Niềm tin trong thế giới số

Trong đời sống thường nhật, con người tồn tại và gắn bó với nhau nhờ niềm tin. Khi ra chợ, ta tin đồng tiền bỏ ra sẽ đổi lại được món hàng đúng chất lượng. Khi gửi con đến trường, ta tin thầy cô sẽ dạy dỗ bằng tất cả trách nhiệm. Khi bước vào bệnh viện, ta tin bác sĩ sẽ chữa bệnh bằng y đức và chuyên môn. Niềm tin là sợi dây vô hình nhưng gắn kết xã hội lại với nhau.

Ở thế giới mạng cũng vậy, người đọc tin vào báo chí để tìm kiếm sự thật, người tiêu dùng tin vào quảng cáo để quyết định mua hàng, nhà đầu tư tin vào thông tin tài chính để chọn nơi rót vốn. Nếu niềm tin ấy bị đánh cắp bởi những thông tin giả mạo, cả hệ thống vận hành xã hội sẽ chao đảo. Bởi thế, ngày nay, “niềm tin số” được ví như tài sản vô hình của xã hội và mỗi quốc gia. Điều này không thể nhìn thấy bằng mắt thường, không thể cân đo đong đếm như GDP hay kim ngạch xuất khẩu, nhưng lại quyết định sự phát triển bền vững của xã hội trong kỷ nguyên số.

Lâu nay niềm tin ấy bị đe dọa nghiêm trọng bởi một “dịch bệnh” nguy hiểm: tin giả. Chúng ta đã chứng kiến không ít lần mạng xã hội bùng nổ bởi một thông tin vô căn cứ, một bức ảnh bị cắt ghép, một đoạn video bị chỉnh sửa, một dòng trạng thái đầy ác ý. Những thứ tưởng như nhỏ bé ấy có thể lan truyền trong vài giờ, để lại hậu quả khôn lường.

Nhớ lại thời điểm dịch COVID-19 bùng phát, hàng loạt tin đồn thất thiệt lan tràn: nào là uống nước tỏi sẽ khỏi bệnh, uống rượu có thể diệt virus… Những thông tin này khiến nhiều người hoang mang, thậm chí hành động sai lầm, ảnh hưởng tới sức khỏe và tính mạng. Bộ Y tế khi đó phải lập hẳn một trang “Anti Fake News” để kịp thời đính chính.

Trong kinh tế, chỉ cần một tin đồn thất thiệt cũng có thể thổi bay hàng nghìn tỷ đồng vốn hóa trên thị trường chứng khoán. Không ít doanh nghiệp chân chính lao đao vì những thông tin bịa đặt được tung lên mạng, từ chuyện sản phẩm không an toàn cho đến việc lãnh đạo vướng vòng lao lý. Nếu chúng ta để mặc cho tin giả hoành hành chẳng khác nào chấp nhận sự thật bị bóp méo, danh dự bị bôi nhọ, và niềm tin xã hội bị xói mòn.

Những ngày qua, việc Vingroup khởi kiện nhiều tổ chức, cá nhân vì thông tin liên quan đến tập đoàn này đã trở thành tâm điểm chú ý của dư luận. Đây không chỉ là một vụ việc pháp lý, mà còn gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh về “niềm tin số” – thứ tài sản vô hình nhưng vô cùng quý giá trong thời đại công nghệ. Hành động quyết liệt của doanh nghiệp gửi đi một thông điệp mạnh mẽ: sự thật cần được bảo vệ bằng hành động cụ thể và pháp lý. Trong bối cảnh nhiều doanh nghiệp chọn cách im lặng, chịu đựng trước tin giả vì ngại va chạm, Vingroup đã chọn con đường đối diện theo quy định pháp luật, qua đó góp phần xây dựng một môi trường kinh doanh lành mạnh, một xã hội minh bạch thông tin.

Trên thế giới, tin giả đã nhiều lần làm chao đảo chính trường một số nước, chia rẽ xã hội, thậm chí kích động bạo lực. Liên minh châu Âu đã ban hành Đạo luật Dịch vụ Kỹ thuật số, buộc các nền tảng công nghệ phải gỡ bỏ nội dung sai lệch, minh bạch thuật toán và hợp tác với cơ quan quản lý. Singapore có Luật Chống tin giả và thao túng trực tuyến, cho phép chính phủ yêu cầu đính chính công khai, gỡ bỏ thông tin sai lệch và xử lý nghiêm những người cố tình lan truyền. Mỹ và nhiều quốc gia phương Tây thì gia tăng áp lực với các tập đoàn công nghệ, buộc họ phát triển công cụ kiểm chứng nội dung. Những động thái này cho thấy, để giữ vững niềm tin xã hội, không thể chỉ trông chờ vào ý thức tự giác, mà cần sự phối hợp chặt chẽ giữa luật pháp, doanh nghiệp và người dân. Chống tin giả không phải là triệt tiêu quyền tự do ngôn luận, mà chính là bảo vệ quyền được sống trong sự thật – quyền cơ bản nhất của mỗi con người.

Việt Nam cũng đã có những bước đi quan trọng, từ Luật An ninh mạng đến các chế tài đối với hành vi loan truyền tin giả, nhưng thực tiễn cho thấy còn nhiều thách thức. Tin giả vẫn dễ dàng len lỏi, thậm chí lan nhanh hơn thông tin chính thống. Nhiều người dùng mạng xã hội chưa có thói quen kiểm chứng, sẵn sàng chia sẻ tin chưa rõ nguồn chỉ vì hấp dẫn, giật gân.

Chính vì vậy, xây dựng “niềm tin số” cho Việt Nam cần dựa trên ba trụ cột: Nhà nước phải hoàn thiện khung pháp lý nghiêm minh và đồng thời cung cấp thông tin nhanh chóng, kịp thời, chính xác để lấp đầy khoảng trống thông tin. Doanh nghiệp không thể thụ động mà phải chủ động bảo vệ uy tín của mình bằng sự minh bạch và trách nhiệm. Và mỗi người dân cần trở thành một “công dân số” có trách nhiệm, không chia sẻ tin giả, không vô tình tiếp tay cho sự sai lệch. Một cú nhấp chuột tưởng chừng nhỏ bé nhưng có thể là hành động bảo vệ sự thật, cũng có thể là con dao làm tổn thương niềm tin chung.

Điều quan trọng hơn cả, niềm tin số không thể chỉ xây dựng bằng pháp lý, mà cần được nuôi dưỡng bằng văn hóa. Pháp luật có thể trừng phạt kẻ tung tin giả, nhưng chỉ có văn hóa mới khiến mỗi cá nhân tự giác không tiếp tay, mỗi doanh nghiệp tự nguyện ứng xử minh bạch, mỗi công dân tự hào khi trở thành người bảo vệ sự thật.

Văn hóa ấy bắt đầu từ giáo dục, khi chúng ta trang bị cho thế hệ trẻ khả năng nhận diện thông tin, kỹ năng phản biện và tinh thần tôn trọng sự thật. Văn hóa ấy được lan tỏa qua truyền thông, khi báo chí trở thành điểm tựa tin cậy, dẫn dắt dư luận bằng sự chính xác và nhân văn. Văn hóa ấy lớn dần trong xã hội, khi mỗi người dân biết dừng lại trước một cú nhấp chuột, biết tự hỏi, liệu thông tin này có đúng sự thật hay có gây hại cho ai không.

Bảo vệ niềm tin trong thế giới số không chỉ là chống lại tin giả, mà còn là xây dựng một nền văn hóa đề cao sự thật, một xã hội minh bạch, công bằng và trách nhiệm. Chỉ khi mỗi cá nhân, mỗi doanh nghiệp và mỗi cơ quan nhà nước đều chung tay, niềm tin ấy mới được bồi đắp, trở thành sức mạnh mềm đưa đất nước vươn mình mạnh mẽ.

Chuyên mục TÂM ĐIỂM mong nhận được ý kiến của bạn đọc về nội dung bài viết. Hãy vào phần Bình luận và chia sẻ suy nghĩ của mình. Xin cảm ơn!