phương thì vị thế của họ cũng sẽ dần được nâng cao trong gia đình và ngoài xã hội. Khi phụ nữ có quyền làm chủ kinh tế, điều này có khả năng làm tăng vị thế và sự bình đẳng của họ trong gia đình.

Ảnh/Video: Nhân vật cung cấp

Thiết kế: Khương Hiền

Nội dung: Tấn Thịnh