“Chốt đơn!” dùng AI thay Thùy Tiên: Giải pháp chữa cháy hay cú lừa cảm xúc?

Chiều 4/8, trong buổi công chiếu phim dành cho báo chí và truyền thông tại TPHCM, bộ đôi đạo diễn Bảo Nhân - Nam Cito cùng đơn vị sản xuất Chốt đơn! chính thức xác nhận việc dùng công nghệ AI để thay thế Hoa hậu Thùy Tiên trong vai nữ chính.

Theo thông tin từ nhà sản xuất, họ đã mất hơn 200 ngày làm việc liên tục để "vá" lại bộ phim sau khi Thùy Tiên bị khởi tố vì cáo buộc liên quan đến việc sản xuất thực phẩm chức năng giả.

Các phân đoạn của nữ chính đều được xử lý bằng AI, với phần gương mặt được thay thế nhưng vẫn phảng phất một số đường nét của Hoa hậu Thùy Tiên. Một số người xem nhận định kỹ thuật "đổi mặt" bằng công nghệ AI khá mượt, song không tránh khỏi cảm giác "vô hồn", đặc biệt trong những phân cảnh cần biểu cảm qua ánh mắt.

"Chốt đơn!" chữa cháy vì áp lực tài chính, bỏ quên cảm xúc người xem?

Dù chưa chính thức ra rạp trên toàn quốc, nhưng quyết định dùng AI thay thế Thùy Tiên trong Chốt đơn! đã nhanh chóng châm ngòi cho làn sóng tranh cãi dữ dội.

Trên mạng xã hội, loạt bài đăng liên quan đến việc thay nữ chính bằng công nghệ AI thu hút hàng trăm nghìn lượt tương tác, đi kèm vô số bình luận bất bình. Nhiều khán giả cho rằng ê-kíp đang "chịu đấm ăn xôi", chấp nhận rủi ro chỉ để thu hồi vốn, bất chấp trải nghiệm cảm xúc của người xem.

Một số bình luận như "Coi thường khán giả quá, quyết định không xem từ đầu là đúng"; "AI có thể tái hiện khuôn mặt, giọng nói, cử động, nhưng không thể thay thế cảm xúc thật mà diễn viên thật mang lại"... cho thấy sự hoài nghi mà công chúng dành cho hướng đi táo bạo này của nhà sản xuất phim.

Đây là lần đầu tiên một phim điện ảnh Việt Nam ứng dụng AI để thay thế hoàn toàn một nhân vật chính. Vì vậy, tâm lý e ngại của khán giả là điều khó tránh khỏi.

Trò chuyện với phóng viên Dân trí, chuyên gia truyền thông Nguyễn Ngọc Long đánh giá đây là quyết định thực dụng cao, phản ánh rõ lựa chọn của ê-kíp khi đứng giữa hai ngã rẽ, một bên là tiến bộ công nghệ, bên còn lại là kỳ vọng ngày càng khắt khe của khán giả.

Theo ông Long, xét từ góc độ kỹ thuật và kinh tế, việc dùng AI là phương án khả thi khi vừa tiết kiệm chi phí, vừa bảo toàn mạch truyện gốc, không làm sụp đổ tiến độ sản xuất.

"Từ phía nhà sản xuất, lựa chọn này có thể hiểu được. Điều này phản ánh áp lực phải ra phim đúng hẹn trong một thị trường ngày càng thương mại hóa", ông Long nói.

Tuy nhiên, chuyên gia cũng nhận định rằng, vấn đề nằm ở chỗ, quyết định đó phục vụ cho tiến độ và tài chính, hơn là phục vụ cho cảm xúc nghệ thuật và đây chính là lý do khiến khán giả quay lưng.

"Khán giả đến rạp không chỉ bằng mắt, mà bằng trái tim. Một tác phẩm điện ảnh mà mất đi "năng lượng sống" từ diễn viên thật sẽ dễ dàng trở thành sản phẩm lạnh lùng, xa cách", chuyên gia khẳng định.

Ông Long cũng chỉ ra một thực tế rằng khán giả Việt, đặc biệt là giới trẻ, lực lượng nắm giữ thị phần lớn tại rạp chiếu, không còn xa lạ gì với AI. Trái lại, họ quá quen thuộc và nhạy bén với công nghệ này trên mạng xã hội. Chính vì thế, nếu AI trong điện ảnh không vượt chuẩn, không tạo được hiệu ứng "nâng tầm", thì công chúng không chỉ thờ ơ, mà còn dễ cảm thấy bị xúc phạm.

"Trên mạng xã hội, AI có thể chỉ cần đạt điểm 1, điểm 2 là đủ gây cười. Nhưng trong điện ảnh - nơi được kỳ vọng là lãnh địa của sự chỉn chu và đẳng cấp - khán giả đòi hỏi phải đạt điểm 10, thậm chí là 100. Nếu không chạm được ngưỡng đó, phản ứng quay lưng là điều hiển nhiên", ông nhấn mạnh.

Việc sử dụng AI trên thế giới ra sao?

Ngày 29/7, nhà phát hành cùng hai đạo diễn Bảo Nhân - Nam Cito công bố Chốt đơn! sẽ chính thức ra rạp vào ngày 8/8, kèm theo poster xác nhận thay thế vai nữ chính Thùy Tiên. Tuy nhiên, danh tính người thay thế lại hoàn toàn được giấu kín.

Trong bối cảnh ồn ào của Thùy Tiên mới chỉ nổ ra từ giữa tháng 5, tức chưa đầy 2 tháng trước, thông báo này khiến công chúng không khỏi bối rối và đặt nhiều nghi vấn.

Phải đến buổi công chiếu dành riêng cho báo chí vào ngày 4/8, phía nhà sản xuất mới chính thức xác nhận vai nữ chính đã được xử lý hoàn toàn bằng công nghệ AI.

Theo chuyên gia truyền thông Nguyễn Ngọc Long, vấn đề ở đây không chỉ nằm ở độ "đơ cứng" hay thiếu cảm xúc của nhân vật AI, mà sâu xa hơn là cách ê-kíp thiếu đầu tư cảm xúc trong trải nghiệm điện ảnh.

"Khi khán giả nhận ra gương mặt, giọng nói, thậm chí cả biểu cảm đều không đến từ người thật, thì cảm giác "giả" lập tức khiến họ mất kết nối. Việc mất kết nối này dẫn đến cảm giác bị đánh lừa, bị thiếu tôn trọng và phản ứng tiêu cực là điều dễ hiểu", ông Long nhận định.

Ông đưa ra hai ví dụ nổi bật từng sử dụng công nghệ tái tạo người thật nhưng lại được khán giả đón nhận tích cực là bộ phim Fast & Furious 7 (Mỹ) và chương trình ALIVE (Hàn Quốc).

Trong Fast & Furious 7, khi tài tử Paul Walker qua đời đột ngột, ê-kíp không chỉ dùng CGI (công nghệ mô phỏng hình ảnh bằng máy tính) để hoàn thiện những cảnh cuối, mà còn biến phần kết của bộ phim thành một lời chia tay xúc động. Nhờ có sự hỗ trợ từ các anh em ruột của Paul Walker và kỹ thuật dựng hình đỉnh cao, đoạn phim cuối không chỉ đạt đến độ hoàn thiện về kỹ thuật, mà còn khiến hàng triệu người rơi lệ vì cảm xúc chân thành mà công nghệ giúp nâng tầm. 

Tương tự, show truyền hình ALIVE tại Hàn Quốc sử dụng AI để tái hiện giọng nói và hình ảnh của ca sĩ quá cố Im Yoon Taek (nhóm Ulala Session) như một món quà dành cho người thân và người hâm mộ. Dự án được phát triển phi thương mại trong gần một năm, dưới sự đồng thuận của gia đình nghệ sĩ. Khi phát sóng, màn tái hiện đã khiến mẹ và vợ anh bật khóc, còn khán giả thì trân trọng vì sự tử tế, nhân văn.

"Công nghệ, trong những trường hợp ấy, không phải là giải pháp tình thế. Nó là phương tiện của tình yêu, của sự tri ân và kết nối. Ngược lại, Chốt đơn! lại dùng AI như một cách "xử lý rủi ro" không có sự chuẩn bị tinh thần, không có lời giải thích, không có chiều sâu. Hình ảnh nhân vật AI xuất hiện như một vết cắt chưa lành, không được nói rõ và cuối cùng, biến công nghệ từ cầu nối thành rào cản", ông Long bình luận.

Theo chuyên gia, chiến lược truyền thông thiếu minh bạch cũng có thể  trở thành một sai lầm của ê-kíp. Với cách tung thông tin theo kiểu "gây tò mò", "giấu bài", ê-kíp đã vô tình đẩy người xem vào thế bị động.

Khi khán giả phát hiện AI được dùng để thay thế mà không được chuẩn bị tinh thần trước, cảm giác bị "gài" là điều rất tự nhiên. Họ không còn giữ tâm thế cảm thông, mà bước vào rạp với thái độ soi xét, sẵn sàng phán xét và chỉ trích.

Chuyên gia nói thêm: "Nói cách khác, truyền thông không nên chỉ nhằm thu hút sự chú ý, mà phải đóng vai trò định hướng cảm xúc. Khi công nghệ chưa đủ tinh vi để "ẩn mình", thì lại càng cần sự chân thành và trung thực trong cách truyền thông. Nếu khán giả không được báo trước rằng họ sẽ trải nghiệm một tác phẩm có yếu tố đặc biệt, thì mọi cảm xúc bất ngờ sẽ chuyển hóa thành thất vọng, thậm chí phản cảm.

Và đó là điều đang xảy ra với Chốt đơn!, không phải vì AI chưa đủ hoàn hảo, mà vì người xem không được tôn trọng trong vai trò người lựa chọn trải nghiệm".

Ông Long nhấn mạnh, công nghệ có thể giúp nghệ thuật đổi mới, nhưng sự chân thành vẫn là điều kiện tiên quyết để giữ được niềm tin. Và trong thị trường như Việt Nam, nơi mà diễn xuất chân thật vẫn là tiêu chuẩn cao nhất, thì mọi sự thiếu minh bạch trong truyền thông đều rất dễ bị diễn giải thành sự lừa dối, dù là vô tình hay hữu ý.

"Ê-kíp đang phải trả giá cho một sai lầm không thuộc về họ"

Sự hụt hẫng, khó chịu, thậm chí là phản đối của khán giả trước việc thay thế Thùy Tiên bằng công nghệ AI đều là những phản ứng hoàn toàn dễ hiểu. Nhưng chiều ngược lại, đoàn phim cũng đang gánh chịu tổn thất không hề nhỏ, cả về tài chính, tinh thần lẫn lòng tin từ công chúng.

Một chuyên gia (giấu tên) trong ngành điện ảnh bình luận: "Chi phí sử dụng AI, hậu kỳ lại toàn bộ cảnh quay có Thùy Tiên... được xem là cái giá mà ê-kíp phải trả cho một sai lầm không thuộc về họ.

Với Chốt đơn!, lựa chọn dùng AI không phải vì ê-kíp vì thích sử dụng công nghệ hay cố tình "chơi trội" để gây tranh cãi mà đó là phương án cuối cùng, bất đắc dĩ để cứu lấy một bộ phim tưởng chừng đã phải "đắp chiếu" vĩnh viễn".

Tại buổi công chiếu, đạo diễn Nam Cito cũng thừa nhận đoàn phim từng rơi vào khủng hoảng, hoang mang và mất tinh thần khi biến cố xảy ra bất ngờ. Đạo diễn Bảo Nhân thì gọi đây là "dự án khổ nhất" trong sự nghiệp của mình và Nam Cito.

"Chúng tôi đã dồn toàn bộ thời gian, công sức và co kéo ngân sách để chăm chút cho chất lượng phim ra rạp", anh chia sẻ.

Góc nhìn từ giới chuyên môn cũng phần nào cho thấy sự đồng cảm. Nhà thơ - nhà phê bình phim Nguyễn Phong Việt nhìn nhận: "Nếu không gặp sự cố bất khả kháng, chẳng nhà sản xuất nào muốn dùng AI thay thế diễn viên cả. Đây là cú sốc lớn với ê-kíp, bởi khi sự việc nổ ra, mọi thứ đã hoàn tất. Với trường hợp như Chốt đơn!, tôi nghĩ cần có cái nhìn bao dung và chia sẻ, thay vì cực đoan hóa mọi thứ chỉ vì một cá nhân".

Anh cũng cho rằng nếu đây là một bộ phim có chất lượng, đủ sức gây ấn tượng, thì khán giả đủ hiểu để phân biệt đâu là quyết định kỹ thuật, đâu là nỗ lực giữ lấy thành quả tập thể. "Không thể vì lỗi của một người mà phủ nhận công sức của hàng trăm người còn lại", chuyên gia nói.

Anh nhấn mạnh thêm: "Đây là bộ phim đã được Cục Điện ảnh thẩm định và cấp phép. Nếu những người có chuyên môn trong ngành vốn nắm rõ cả yếu tố pháp lý lẫn nghệ thuật đã đồng ý cho phim ra rạp, thì công chúng cũng nên tin vào sự kiểm duyệt đó. Chúng ta hãy nhìn bộ phim như một khán giả thưởng thức điện ảnh, chứ đừng mang tâm thế của một quan tòa để phán xét toàn bộ tác phẩm".