Chuyện “Vua Mèo” kết nghĩa anh em với Bác Hồ, hiến tặng cách mạng 9kg vàng

Nhân dịp kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9, phóng viên báo Dân trí có cuộc gặp gỡ ông Vương Duy Bảo, 73 tuổi, nguyên hàm Cục trưởng Cục Văn hóa cơ sở, Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch, đồng thời là cháu nội của “Vua Mèo” Vương Chí Sình để tìm hiểu về ký ức lịch sử, tư liệu quý giá của dòng họ Vương người Mông đến với Bác Hồ.

Con đường cha con “Vua mèo” Vương Chính Đức - Vương Chí Sình đến với cách mạng

Trước Cách mạng Tháng Tám 1945, vùng đất Đồng Văn gồm 4 huyện Quản Bạ, Yên Minh, Đồng Văn và Mèo Vạc. Ở vùng đất này có tới 70.000 người Mông cư trú. Theo tư liệu lịch sử, đây là vùng đất trồng thuốc phiện sản lượng hàng trăm tấn mỗi năm.

Ông Vương Chính Đức sinh ngày 12/8/1865, tại xã Sà Phìn, huyện Đồng Văn. Đồng bào dân tộc gọi ông là Vàng Dúng Lùng. Ông được mô tả là người cao to, đẹp trai, giỏi võ, múa khèn hay và được người Mông tôn làm thủ lĩnh.

Trong khi đó, con trai ông -  Vương Chí Sình sinh năm 1886 được tôn làm “Vua Mèo”, là vị thủ lĩnh tinh thần của người Mông nơi đây.

Ông Sình có 4 người vợ. Trong cuộc đời ông, quan trọng nhất là vợ thứ 3, bà Trương Mỹ Thuận - người có tầm ảnh hưởng lớn tới sự nghiệp của chồng. Nhờ bà Thuận, ông Sình kinh doanh giỏi, tiếp tục sự nghiệp của cha buôn bán thuốc phiện cùng nhiều mặt hàng lớn.

Là vùng đất biên giới, Pháp muốn lên đây để độc chiếm nguồn lợi thuốc phiện. Với mưu đồ đó, người Pháp từng đem quân lên đánh nhưng thất bại. Tới tháng 10/1913, Pháp buộc phải ký hòa ước, phong cho ông Đức làm bang tá, tự cai quản vùng đất này.

Cuối tháng 10, đầu tháng 11/1923, Vua Khải Định cử người từ kinh thành Huế mang tặng cho ông Vương Chính Đức bức hoành phi gồm 4 chữ "Biên chính khả phong" và bộ quan phục, coi ông là một vị quan triều đình cai quản miền biên viễn phía Bắc.

Là mảnh đất có vị thế quan trọng, thực dân Pháp, phát xít Nhật, Quốc dân đảng, đều muốn tranh thủ lôi kéo cha con "Vua Mèo" Vương Chính Đức, Vương Chí Sình đi theo chúng. 

Tuy nhiên, cả hai cha con không theo Pháp, Nhật hay Quốc dân đảng bởi hiểu rõ bản chất của thực dân, phong kiến. Vị thủ lĩnh chỉ muốn tìm con đường để người Mông được sống yên ổn làm ăn trên mảnh đất của mình.

Trước Cách mạng Tháng Tám, Bác Hồ sớm nhận thấy vị trí trọng yếu của vùng đất này với cách mạng và vai trò 2 cha con, nên cử ông Hoàng Việt Hưng lên Đồng Văn giác ngộ hai cha con họ Vương.

Theo ông Vương Duy Bảo, sau này trong những tài liệu của dòng họ có ghi lại về cuộc trò chuyện giữa ông Hoàng Việt Hưng và hai cha con ông Vương Chính Đức và Vương Chí Sình.

Tại buổi nói chuyện này, ông Hoàng Việt Hưng nêu ra 8 điểm Việt Minh chống Pháp đuổi Nhật, hai cha con lắng nghe rất chăm chú. 

Rồi bất giác, ông Đức ngửa cổ lên trời nói rằng, nhất định phải theo Bác Hồ thôi.

Có thể thấy, đây là cuộc gặp gỡ lịch sử đánh dấu bước ngoặt hết sức quan trọng bởi từ đó, thủ lĩnh của đồng bào Mông đã đi theo tiếng gọi của Ðảng, của Bác, cùng bà con dân tộc Mông đồng cam, cộng khổ giữ yên vùng biên ải, cùng quân dân cả nước đóng góp sức người, sức của trong 9 năm kháng chiến chống thực dân Pháp.

Cuộc gặp gỡ lịch sử với Bác Hồ tại thủ đô Hà Nội

Sau khi Cách mạng Tháng Tám thành công, Bác Hồ mời ông Vương Chính Đức về Hà Nội để gặp Người. Do tuổi cao sức yếu, ông Đức đã tiến cử người con trai thứ 2 là ông Vương Chí Sình đi thay. Được sự đồng ý của Bác, tháng 11/1945 ông Vương Chí Sình về Hà Nội.

Chặng đường từ Sà Phìn về Hà Nội gặp muôn vàn khó khăn nguy hiểm do bọn Quốc dân đảng ngăn không cho ông về gặp Bác. Vì chúng biết rằng, nếu để ông Sình về được Hà Nội, mưu đồ lôi kéo hai cha con và chiếm giữ mảnh đất cực Bắc sẽ thất bại.

Khi về Hà Nội, ông Sình được bố trí ở tòa nhà 51 Trần Hưng Đạo – trước kia là nhà Bảo Đại, nay là trụ sở của Liên hiệp các Hội Văn học Nghệ thuật Việt Nam. Người liên lạc giữa ông Sình với Bác Hồ khi đó là ông Bùi Công Trừng.

Sau thời gian ngắn, Bác Hồ mời ông Vương Chí Sình tới Phủ Chủ tịch để gặp Người. Khi ông Sình vừa đặt chân tới cửa Phủ Chủ tịch, Bác Hồ đi từ trên xuống bắt tay thân mật và mời vào phòng khách trò chuyện.

Tại buổi gặp, ông Sình giữ xưng hô trang trọng với Bác Hồ là "quan bác". Để cuộc nói chuyện diễn ra thân tình, Bác Hồ đã hỏi tuổi. Khi biết ông Sình hơn Bác 4 tuổi, Người chủ động nói "Vậy chúng ta là anh em".

Đồng thời, Bác Hồ đổi tên ông Sình thành Vương Chí Thành. Bác cũng giao cho ông Sình chức Chủ tịch Ủy ban Hành chính đầu tiên của huyện Đồng Văn.

Cuộc kết nghĩa diễn ra trong không khí giản dị, ấm cúng và rất chân tình. Ông Sình hứa quyết tâm theo Bác, giữ mảnh đất Đồng Văn, lãnh đạo người Mông theo Việt Minh và kèm theo lời hẹn ước khi hòa bình lập lại, ông Sình sẽ trả lại chức Chủ tịch huyện Đồng Văn cho Bác.

Sau khi kết nghĩa với Bác, ông Sình đã tham gia Đại biểu Quốc hội khóa I và II của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Năm 1954 hòa bình lập lại, ông Sình làm đúng theo lời cam kết, về làm chuyên viên Ủy ban Dân tộc Trung ương. Ông mất năm 1962 tại Bệnh viện Hữu nghị Việt Xô (Hà Nội), hưởng thọ 76 tuổi.

Hiến tặng cách mạng 9kg vàng và 22.000 đồng bạc hoa xòe

Sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa gặp muôn vàn khó khăn. 

Thứ nhất là di sản của chế độ cũ để lại sau khi chúng ta đánh đổ phát xít, thực dân và phong kiến. Đất nước kiệt quệ, nghèo nàn, cộng thêm hậu quả nạn đói năm 1945 vô cùng khủng khiếp. Ngân sách quốc gia gần như trống rỗng.

Khó khăn thứ 2 là nhiệm vụ bảo vệ nền độc lập non trẻ trước cảnh thù trong giặc ngoài, đồng thời xây dựng nền kinh tế để đem lại đời sống ấm no cho nhân dân. Hai thách thức này đều vô cùng nặng nề.

Trong bối cảnh đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh phát động Tuần lễ Vàng (từ 17/9/1945 đến 24/9/1945), nhiều nhà tư sản, thương nhân người Kinh hay đồng bào các dân tộc đều hưởng ứng. Trong khi ngân khố quốc gia cạn kiệt, ông Vương Chí Sình chủ động ủng hộ Việt Minh 9kg vàng và 22.000 đồng bạc hoa xòe.

Đồng bạc hoa xòe hay còn gọi là đồng bạc Đông Dương, là đồng tiền do Pháp phát hành và lưu thông tại Đông Dương thuộc Pháp giai đoạn từ năm 1885 đến 1954.

Về con số đóng góp này, trước đó trên một số trang báo có thông tin về số liệu khác, tuy nhiên ông Vương Duy Bảo khẳng định, 9kg vàng và 22.000 đồng bạc hoa xòe là số liệu chính xác đã kiểm chứng, được nhắc tới trong cuộc thi “Bác Hồ với đồng bào dân tộc thiểu số” do Ủy ban Dân tộc Trung ương tổ chức.

Được biết, việc ủng hộ của "Vua Mèo" Vương Chí Sình còn diễn ra nhiều lần sau đó. 

Sau buổi gặp gỡ với Bác Hồ, ông Sình trở về sống tại tòa dinh thự ở thị trấn Phó Bảng, huyện Đồng Văn. Đây là tòa nhà 2 tầng kiến trúc kiểu Pháp, được ông xây dựng vào năm 1920. Điều ít người được biết, đây chính là trụ sở đầu tiên của Ủy ban Hành chính Huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang thời đó.

Tuy nhiên, tòa nhà đã bị phá hủy trong cuộc chiến tranh biên giới năm 1979.

Trước khi qua đời, ông Sình có lời trăn trối tới người vợ ba, bà Trương Mỹ Thuận rằng, tại tòa dinh thự ở thị trấn Phó Bảng, ông đã chôn một số bạc già. Sau khi ông chết, đào số bạc này lên và hiến toàn bộ cho nhà nước.

Lượng bạc được đào lên với con số lên tới hàng tấn. Người nhận bạc khi đó là ông Nguyễn Văn Thống, trưởng chi điếm ngân hàng nhà nước huyện Đồng Văn. Bạc được đóng vào túi bao tải đay, vận chuyển lên xe tải để chở về Hà Nội. Khi vận chuyển, nhiều bạc bị rơi vãi nhưng không ai nhặt làm của riêng.

Theo ông Vương Duy Bảo - cháu nội “Vua Mèo”, hai cha con Vương Chính Đức và Vương Chí Sình vì mến mộ tài đức và lòng yêu nước của Bác Hồ nên đã một lòng một dạ theo Cách mạng tới những ngày cuối đời.

2 kỷ vật quý được Bác Hồ trao tặng

Sau khi kết nghĩa anh em với ông Vương Chí Sình, đầu năm 1946, Bác Hồ giao xưởng quân giới Việt Bắc rèn một thanh đao.

Vỏ đao bằng gỗ có khắc chữ "Tận trung báo quốc bất thụ nô lệ" bằng chữ Nho do chính Người đề tựa. Thanh đao được ông Bùi Công Trừng, Nguyên Thứ trưởng Bộ Kinh tế khi đó, mang lên dinh Phó Bảng, trao tận tay ông Vương Chí Sình.

Thanh đao sắc nhọn, dài hơn 70cm có chuôi bằng sừng màu đen gắn nổi hình ngôi sao màu bạc. Phần bao là vỏ gỗ tốt có 3 đai kim loại. 8 chữ Nho do Bác viết tới nay vẫn nhìn rõ.

Đến năm 1950, Hội Phụ nữ tỉnh Hải Dương tặng Bác chiếc áo trấn thủ để Người đi chiến dịch. Bác Hồ đã cho thêu thêm mấy chữ "Thân tặng ông Vương Chí Thành".

Đây là hai kỷ vật quý báu Bác dành tặng cho ông Sình, thể hiện niềm tin và trách nhiệm mà Người muốn giao cho ông việc trấn giữ biên ải phía Bắc của Tổ quốc.

"Người Trung Quốc xưa khi tướng ra biên ải được Vua ban tặng áo giáp và thanh kiếm. Bác Hồ cũng vậy. Người tặng thanh đao và áo trấn thủ cho ông nội tôi làm vật hộ thân để gìn giữ mảnh đất Đồng Văn cho cách mạng. Điều này cho thấy sự thâm thúy của Bác, thể hiện sự tôn trọng tình kết nghĩa anh em", ông Vương Duy Bảo chia sẻ.

Suốt hơn nửa thế kỷ, 2 kỷ vật quý được con cháu nhà họ Vương gìn giữ như báu vật của gia tộc.

Tới năm 2019, gia đình họ Vương quyết định trao tặng lại 2 kỷ vật quý giá cho Bảo tàng Hồ Chí Minh tại Hà Nội để công chúng trong nước và quốc tế có cơ hội chiêm ngưỡng, tìm hiểu lịch sử và mối quan hệ đặc biệt giữa Chủ tịch Hồ Chí Minh với ông Vương Chí Sình cùng toàn thể đồng bào người Mông.

Năm 1993, Bộ Văn hoá Thông tin công nhận tòa dinh thự họ Vương tại xã Sà Phìn là di tích kiến trúc nghệ thuật cấp Quốc gia. Năm 2003, Bộ đã trùng tu tòa dinh thự này với số tiền hàng tỷ đồng.

Nhằm ghi nhận những đóng góp của ông Vương Chí Sình với Cách mạng Việt Nam, năm 2006, Chủ tịch nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam đã truy tặng ông Huân chương Đại đoàn kết dân tộc vì “đã có thành tích xuất sắc trong xây dựng khối đại đoàn kết dân tộc, góp phần vào sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc”.

Phần mộ hiện nay của ông Vương Chí Sình được an táng ngay trước cửa nhà họ Vương tại xã Sà Phìn, huyện Đồng Văn.

Về cuộc đời của "Vua Mèo" Vương Chí Sình, nhà sử học Dương Trung Quốc cho rằng, ông Vương Chí Sình là một nhân vật lịch sử tiêu biểu, rất đáng ghi nhận trong giai đoạn đầy biến động của dân tộc.

"Ông Vương Chí Sình không chỉ là một trong những người đóng góp rất tích cực về vật chất, điều này còn thể hiện tinh thần đoàn kết, tấm lòng và sự tin tưởng tuyệt đối vào cách mạng", ông Dương Trung Quốc nói. 

Việc Bác Hồ chiêu mộ ông Vương Chí Sình được đánh giá có ý nghĩa quan trọng trong việc tập hợp lực lượng, mở rộng ảnh hưởng và xây dựng chính quyền cách mạng, đặc biệt là ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số. 

Điều này không chỉ thể hiện sự quan tâm của Bác với đồng bào dân tộc thiểu số, còn giúp mở rộng ảnh hưởng của cách mạng, tăng cường khối đại đoàn kết dân tộc vững chắc, qua đó giúp xây dựng chính quyền cách mạng. 

Ngày nay, câu chuyện về Vua Mèo hay dòng họ Vương ở Hà Giang luôn được nhắc tới như một biểu tượng về tinh thần yêu nước.