Báo Dân trí có cuộc phỏng vấn các nhà sáng lập và cố vấn cấp cao của "AI for Vietnam - Trí tuệ nhân tạo cho Việt Nam" về tầm nhìn của tổ chức, cũng như cơ hội và thách thức khi thực hiện tham vọng góp phần tạo đột phá phát triển AI để "nâng công lực" cho người Việt trong tất cả các lĩnh vực kinh tế - xã hội.

Cơ duyên nào đã đưa các "bộ óc" người Việt khắp nơi trên thế giới đến với nhau trong dự án "AI for Vietnam"?

- Tiến sĩ Trần Việt Hùng: Câu chuyện bắt đầu từ tầm nhìn chung về sự quan trọng ngày càng tăng của AI trong việc định hình tương lai Việt Nam. Chúng tôi nhận thấy cả cơ hội lẫn thách thức. Tiềm năng to lớn của AI trong việc tạo ra đột phá phát triển là rất rõ ràng, nhưng đất nước chúng ta lại đang thiếu hụt về tài nguyên, công cụ và sự hiện diện của tiếng Việt trong các hệ thống AI quy mô lớn. 

Đây có lẽ cũng là điều mà nhiều người khác nhận thấy, và muốn tạo ra một sự thay đổi nào đó thì cần phải hành động ngay.  Được thúc đẩy bởi niềm đam mê sáng tạo và tinh thần hướng về quê hương, chúng tôi đã thành lập "AI for Vietnam - AIV", một tổ chức phi lợi nhuận tại thung lũng Silicon (Mỹ) với sứ mệnh đầy tham vọng nhưng cũng rất gần gũi: đưa AI đến từng người dân Việt Nam, giúp mỗi cá nhân đều có thể sử dụng AI và qua đó tăng "công lực" lên gấp 10 lần trong học tập, kinh doanh, giải trí...

Nói cách khác, chúng tôi kết nối các chuyên gia AI người Việt với đối tác toàn cầu để thúc đẩy giáo dục, nghiên cứu và ứng dụng thực tiễn của AI tại Việt Nam. Chúng tôi muốn đưa trí tuệ nhân tạo thành đòn bẩy để Việt Nam vươn xa, trở thành một trung tâm hàng đầu về ứng dụng AI, nơi mà AI được áp dụng rộng rãi vào mọi lĩnh vực cuộc sống, tạo lợi thế cạnh tranh trên bản đồ toàn cầu.

AIV không chỉ là một dự án mà hơn thế, thông qua nghiên cứu tiên tiến và mạng lưới kết nối toàn cầu vững mạnh, chúng tôi đang nỗ lực xây dựng hệ sinh thái AI cho Việt Nam, từ giáo dục cho đến phát triển các bộ dữ liệu và công cụ thiết yếu nhằm mở ra các cơ hội phát triển mới.

Chỉ sau 2 tháng thành lập, AIV đã giới thiệu dự án ViGen, một sáng kiến xây dựng bộ dữ liệu tiếng Việt mã nguồn mở lớn nhất từ trước đến nay. Vì sao AIV muốn bắt tay ngay vào dự án này?

- Trong khi nhiều quốc gia và doanh nghiệp lớn trên thế giới đang khai thác triệt để tiềm năng của AI - đôi khi chỉ với những ứng dụng đơn giản nhưng hiệu quả, Việt Nam lại chưa tận dụng hết "kho báu" này. Một trong những rào cản lớn nhất chính là hỗ trợ tiếng Việt trong AI vẫn còn yếu. Như mọi người đã biết, AI học và hành động dựa trên dữ liệu mà nó được "nuôi dưỡng". Nói một cách đơn giản, dữ liệu chính là nguồn sống của AI - dạy nó thế nào, nó sẽ phản hồi như vậy.

Hiện nay, Việt Nam có khá nhiều nguồn dữ liệu tiếng Việt, từ Wikipedia, sách vở, văn bản hành chính, báo chí, mạng xã hội. Trong số đó, mạng xã hội là kho lớn nhất về dữ liệu, nhưng vấn đề nằm ở chất lượng. Ngôn ngữ trên mạng xã hội thường không chuẩn mực, đôi khi phản cảm, thiếu chính xác. Vậy câu hỏi đặt ra là: liệu chúng ta có dám dùng những dữ liệu này để đào tạo AI, rồi mang nó áp dụng vào những lĩnh vực nhạy cảm như y tế hay giáo dục không? Hãy thử tưởng tượng: nếu AI được "học" từ dữ liệu kém chất lượng, nó sẽ "nói" và "hành động" theo cách tương tự. Đây chính là "gót chân Achilles" khiến chúng ta tụt hậu trong cuộc đua AI toàn cầu.

Nhìn thấy điều đó, chúng tôi đã khởi động dự án ViGen, hợp tác với Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia Việt Nam (NIC) và Meta (Công ty mẹ của Facebook) nhằm tạo ra một hệ thống dữ liệu chất lượng cao, giúp AI hiểu sâu sắc và phản ánh đúng ngôn ngữ, văn hóa Việt Nam.

ViGen sẽ thiết lập các tiêu chí đánh giá rõ ràng để đo lường hiệu quả xử lý tiếng Việt của AI; kết nối và hỗ trợ cộng đồng AI trong nước, hướng tới việc nâng cao năng lực và ứng dụng AI tại Việt Nam; đồng thời thúc đẩy sự tham gia của các tổ chức, doanh nghiệp và cộng đồng để AI trở thành công cụ hỗ trợ hiệu quả, cải thiện đời sống người Việt. Đây là công việc mang tính nền tảng về công nghệ, sẽ góp phần đặt viên gạch đầu tiên cho sự bùng nổ của AI tại Việt Nam.

Có thể hiểu là dữ liệu tiếng Việt để đào tạo các mô hình AI hiện chỉ chiếm tỷ lệ rất nhỏ. Dự án ViGen hướng đến tạo ra những bộ dữ liệu chất lượng cao để nâng cao khả năng sử dụng tiếng Việt của AI, trợ lý ảo?

- Đúng vậy, dữ liệu chính là chìa khóa! Hiện tại, Việt Nam chưa đủ nguồn lực để tự xây dựng những mô hình AI "khủng" từ đầu. Nhưng điều đó không làm chúng tôi chùn bước. Thay vào đó, AIV chọn một chiến lược thông minh: Đứng trên vai những người khổng lồ. Cụ thể, chúng tôi tận dụng mô hình AI mã nguồn mở miễn phí mà các công ty lớn trên thế giới đã tạo ra. Việc của chúng tôi là xây dựng một bộ dữ liệu tiếng Việt đồ sộ, rồi chia sẻ nó dưới dạng mã nguồn mở. Các nhà phát triển AI có thể dùng dữ liệu này để huấn luyện mô hình của họ - đã được "nhúng" sẵn hỗ trợ tiếng Việt từ lõi - để tiếp tục phát triển các ứng dụng phù hợp cho Việt Nam.

Đây là cách tiếp cận độc đáo mà không nhiều quốc gia làm được: đào tạo AI bằng chính ngôn ngữ bản địa. Hiện nay, dữ liệu huấn luyện AI chủ yếu là tiếng Anh, tiếng Trung, còn tiếng Việt thì hiếm hoi như "lá mùa thu". Chúng tôi đang quyết tâm thay đổi điều đó bằng cách tạo ra một kho dữ liệu tiếng Việt khổng lồ, lớn hơn bất kỳ nỗ lực nào trước đây. Đây là dự án sáng tạo mở, cần sự chung tay của nhiều cá nhân và tổ chức. May mắn thay, chúng tôi đã khởi đầu với sự ủng hộ nhiệt tình từ cộng đồng. Hy vọng rằng càng ngày càng nhiều người sẽ tham gia, bởi đây không chỉ là việc của riêng ai, mà là lợi ích chung cho cả cộng đồng AI Việt Nam.

Các nhà sáng lập và cố vấn cấp cao của "AI for Vietnam" vốn rất bận rộn với công việc chính thức của mình, và ở cách xa nhau từ Bắc Âu cho đến Hoa Kỳ, làm sao có thể triển khai công việc với tốc độ "chóng mặt": Vừa thành lập đã bắt tay với Meta để triển khai dự án ViGen?

- Thạc sĩ Tô Diệu Liên: Trong số các nhà sáng lập AIV thì tôi là người duy nhất không xuất thân từ công nghệ. Tôi tốt nghiệp Thạc sĩ Khoa học về Chính sách Công & Quản trị Công tại Đại học Massachusetts Boston (Mỹ), và đã có hơn 16 năm kinh nghiệm điều hành các tổ chức phi lợi nhuận, doanh nghiệp xã hội, cũng như dự án đổi mới sáng tạo.

Tính đến nay, tôi đã tham gia xây dựng và triển khai hơn 30 dự án nhân đạo và phát triển bền vững, với sự ưu tiên cải thiện cuộc sống cho các nhóm dân cư yếu thế. Qua nhiều năm "vác tù và hàng tổng", tôi nhận ra một điều: khi bạn làm việc với cái tâm thực sự muốn cống hiến, cánh cửa sẽ rộng mở. Với niềm tin này, khi tôi nghe anh Trần Việt Hùng đề xuất ý tưởng thành lập "AI for Vietnam", tôi nhận lời tham gia ngay lập tức, không chút do dự. Bất cứ điều gì có thể làm cho Việt Nam, tôi đều sẵn sàng.

Công việc thực sự ngập đầu! Trong hai tháng qua, cả đội "AI for Vietnam" gần như quên ăn quên ngủ - không phải nói quá đâu, mà là làm việc xuyên đêm liên tục. Tôi và anh Lê Viết Quốc, anh Trần Việt Hùng ở Mỹ, nhưng anh Vũ Xuân Sơn thì ở tận Thụy Điển, chênh lệch múi giờ khiến lịch làm việc của chúng tôi trở thành một "cuộc chiến" thực sự. Ban ngày, ai cũng bận rộn với công việc chính toàn thời gian; đến đêm, cả đội lại lao vào dự án. Đặc biệt, không một ai trong chúng tôi nhận lương - tất cả đều tự nguyện "bóc lột" sức lao động của chính mình.

Nhưng chính nhờ tinh thần làm việc "điên cuồng" và hiệu suất cao ấy mà chỉ sau hai tháng, chúng tôi đã khởi động dự án đầu tiên, hợp tác với những "ông lớn" như Meta, Nvidia...

Một tổ chức phi lợi nhuận, không lương, nhưng mang tham vọng rất lớn: dữ liệu hóa tiếng Việt, góp phần đặt nền móng cho sự phát triển của AI tại Việt Nam. Thành quả ban đầu là minh chứng cho sức mạnh của sự cống hiến và đồng lòng.

Dĩ nhiên, không phải ai cũng tin vào động cơ của một đội nhóm làm việc không lương. Nhiều người nghi ngờ, cho rằng "chắc chắn phải có tiền bạc gì đó phía sau". Tôi cũng từng bị đặt dấu hỏi không ít lần. Nhưng với những người cùng chí hướng, cùng hệ giá trị, họ hiểu ngay mong muốn của chúng tôi - rằng chúng tôi chỉ đơn giản là muốn dùng tâm sức của mình để góp phần phát triển xã hội, phát triển AI cho Việt Nam.

Từ góc độ một người làm việc trong lĩnh vực xã hội, chị nhìn nhận như thế nào về trí tuệ nhân tạo khi tham gia vào "AI for Vietnam"?

- AI đang bùng nổ với tốc độ nhanh đến chóng mặt, khiến không ít người lo lắng, thậm chí sợ hãi. Nhưng với tôi, điều đó chẳng có gì đáng ngại. Nó đã đến rồi, vấn đề là chúng ta phải học cách làm chủ nó. AI giống như con dao vậy. Nếu không biết dùng, bạn sẽ tự cắt vào tay mình. Nhưng nếu thành thạo, nó trở thành công cụ không thể thiếu. Ngày nay chẳng ai nấu ăn ngon chỉ bằng tay, đúng không? Có con dao tốt, bạn có thể làm ra cả bàn tiệc, thậm chí biến nó thành vũ khí nếu cần. AI cũng thế thôi! Thay vì né tránh, chúng ta cần nhìn thẳng vào mặt tiêu cực của AI để kiểm soát, đồng thời dồn sức khai thác những lợi ích tuyệt vời mà nó mang lại.

Đây là công cụ mới sẽ giúp chúng ta thoát khỏi tốc độ "đi bộ" hay "đạp xe" để bay vút lên như máy bay, thậm chí là tên lửa. AI không giống các công nghệ cũ, đòi hỏi máy móc phức tạp hay hàng năm trời học hỏi. Giờ đây, chỉ cần một chiếc máy tính và mạng Internet, từ một đứa trẻ 6-7 tuổi đến người lớn ở bất kỳ đâu cũng có thể tự học và tạo ra sản phẩm AI chỉ trong thời gian ngắn. Thú vị lắm chứ!

Cái hay của AI là sức sáng tạo nó mang lại gần như vô hạn. Với các ứng dụng AI, chúng ta có thể thay đổi mọi thứ từ giáo dục, kinh tế đến đời sống xã hội. Sân chơi giờ đây công bằng cho tất cả. Tất nhiên nếu chúng ta có nguồn lực tốt sẽ thuận lợi hơn, nhưng ở khía cạnh khác thì AI là cuộc cách mạng mà bạn không cần phải giàu có, không cần vượt trội về tài nguyên mới tham gia được, chỉ cần bạn muốn học hỏi và dám thay đổi.

Nếu hình dung về chặng đường mà "AI for Vietnam" sẽ đi, thì hiện nay đang ở giai đoạn nào?

- Dù là tổ chức về AI hay bất kỳ lĩnh vực nào, để vận hành trơn tru, bạn cần một đội ngũ đa dạng với đủ loại chuyên môn - từ kỹ thuật, vận hành, pháp luật, nhân sự cho đến truyền thông. Với "AI for Vietnam", phần công nghệ rõ ràng là xương sống, nhờ những bộ óc xuất sắc như anh Trần Việt Hùng, anh Vũ Xuân Sơn hay anh Lê Viết Quốc. Nhưng để xây dựng và duy trì một tổ chức, chỉ công nghệ thôi chưa đủ. Còn cần rất nhiều người với những kỹ năng khác nhau. Đó là chỗ tôi bước vào - tôi đảm nhận phần xây dựng tổ chức, vận hành bộ máy, kết nối các mảnh ghép để cả hệ thống hoạt động nhịp nhàng.

Hành trình phía trước còn dài lắm, không phải chuyện một sớm một chiều đâu! AI không chỉ là xu hướng nóng hổi nhất thời, mà là một cuộc cách mạng lớn, giống như khi máy tính hay Internet ra đời, thay đổi cả thế giới. Nếu ví von như một con đường, thì "AI for Vietnam" mới chỉ vừa bước qua bậc tam cấp, chưa ra khỏi cổng chính. Tổ chức của chúng tôi mới thành lập được hai tháng thôi, nhưng không vì thế mà chúng tôi chỉ bước chập chững. Một mặt, chúng tôi gấp rút dựng lên bộ máy; mặt khác, chúng tôi đã lao ngay vào cuộc đua, táo bạo mời những "ông lớn" công nghệ cùng tham gia. Chúng tôi không chờ đợi - bắt đầu là chạy luôn, và quyết tâm không bỏ lỡ cơ hội có thể đóng góp được điều gì đó có ý nghĩa cho quê hương.

Tầm nhìn của "AI for Vietnam" có thể lớn đến mười phần, đầy tham vọng. Nhưng chúng tôi nghĩ đơn giản: chỉ cần đạt được năm phần, thậm chí hai phần thôi, cũng đã tạo ra sự khác biệt đáng kể. Những người như Tiến sĩ Lê Viết Quốc hay Tiến sĩ Trần Việt Hùng - thời gian của họ quý như vàng, lương cao ngất ngưởng, công việc điều hành các đội ngũ tầm cỡ quốc tế - vậy mà họ vẫn dành tâm huyết cho dự án. Đó là nguồn cảm hứng to lớn và tôi có niềm tin mạnh mẽ vào chặng đường phía trước của "AI for Vietnam".

Với tầm nhìn của mình, các nhà sáng lập AIV hình dung sự phát triển của trí tuệ nhân tạo tại Việt Nam như thế nào trong thời gian sắp tới?

- TS Trần Việt Hùng: Tôi thực sự tin rằng chúng ta đang đứng trước cơ hội ngàn năm có một - một khoảnh khắc lịch sử không thể bỏ lỡ! Tại sao ư? Trong những làn sóng công nghệ trước đây, Việt Nam luôn ở vị thế đi sau và thậm chí bỏ lỡ. Nhưng lần này, với trí tuệ nhân tạo, đặc biệt là AI tạo sinh (Generative AI), đây là lĩnh vực hoàn toàn mới mẻ với cả thế giới, không chỉ riêng Việt Nam. 

Nhưng cơ hội không tự động đến đâu! Chúng ta phải hành động ngay, không thể để nó trôi qua. Với cam kết mạnh mẽ từ Chính phủ, sự đồng hành của các doanh nghiệp, chuyên gia, cùng sự quan tâm nhiệt tình từ toàn xã hội, tôi tin rằng những kết quả ấn tượng sẽ đến rất nhanh. Cá nhân tôi cực kỳ lạc quan về tương lai này - đây là thời điểm để Việt Nam viết nên câu chuyện thành công của riêng mình!

Khi nhắc đến trí tuệ nhân tạo - một lĩnh vực rộng lớn đầy tiềm năng - nhiều người thường chỉ nghĩ ngay đến những cái tên đình đám như ChatGPT, DeepSeek hay các sản phẩm từ Mỹ và Trung Quốc, minh chứng cho sức mạnh phát triển vượt trội của hai quốc gia này. Vậy với Việt Nam, liệu chúng ta có đang chậm chân?

- TS Vũ Xuân Sơn: Tôi nghĩ Việt Nam không hề chậm chân trong cuộc đua AI, nhưng chúng ta vẫn chưa đi đủ nhanh. Thực tế, Việt Nam đã bắt đầu hành trình chinh phục AI một cách đầy triển vọng. Từ các tập đoàn lớn với nguồn lực dồi dào cho đến các công ty nhỏ, thậm chí là những lập trình viên cá nhân, tất cả đều đang tiếp cận AI rất tốt. Nhưng để thực sự vươn lên dẫn đầu, chúng ta đang đối mặt với hai rào cản lớn: thiếu nguồn lực, và dữ liệu chất lượng từ gốc chưa đủ.

Hiện tại, phần lớn dữ liệu AI mà Việt Nam sử dụng đến từ các hệ thống mã nguồn mở nước ngoài. Dữ liệu tiếng Việt thì sao? Rất hạn chế! Chủ yếu chỉ dựa vào những nguồn mà các tập đoàn toàn cầu chia sẻ. Câu hỏi đặt ra là: với lượng dữ liệu ít ỏi như vậy, làm sao đảm bảo chất lượng để đưa AI vào phục vụ xã hội một cách hiệu quả?

Hãy tưởng tượng nếu áp dụng AI vào những lĩnh vực nhạy cảm như tài chính hay y tế. Rủi ro ở đây không hề nhỏ! Không chỉ là rủi ro kỹ thuật - như hệ thống hoạt động không đúng chuẩn - mà còn là rủi ro về trách nhiệm và đạo đức. Giả sử AI đạt độ chính xác 99%, nghe thì ấn tượng, nhưng 1% sai sót còn lại trong y tế có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng, thậm chí là cướp đi sinh mạng con người.

Để AI thực sự trở thành "trợ thủ đắc lực" cho xã hội, an toàn và hiệu quả, chúng ta phải xây dựng từ nền tảng cốt lõi. Mà cốt lõi ấy chính là dữ liệu. Đó chính là lý do "AI for Vietnam" cùng dự án "ViGen" ra đời như chúng tôi đã nêu ở trên. Mục tiêu không gì khác ngoài việc tạo ra nguồn dữ liệu tiếng Việt chất lượng cao, đặt nền móng vững chắc cho tương lai AI tại Việt Nam. Chỉ khi giải quyết được bài toán dữ liệu, chúng ta mới có thể tăng tốc và khẳng định vị thế trên bản đồ AI thế giới.

Từ góc nhìn của một nhà nghiên cứu AI tiên phong của Google, xin hỏi TS Lê Viết Quốc có nhận xét gì về cơ hội cho trí tuệ nhân tạo tại Việt Nam?

- TS Lê Viết Quốc: Việt Nam đang đứng trước một cơ hội vàng để tỏa sáng trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo. Đầu tiên, AI vẫn còn là một "sân chơi" mới, đầy tiềm năng chưa được khai phá. Những thứ chúng ta dùng hàng ngày như ChatGPT hay Gemini chỉ là phần nổi của tảng băng chìm. Phía dưới đó còn cả một thế giới rộng lớn, bí ẩn, và Việt Nam hoàn toàn có thể là người tiên phong khám phá những điều kỳ diệu ấy.

Thứ hai, đừng nghĩ việc đi sau là bất lợi - đó chính là lợi thế đặc biệt của chúng ta! Đi sau nghĩa là Việt Nam có thể học hỏi từ vấp ngã của các quốc gia đi trước, tránh được những "ổ gà" trên đường. Hơn nữa, vì không bị bó buộc bởi tư duy cũ kỹ, chúng ta mang trong mình sự tươi mới, sáng tạo và tinh thần dám nghĩ dám làm. Tôi từng trải nghiệm điều này khi nghiên cứu AI: một lĩnh vực tôi chưa từng học chính quy lại trở thành nơi tôi đạt được thành công lớn, chỉ vì tôi không bị giới hạn bởi những lối mòn truyền thống. Đó chính là sức mạnh của người đi sau - không sợ hãi, không rào cản!

Thứ ba, Việt Nam có thế mạnh về nguồn nhân lực trong lĩnh vực STEM (khoa học, công nghệ, kỹ thuật, toán học). Đào tạo ở cấp phổ thông của Việt Nam khá tốt, nhưng chúng ta cần đầu tư mạnh mẽ cho bậc học cao hơn, đại học và nghiên cứu chuyên sâu. Với một thế hệ trẻ tài năng, nhiệt huyết, luôn sẵn sàng chinh phục những đỉnh cao mới thì chỉ cần đầu tư đúng mức, Việt Nam sẽ sớm sở hữu đội ngũ chuyên gia AI hàng đầu thế giới.

Cuối cùng, Việt Nam có một lợi thế mà không phải quốc gia nào cũng có: sự linh hoạt. Nhiều nước lớn như Nhật Bản gặp khó khăn khi chuyển từ các ngành công nghiệp truyền thống - như sản xuất xe hơi hay thiết bị điện tử - sang AI. Nhưng Việt Nam thì khác. Chúng ta không bị "mắc kẹt" trong các di sản cũ, nên có thể dồn toàn lực để phát triển AI một cách nhanh chóng và hiệu quả. Trong khu vực châu Á, ngoài Trung Quốc và Ấn Độ, Việt Nam nổi bật với tiềm năng con người vượt trội. Nếu biết phát huy thế mạnh này, chúng ta không chỉ gia nhập cuộc chơi AI toàn cầu mà còn có thể góp phần định hình tương lai công nghệ thế giới.

Ở trên TS Lê Viết Quốc đề cập đến cơ hội, vậy đâu là khó khăn, thách thức với Việt Nam?

- Để phát triển AI tại Việt Nam, tôi muốn nhấn mạnh rằng con người là yếu tố then chốt. Ở cấp phổ thông, chúng ta đã làm rất tốt trong việc đào tạo nền tảng, đặc biệt là các môn khoa học tự nhiên. Nhưng đến bậc đại học, mọi thứ cần một cuộc cách mạng thực sự! Đào tạo đại học không chỉ là vấn đề số lượng mà đòi hỏi sự đầu tư nghiêm túc, tập trung, và có chiến lược rõ ràng. Quá trình này không hề đơn giản, sẽ mất thời gian để thay đổi và xây dựng lại chương trình phù hợp, nhưng đó là bước đi cần thiết để tạo ra đội ngũ nhân lực chất lượng cao cho AI.

Tư thế của người đi sau dù có những lợi thế như tôi phân tích ở trên, nhưng cũng mang đến các thách thức nhất định. Ví dụ, hạ tầng công nghệ thông tin của chúng ta còn non trẻ. Ở các quốc gia phát triển, hạ tầng đã phát triển vượt bậc - từ hệ thống điện toán đám mây, cơ sở dữ liệu cho đến các trung tâm tính toán - sẵn sàng phục vụ AI. Nhưng ở Việt Nam, xây dựng những thứ này vừa tốn kém vừa đầy rủi ro. Những nước lớn như Mỹ hay Trung Quốc có nguồn lực dồi dào, họ sẵn sàng chi hàng tỷ đô la để thử nghiệm, chấp nhận thất bại để đổi lấy thành công. Còn chúng ta? Việc đổ một khoản tiền khổng lồ vào những thứ "không thấy được bằng mắt thường" - như đào tạo dữ liệu cho AI, chứ không phải một tòa nhà hay một tuyến đường, là bài toán khó, đòi hỏi tầm nhìn dài hạn.

Chưa kể, dữ liệu cũng là một rào cản lớn. Quá trình số hóa tại Việt Nam mới chỉ bắt đầu, nên lượng dữ liệu chất lượng cao còn rất hạn chế. Hãy nghĩ về một ngôi nhà vững chắc: dữ liệu, hạ tầng, con người - đó là những trụ cột không thể thiếu. Chúng ta đang đặt những viên gạch đầu tiên, và tôi tin, với sự đồng lòng, ngôi nhà AI của Việt Nam sẽ sớm vươn cao.

Ở trên TS đưa ra một số trụ cột, vậy đâu là yếu tố quan trọng nhất để đặt nền tảng cho sự phát triển AI ở Việt Nam?

- Để phát triển AI, chúng ta không thể chỉ tập trung vào một yếu tố duy nhất - giống như xây nhà mà chỉ có một cây cột thì làm sao vững được! Ngôi nhà muốn chắc chắn thì phải có nhiều cột trụ, và với Việt Nam, tôi tin rằng con người chính là cột trụ quan trọng nhất - hay nói cách khác, đó là "vốn con người" quý giá mà chúng ta đang sở hữu.

Ở cấp phổ thông, chúng ta đã làm rất tốt, nhưng đến bậc đại học, mọi thứ vẫn chưa thực sự bứt phá. Đã đến lúc phải thay đổi! Việt Nam cần tạo ra những chương trình đào tạo xuất sắc, để những tài năng trẻ không chỉ tỏa sáng trong nước mà còn đủ sức gia nhập các tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới như Google hay OpenAI. Hãy tưởng tượng một ngày các nhóm nghiên cứu AI đỉnh cao trên toàn cầu phải công nhận rằng: Nguồn nhân lực AI đến từ Việt Nam thực sự tài năng. Đó phải là mục tiêu chúng ta hướng tới!

Nhưng con người giỏi thôi chưa đủ. Khi đã có những "viên ngọc" sáng, chúng ta cần một hệ sinh thái để nuôi dưỡng họ. Hệ sinh thái này là gì? Đó là môi trường nơi các công ty lớn nước ngoài đến Việt Nam mở văn phòng nghiên cứu, nơi các startup nhỏ được tiếp cận nguồn vốn để phát triển, và nơi hạ tầng công nghệ đủ mạnh để hỗ trợ mọi ý tưởng sáng tạo. Tất cả phải cùng vận hành nhịp nhàng, giống như những cột trụ nâng đỡ một ngôi nhà vững chắc. Con người chỉ là một phần trong hệ sinh thái ấy. Để Việt Nam thực sự trở thành điểm đến của AI toàn cầu, chúng ta cần chính sách thông thoáng, thu hút đầu tư nước ngoài, và tạo điều kiện cho các tập đoàn lớn đặt chân đến đây.

Hành trình của TS Lê Viết Quốc ở Google là một câu chuyện truyền cảm hứng mạnh mẽ với giới trẻ Việt Nam. Hiện nay Chính phủ đang kêu gọi các tài năng người Việt khắp nơi trên thế giới về nước chung tay phát triển khoa học công nghệ. Theo TS, cần làm gì để hiện thực hóa lời kêu gọi này?

- Tôi tin rằng chìa khóa nằm ở việc thấu hiểu từng cá nhân. Mỗi người có một đam mê riêng: có người khao khát đứng lớp dạy học, người khác mơ làm chủ doanh nghiệp, và cũng có người muốn cống hiến theo cách độc đáo của riêng mình. Vì vậy, Việt Nam nên tập trung tìm kiếm những người mà đam mê của họ có thể được thỏa mãn ngay tại quê nhà - đó là cách đầu tiên để thu hút họ.

Thời điểm cũng là một yếu tố then chốt. Nhiều người Việt ở nước ngoài, đặc biệt là các nhà nghiên cứu, thường trăn trở: 'Khi nào là lúc phù hợp để trở về? Với họ, gia đình luôn là sợi dây níu kéo. Khi con cái còn nhỏ, họ muốn ở bên để chăm sóc, nhưng khi các con đã lớn khôn, đó chính là lúc họ sẵn sàng bung sức cho sự nghiệp. Việt Nam cần nắm bắt cơ hội này, nhắm đến nhóm tài năng ấy và gửi đi lời mời gọi đầy thuyết phục: Quê hương đang chờ bạn với những cánh cửa rộng mở!

Nhưng đam mê và thời điểm thôi chưa đủ - cần một chiến lược rõ ràng và tầm nhìn xa. Chúng ta không thể chỉ dừng lại ở những lời kêu gọi suông. Việt Nam phải đầu tư nghiêm túc vào môi trường làm việc, vào những dự án đủ sức hút để các tài năng người Việt khắp thế giới không chỉ muốn trở về, mà hơn nữa là muốn trở về ngay để nắm bắt cơ hội lớn. Quan trọng hơn cả, phải gieo vào họ niềm tin - niềm tin rằng Việt Nam không chỉ là nơi để quay về, mà là mảnh đất để cống hiến và tỏa sáng.

Thực tế, rất nhiều người Việt ở nước ngoài luôn ấp ủ mong muốn được đóng góp cho quê hương. Họ chỉ cần một "tia lửa" - một môi trường thuận lợi và sự đầu tư xứng đáng. Nếu làm được điều đó, tôi tin rằng những bộ óc tài năng nhất sẽ chọn trở về quê hương.

Xin trân trọng cảm ơn "AI for Vietnam"!

Nội dung: Võ Văn Thành

Ảnh: Hải Long

Video: Phạm Tiến

Thiết kế: Thủy Tiên