Vượt "sóng lớn" trước mức thuế quan mới từ Mỹ

Trong một bước đi bất ngờ nhưng đầy tính toán, chính quyền Mỹ tuyên bố áp mức thuế quan lên đến 46% đối với hàng hóa nhập khẩu từ Việt Nam. Đây gần như là mức thuế cao nhất (nếu triển khai trong thực tế) mà Mỹ áp dụng cho một quốc gia, chỉ sau Campuchia với 49% và cũng là mức thuế cao nhất từ trước đến nay mà Mỹ từng áp dụng cho Việt Nam. Đây là điều chúng ta không mong muốn. Tuy nhiên, đây cũng là một cơ hội tái cấu trúc nền kinh tế Việt Nam - nếu ta đủ bản lĩnh, tầm nhìn và quyết tâm.

Thách thức chưa từng có: Khi gánh nặng thuế quan đè lên vai xuất khẩu Việt Nam

Mỹ hiện là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam. Năm 2024, kim ngạch xuất khẩu sang Hoa Kỳ đạt 136,6 tỷ USD, chiếm gần 30% GDP quốc gia. Với mức thuế 46%, hàng hóa Việt Nam sẽ lập tức mất ưu thế cạnh tranh trên thị trường Mỹ - một thị trường khắt khe về chất lượng, nhạy cảm về giá cả và cực kỳ năng động.

Những ngành xuất khẩu chủ lực như dệt may, da giày, đồ gỗ, điện tử - vốn là trụ cột của nền kinh tế - sẽ là những ngành đầu tiên hứng chịu thiệt hại. Nike, một trong những thương hiệu lớn nhất thế giới, hiện đang sản xuất tới 50% giày dép và 28% quần áo tại Việt Nam. Với mức thuế mới, các thương hiệu quốc tế sẽ buộc phải tái tính toán chuỗi cung ứng.

Ngành gỗ cũng không tránh khỏi tác động. Với hơn 10 tỷ USD giá trị xuất khẩu sang Mỹ năm 2022, thị trường này chiếm gần 60% tổng doanh thu của ngành. Một cú trượt sâu về đơn hàng sẽ đẩy hàng loạt doanh nghiệp vào cảnh thiếu dòng tiền, giảm lao động…

Điện tử - ngành có giá trị xuất khẩu hơn 57 tỷ USD - cũng đang đối mặt với tương lai khó khăn, khi các công ty lắp ráp linh kiện cho thị trường Mỹ buộc phải cân nhắc lại việc duy trì sản xuất tại Việt Nam.

Không dừng ở đó, làn sóng tâm lý tiêu cực lan ra thị trường tài chính. Ngay sau tuyên bố áp thuế, chỉ số VN-Index giảm mạnh. Rõ ràng, nền kinh tế đang đứng trước một phép thử lớn về sức đề kháng.

Hóa giải thế khó: Những bước đi cần thiết để biến nguy thành cơ

Trước thách thức lớn từ mức thuế quan mới, Việt Nam cần chủ động triển khai một loạt giải pháp thiết thực, không chỉ nhằm giảm thiểu thiệt hại trước mắt, mà còn tận dụng cơ hội để tái cấu trúc nền kinh tế theo hướng bền vững và tự chủ hơn.

1. Đa dạng hóa thị trường - rũ bỏ sự lệ thuộc

Một nền kinh tế bền vững không thể đặt trứng vào một giỏ. Thị trường Hoa Kỳ quan trọng, nhưng không phải là không thể thay thế. Việt Nam cần khẩn trương tận dụng hiệu quả các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới như CPTPP (Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương), EVFTA (Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EU), UKVFTA (Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam - Vương quốc Anh và Bắc Ailen ) và RCEP (Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực giữa ASEAN và 6 đối tác đã có FTA với ASEAN) - vốn đang mở ra cánh cửa ưu đãi thuế quan cho hàng hóa Việt Nam.

Thị trường châu Âu, Nhật Bản, Hàn Quốc và Trung Đông - những nơi có sức mua lớn và đang thiếu hụt nguồn cung thay thế Trung Quốc - là đích đến chiến lược. Năm 2023, xuất khẩu sang EU mới chỉ đạt khoảng 50 tỷ USD - còn nhiều dư địa để tăng trưởng nếu có chiến lược tiếp cận bài bản.

2. Tái cấu trúc chuỗi cung ứng - chuyển từ "gia công" sang "kiến tạo"

Thuế quan mới từ Mỹ là lời cảnh tỉnh để Việt Nam thoát khỏi chiếc áo gia công. Đã đến lúc nâng tầm lên chuỗi giá trị cao hơn. Muốn vậy, cần tăng đầu tư vào nghiên cứu phát triển (R&D), tự động hóa sản xuất, và nhất là xây dựng thương hiệu quốc gia cho sản phẩm "Made by Vietnam". Hiện nay, Việt Nam mới chi khoảng 0,5% GDP cho R&D - thấp hơn đáng kể so với mức trung bình 1% trong ASEAN. Nếu nâng tỷ lệ này lên 1%, Việt Nam sẽ có cơ hội tạo ra sản phẩm riêng, thiết kế riêng, công nghệ riêng - thay vì chỉ làm thuê cho người khác.

Đồng thời, cần thay đổi tư duy từ "sản xuất vì xuất khẩu" sang "sản xuất vì thị trường" - cả trong nước và quốc tế. Tức là chủ động thiết kế sản phẩm đáp ứng nhu cầu thực tế, chứ không đơn thuần dựa vào đơn hàng nước ngoài.

3. Hỗ trợ doanh nghiệp vượt khủng hoảng - giữ lửa cho động cơ xuất khẩu

Chính phủ cần hành động như một "người đồng hành" thực sự của doanh nghiệp. Một gói hỗ trợ tín dụng lãi suất thấp có thể giúp doanh nghiệp duy trì sản xuất trong ngắn hạn. Cần miễn giảm thuế thu nhập doanh nghiệp cho các đơn vị chịu thiệt hại do thuế quan, đồng thời thiết lập trung tâm tư vấn chuyển đổi chuỗi cung ứng và thương mại quốc tế tại các vùng công nghiệp trọng điểm.

4. Chủ động đối thoại, vận động để mở lại cánh cửa với Mỹ

Những nỗ lực đối thoại song phương với Văn phòng Đại diện Thương mại Hoa Kỳ (USTR), vận động hành lang với Quốc hội Mỹ, và thuyết phục cộng đồng doanh nghiệp Mỹ đang hoạt động tại Việt Nam cần được thực hiện đồng bộ và bền bỉ.

5. Thức tỉnh sức mạnh thị trường nội địa và phát triển nền kinh tế tự chủ

Thị trường nội địa gần 100 triệu dân, với tầng lớp trung lưu ngày càng tăng, là nền tảng đủ lớn để duy trì sản xuất và tiêu dùng trong thời điểm khó khăn. Cần chính sách kích cầu thông minh, khuyến khích sản phẩm nội địa, và hỗ trợ doanh nghiệp Việt mở rộng hệ thống phân phối.

Song song đó, Việt Nam cần đẩy mạnh phát triển công nghiệp hỗ trợ, nâng tỷ lệ nội địa hóa sản xuất - từ đó thoát khỏi phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu nhập khẩu, tránh bị tổn thương dây chuyền khi thị trường xuất khẩu biến động.

Từ cú sốc thuế quan đến thời cơ định hình tương lai

Lịch sử kinh tế Việt Nam đã nhiều lần chứng minh: trong thử thách luôn tiềm ẩn cơ hội. Nếu biết biến sức ép thành động lực, biến ngặt nghèo thành sáng tạo, thì cú sốc thuế quan lần này không phải là dấu chấm hết - mà có thể trở thành bước ngoặt cho một hành trình mới: hành trình xây dựng một nền kinh tế tự chủ, bền vững và có giá trị riêng trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Chúng ta không chọn được thời thế, nhưng chúng ta luôn có thể chọn cách phản ứng. Và phản ứng đúng lúc, đúng cách, chính là con đường đưa Việt Nam vượt sóng, vươn mình.

Chuyên mục TÂM ĐIỂM mong nhận được ý kiến của bạn đọc về nội dung bài viết. Hãy vào phần Bình luận và chia sẻ suy nghĩ của mình. Xin cảm ơn!