Dòng vốn Trung Quốc vội vã tháo chạy khỏi các nước phương Tây
(Dân trí) - Dòng tiền đầu tư của Trung Quốc từng gây chấn động tại các nước phương Tây với nhiều thương vụ quy mô lớn, thâu tóm nhiều tài sản có giá trị "khủng". Nhưng giờ đây xu hướng này đang dần thay đổi.
Thời đại hoàng kim đã qua
Các nhà đầu tư Bắc Kinh dần rút khỏi thị trường các nước phương Tây và đổ tiền vào những nhà máy tại Đông Nam Á, dự án năng lượng và khai khoáng ở châu Á, Trung Đông và Nam Mỹ.
Sự thay đổi trong dòng vốn đầu tư cho thấy Trung Quốc đang phản ứng với mối quan hệ có phần xấu đi với phương Tây, đồng thời tăng cường liên kết thương mại và đầu tư với các khu vực khác trên thế giới.
Sự "tháo chạy" của dòng tiền Trung Quốc khỏi các nước phương Tây có thể làm giảm nguồn vốn mà các doanh nhân ở thung lũng Silicon (Mỹ) có thể khai thác.
Theo dữ liệu của Liên Hợp Quốc, đầu tư ra nước ngoài của Trung Quốc trong năm 2022 giảm xuống còn 147 tỷ USD, giảm hơn 18% so với cùng kỳ năm trước. Điều này là do hoạt động mua bán và sáp nhập (M&A) của các công ty Trung Quốc ở nước ngoài giảm mạnh và Bắc Kinh thắt chặt các quy định để hạn chế dòng vốn chảy ra bên ngoài.
Sự thay đổi trong dòng vốn đầu tư cho thấy Trung Quốc đang phản ứng với mối quan hệ xấu đi với phương Tây (Ảnh: iStock).
Bất chấp việc Bắc Kinh nới lỏng các hạn chế liên quan đến đại dịch Covid-19 vào cuối năm ngoái, các thương vụ M&A của các công ty Trung Quốc ở nước ngoài cũng rất khó có thể quay trở lại thời kỳ hoàng kim.
Lý do lớn nhất là căng thẳng địa chính trị đang gia tăng giữa Bắc Kinh với Mỹ và các đồng minh, những nước đang ngăn chặn nhiều khoản đầu tư của Trung Quốc hơn vì lý do an ninh quốc gia.
Ở Trung Quốc, đồng nhân dân tệ cũng đang dần suy yếu, khu vực tư nhân đang gặp khó khăn và việc Bắc Kinh tập trung xây dựng nền kinh tế trong nước nhằm tăng cường khả năng tự cung tự cấp cũng sẽ làm giảm dòng vốn đầu tư ra nước ngoài.
"Nhìn chung, khả năng các nhà đầu tư Trung Quốc hướng dòng tiền đầu tư sang các nền kinh tế phát triển đang bị thu hẹp", ông Louis Kuijs, kinh tế trưởng khu vực châu Á - Thái Bình Dương tại S&P Global Ratings, nhận định với WSJ. Ông cũng dự báo dòng vốn đầu tư ra nước ngoài của Trung Quốc sẽ không tăng đáng kể trong vòng 3-5 năm tới.
Đầu tư ra nước ngoài của Trung Quốc giảm mạnh
Thay vào đó, Trung Quốc có thể sẽ sắp xếp lại các khoản đầu tư để củng cố sự thống trị trong các lĩnh vực như năng lượng tái tạo và xe điện.
Xu hướng trên có thể thúc đẩy Trung Quốc tăng gấp đôi đầu tư vào các thị trường mới nổi từ khu vực Đông Nam Á đến Trung Đông và châu Phi trong bối cảnh các doanh nghiệp nước này đang tìm cách mở rộng hoạt động và tiếp cận khách hàng mới.
Tổng vốn đầu tư ra nước ngoài của Trung Quốc trong năm 2022 giảm xuống còn 147 tỷ USD (Ảnh: WSJ).
Mới đây, BYD, hãng sản xuất xe điện lớn nhất Trung Quốc, đã công bố kế hoạch đầu tư hơn 600 triệu USD vào một số nhà máy ở Brazil.
Derek Scissors, nhà nghiên cứu cao cấp của Viện Doanh nghiệp Mỹ (AEI), cho rằng dù Mỹ không thấy tiếc nuối nhiều khi dòng vốn của Trung Quốc tháo chạy, nhưng sự rút lui đó có thể gây tổn thương lớn hơn cho các nền kinh tế phương Tây quy mô nhỏ như Úc, Canada hoặc Hungary.
Sự suy giảm của dòng tiền đầu tư Trung Quốc cũng mang lại một số mặt tích cực cho các nền kinh tế phương Tây. Nhiều chuyên gia cho rằng điều này có thể làm giảm hành vi đầu cơ làm tăng giá bất động sản, như đã xảy ra ở Canada, Mỹ và Úc trước đại dịch Covid-19.
"Khi nhà đầu tư Trung Quốc đổ tiền vào, thị trường bị tác động rất mạnh và khiến tài sản bị đẩy giá cao hơn", Jim Costello, nhà kinh tế trưởng của MSCI Real Assets, một công ty nghiên cứu bất động sản, chia sẻ với WSJ.
Khách sạn 5 sao Waldorf Astoria tại thành phố New York (Ảnh: WSJ).
Trước đó, các nhà đầu tư Trung Quốc đã châm ngòi cơn sốt đầu cơ tại các thị trường bất động sản. Tập đoàn bảo hiểm Anbang của Trung Quốc đã chi 1,95 tỷ USD để mua khách sạn 5 sao Waldorf Astoria ở New York (Mỹ) vào năm 2015. Đó là thương vụ đầu tư khách sạn có giá trị cao kỷ lục ở Mỹ vào thời điểm đó.
Năm 2018, chính phủ Trung Quốc tiếp quản ngay trước khi người sáng lập của tập đoàn này bị kết án 18 năm tù vì các tội danh gian lận và lạm dụng quyền lực. Kế hoạch chuyển đổi Waldorf Astoria thành căn hộ cao cấp hiện vẫn chưa được hoàn thành.
Siết chặt giám sát các thương vụ M&A
Đầu tư trực tiếp ra nước ngoài (FDI) gần đây suy giảm trên toàn thế giới, không chỉ từ Trung Quốc. Năm 2022, FDI toàn cầu giảm 14% so với cùng kỳ năm trước khi lạm phát, lo ngại suy thoái kinh tế và thị trường tài chính khiến các khoản đầu tư bị đình trệ.
Tuy nhiên, mức suy giảm đầu tư ra nước ngoài của Trung Quốc diễn ra mạnh mẽ hơn và trong một thời gian dài, đặc biệt là tại các nền kinh tế phát triển. Đây là dấu hiệu cho thấy sự tách rời kinh tế khỏi phương Tây của Bắc Kinh.
Trước thời điểm năm 2016, Bắc Kinh tích cực khuyến khích các công ty trong nước đầu tư ra nước ngoài để mở rộng ảnh hưởng kinh tế. Các tập đoàn như tập đoàn hàng không tư nhân lớn nhất Trung Quốc HNA và đại gia bất động sản Dalian Wanda đã rót tiền vào các ngân hàng toàn cầu, chuỗi khách sạn và rạp chiếu phim.
Sự chuyển hướng của dòng vốn đầu tư Trung Quốc từ năm 2016 (Ảnh: WSJ).
Tuy nhiên, đến năm 2016, những lo ngại về dòng vốn chảy ra bên ngoài và căng thẳng tài chính tại các tập đoàn Trung Quốc khiến Bắc Kinh thắt chặt kiểm soát vốn và tăng cường giám sát giao dịch M&A của các công ty.
Gần đây, Trung Quốc càng siết chặt giám sát các thương vụ M&A ở nước ngoài khi quan hệ với phương Tây xấu đi.
Trong năm 2016, các công ty Trung Quốc đã thực hiện 120 khoản đầu tư vào nhóm G7, trong đó, 63 khoản đầu tư diễn ra ở Mỹ. Các dự án đầu tư lớn gồm thương vụ thâu tóm nhà sản xuất máy in Lexmark (Mỹ) và nhà sản xuất robot Kuka (Đức).
Tuy nhiên, trong năm 2022, chỉ có 13 dự án đầu tư của Trung Quốc vào các nước G7. Tính riêng năm 2016, các công ty Trung Quốc đã dành khoảng 84 tỷ USD đầu tư vào các nước G7, chiếm khoảng một nửa tổng vốn đầu tư ra nước ngoài của Trung Quốc.
Dòng vốn chuyển hướng
Năm 2022, đầu tư của các công ty Trung Quốc vào G7 đạt tổng cộng 7,4 tỷ USD, chỉ tương đương 18% tổng đầu tư ra nước ngoài của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.
Theo báo cáo của Công ty nghiên cứu Rhodium Group và Viện Nghiên cứu Trung Quốc Mercator, trong năm 2022, đầu tư trực tiếp nước ngoài của Trung Quốc vào châu Âu chỉ đạt mức 8,8 tỷ USD, mức thấp nhất trong 10 năm trở lại đây.
Ngành công nghiệp xe điện là điểm sáng hiếm hoi thu hút đầu tư của Trung Quốc, dù quy mô không đủ lớn để bù đắp cho các giao dịch đầu tư suy giảm ở những lĩnh vực khác.
Indonesia là quốc gia thu hút nhiều vốn đầu tư của Trung Quốc nhất (Ảnh: WSJ).
Ở chiều ngược lại, các doanh nghiệp Trung Quốc đầu tư tổng cộng 24,5 tỷ USD vào châu Á, Nam Mỹ và Trung Đông trong năm 2022, tăng 13% so với năm 2021. Các dự án quan trọng bao gồm khoản đầu tư 1,9 tỷ USD của Tổng Công ty Dầu khí hải dương Trung Quốc ở Brazil, và các khoản đầu tư của các nhà sản xuất ô tô Great Wall Motor và BYD ở Thái Lan.
Trong 6 tháng đầu năm nay, đầu tư ra nước ngoài của các công ty Trung Quốc đạt tổng cộng 29,5 tỷ USD, theo ước tính sơ bộ của AEI. Indonesia là quốc gia thu hút nhiều vốn đầu tư của Trung Quốc nhất nhờ nắm giữ trữ lượng khoáng sản niken lớn, nguyên liệu cần thiết để sản xuất pin xe điện.
