3 lý do khiến trẻ bỏ nhà "đi bụi", có em ra đi không mang tiền, quần áo

Theo Mạng lưới Tìm kiếm Trẻ em Mất tích (Canada), có 3 nguyên nhân chính khiến thiếu niên bỏ nhà “đi bụi”, gồm giao tiếp với cha mẹ kém hoặc hoàn toàn không có; thiếu kỹ năng tâm lý để kiểm soát căng thẳng, mâu thuẫn; bị bạo hành về tinh thần, thể chất hoặc tình dục bởi thành viên trong gia đình.

Nguyên nhân chính của quyết định bỏ nhà đi ở nhóm thiếu niên tuổi teen thường xuất phát từ cảm giác bất lực. Các em thường cho rằng việc bỏ nhà đi là lựa chọn duy nhất còn lại.

Theo khảo sát của Đường dây Hotline An toàn Quốc gia dành cho Trẻ em Bỏ nhà (Mỹ), 70% thiếu niên bỏ nhà đi trong tâm lý bốc đồng. Nhiều em không chuẩn bị gì: không mang quần áo, không có tiền, không biết sẽ ở đâu qua đêm.

Ở tuổi thiếu niên, sự phát triển não bộ vẫn chưa hoàn thiện đầy đủ, khiến các em dễ đưa ra những quyết định mạo hiểm. Điều này rất đáng lo ngại vì việc bỏ nhà đi có thể đẩy các em vào mối nguy hiểm thực sự, như vướng vào tệ nạn xã hội, nguy cơ bỏ học, mắc phải các rối loạn tâm lý...

Nhận diện dấu hiệu cảnh báo sớm

Cha mẹ có thể can thiệp kịp thời nếu nhận biết sớm những dấu hiệu con đang có ý định bỏ nhà đi.

Những “tín hiệu đỏ” thường thấy ở lứa tuổi teen bao gồm sự thay đổi đột ngột về hành vi, trẻ trở nên lạnh lùng, dễ cáu gắt, tránh tiếp xúc với gia đình và bạn bè, có xu hướng giữ bí mật, không muốn chia sẻ. Trẻ cũng thường xuyên có thái độ và hành vi chống đối, học hành sa sút, bất ngờ có tiền hoặc đồ mới mà không rõ nguồn gốc...

Ngoài ra, nếu trẻ tỏ ra quan tâm đến các câu chuyện, phim ảnh về thiếu niên “đi bụi”, cha mẹ cần đặc biệt lưu ý.

Cốt lõi của việc phòng ngừa nguy cơ trẻ “đi bụi” chính là giao tiếp cởi mở và đồng hành về mặt cảm xúc. Cha mẹ nên chủ động tạo ra cảm giác an toàn để con có thể chia sẻ suy nghĩ mà không sợ bị chỉ trích. Cha mẹ nên học cách lắng nghe, điều chỉnh cảm xúc cùng con và cùng con đặt ra ranh giới hợp lý về cách biểu đạt cảm xúc, thái độ, hành vi.

Nếu cha mẹ cảm thấy mọi chuyện vượt quá khả năng xử lý của mình, vậy hãy chủ động tìm đến chuyên gia trị liệu tâm lý có kinh nghiệm làm việc với trẻ vị thành niên. Họ có thể giúp nhận diện các vấn đề tâm lý tiềm ẩn ở con.

Lứa tuổi dậy thì là giai đoạn hormone biến động mạnh, cảm xúc dữ dội nhưng khả năng tự kiểm soát của con còn yếu. Vì vậy, con rất cần được cha mẹ kiên nhẫn dạy cách điều hòa cảm xúc. Trước hết, cha mẹ cần làm gương.

Việc cha mẹ lắng nghe con một cách bình tĩnh, đồng hành bên con, thể hiện tình yêu thương vô điều kiện sẽ giúp con dần học được cách kiểm soát bản thân, thích ứng tốt hơn, gia tăng khả năng chịu đựng áp lực thay vì bỏ chạy.

Việc thiết lập ranh giới rõ ràng cũng không kém phần quan trọng. Những giới hạn về cách biểu đạt cảm xúc, thái độ, hành vi cần áp dụng cho tất cả thành viên trong gia đình, để đảm bảo sự an toàn về thể chất và tinh thần cho từng thành viên.

Ranh giới không phải là những quy tắc đưa ra nhất thời để đối phó trong phút chốc, mà là những nguyên tắc hành xử nhất quán, cần được tôn trọng trong gia đình, nhằm tạo dựng mối quan hệ tin cậy và bền vững giữa các thành viên về lâu dài.

Phụ huynh phải làm gì khi con bỏ nhà đi?

Khi con bỏ nhà đi, phụ huynh cần thông báo ngay về sự mất tích bất thường của con với công an địa phương, không cần chờ qua 24 giờ. Phụ huynh cần nhanh chóng tìm kiếm trong phòng của con những manh mối về nơi con có thể đến hoặc người mà con có thể đi cùng.

Hãy tìm kiếm những ghi chú, nhật ký, bản đồ, đồ đạc bất thường hoặc các dấu hiệu cho thấy con đang liên lạc với ai.

Sau đó, phụ huynh gọi điện cho bạn bè của con, bất cứ ai có thể có thông tin đều cần liên hệ, rất có thể một người bạn nào đó của con đã biết trước về kế hoạch hoặc tình trạng tâm lý của con.

Việc đăng thông tin lên các nhóm mạng xã hội nhờ mọi người chia sẻ, hỗ trợ tìm kiếm cũng có thể phát huy tác dụng. Hiệu quả lan tỏa của mạng xã hội đôi khi còn nhanh hơn nhiều biện pháp chính thống.

Khi con trở về, cần xử lý thế nào?

Trước hết, phụ huynh cần giữ bình tĩnh để cho cả mình và con không gian riêng. Khi con trở về, đôi bên có thể đang có nhiều cảm xúc hỗn loạn, không nên hành xử hay nói gì trong lúc cảm giác tức giận hoặc lo sợ vẫn chưa dịu lại.

Khi đôi bên đã có sự ổn định hơn về mặt cảm xúc, phụ huynh có thể bắt đầu cuộc trò chuyện thẳng thắn, hỏi con vì sao bỏ nhà đi. Lúc này, phụ huynh hãy lắng nghe mà không ngắt lời. Đây chưa phải lúc phán xét hay trừng phạt.

Việc thiếu giao tiếp hiệu quả là điều thường thấy trong những gia đình có con bỏ nhà đi. Vì vậy, phụ huynh hãy cùng con thống nhất lại về các quy tắc giao tiếp và ứng xử trong gia đình.

Nếu cha mẹ lo ngại con có vấn đề sức khỏe tâm thần hoặc con có những hành vi bất thường, hãy đưa con đi khám để con được đánh giá bởi các bác sĩ tâm lý có chuyên môn.

Sau cùng, một thiếu niên bỏ nhà đi là một thiếu niên đang gặp vấn đề rắc rối, có thể là về mặt cảm xúc, tâm lý hoặc hành vi. Vì vậy, trẻ cần được thấu hiểu, cảm thông và hỗ trợ. Đôi khi, chính cha mẹ cũng cần thay đổi. Nếu mối quan hệ giữa cha mẹ và con rạn nứt rõ ràng, hãy chủ động tìm kiếm sự tư vấn, trợ giúp từ chuyên gia để xây dựng lại sự tin tưởng và gắn kết cần thiết.

Một cuộc tham vấn tâm lý kịp thời có thể giúp gia đình vạch ra chiến lược đồng hành hiệu quả hơn, trước khi mọi chuyện đi quá xa. Ngay cả khi con đã trở về bình an, nền tảng tinh thần của con vẫn cần được phục hồi và chăm sóc chuyên sâu.

Việc trẻ bỏ nhà đi không chỉ là biểu hiện tức thời, mà là hệ quả của những rạn nứt hoặc vấn đề kéo dài. Việc cha mẹ chỉ tập trung vào hành vi sẽ không giúp giải quyết vấn đề tận gốc.

Thay vào đó, cha mẹ hãy kiên nhẫn tìm hiểu lý do sâu xa, tạo môi trường thấu hiểu và hỗ trợ toàn diện cho con. Khi con cảm nhận được sự kiên nhẫn lắng nghe, tình yêu thương vô điều kiện của cha mẹ và môi trường sống an toàn trong gia đình, con sẽ tìm thấy những lý do ý nghĩa để ở lại và trưởng thành mạnh mẽ hơn.

Theo Empowering Parents/Evolve Treatment