Cẩn trọng với các khoản thu đầu năm học

Mùa tựu trường đã đến, mang theo niềm vui khi con em chúng ta bước vào năm học mới. Đây là năm học đầu tiên, từ khối học sinh mầm non đến hết THPT công lập được miễn học phí, còn các em học sinh trường dân lập, tư thục sẽ được hỗ trợ học phí một phần.

Đây là niềm vui lớn với hàng triệu gia đình, đặc biệt là các hộ có thu nhập trung bình và thấp trong năm học mới. Tuy nhiên, bên cạnh học phí thì còn nhiều khoản thu khác trong nhà trường cần được thực hiện nghiêm túc, thận trọng để giảm áp lực cho bậc phụ huynh, nhất là tại các đô thị lớn.

Mới đây, Sở Giáo dục và Đào tạo TPHCM đã ban hành hướng dẫn thu, sử dụng học phí và các khoản thu khác; thực hiện chế độ miễn, giảm, hỗ trợ học phí và hỗ trợ chi phí học tập năm học 2025-2026 của các cơ sở giáo dục và đào tạo công lập trên địa bàn thành phố.

Theo đó, năm học 2025-2026, các cơ sở giáo dục công lập ở TPHCM sẽ được phép thu 24 khoản thu, bao gồm 9 khoản thu được Hội đồng Nhân dân thành phố thông qua mức trần (các dịch vụ như: phục vụ bán trú, ăn sáng, chăm sóc ngoài giờ, khám sức khỏe, sử dụng máy lạnh, xe đưa rước và ký túc xá…). 15 khoản còn lại, được xem là phục vụ cho các chương trình học tăng cường (Tin học, Tiếng Anh...) và các dịch vụ cho học sinh (đồng phục, ăn bán trú, nước uống...), sẽ do nhà trường tự thỏa thuận với phụ huynh.

Qua hướng dẫn nêu trên, chúng ta có thể thấy rằng trong trường học có nhiều khoản thu khác nhau, và việc ban hành hướng dẫn như TPHCM là cần thiết, vừa tạo sự minh bạch để những ai quan tâm đều có thể tìm hiểu, giám sát, vừa để các nhà trường có cơ sở thực hiện, tránh việc phát sinh các khoản thu nằm ngoài quy định.

Cần khẳng định khi nói đến 24 khoản thu thì không phải học sinh đều phải đóng đủ các khoản này, mà tùy theo trường hợp cụ thể và phải có sự thỏa thuận như nêu trên. Tuy nhiên để tránh việc “mỗi khoản một ít” cộng dồn lại gây áp lực lên các vị phụ huynh, nhất là những gia đình hoàn cảnh kinh tế khiêm tốn, thì vấn đề đầu tiên là làm thế nào để mỗi trường xây dựng được một danh mục thu phù hợp nhất, cắt giảm những khoản chưa hoặc không cần thiết.

Điều này đòi hỏi sự bàn bạc và thống nhất chặt chẽ giữa nhà trường và cha mẹ học sinh đối với 15 khoản thu theo thỏa thuận. Ngay cả với 9 khoản đã có mức trần, các trường cũng cần cân nhắc khoản nào thực sự hợp lý với điều kiện của mình để tránh thu ào ạt, máy móc.

TPHCM hiện nay là một địa bàn rộng lớn với sự khác nhau về điều kiện kinh tế giữa các khu vực. Mặc dù các khoản thu có mức trần đã được phân chia theo hai vùng để giảm áp lực, 15 khoản thu theo thỏa thuận lại không có quy định này, tạo ra một khoảng trống cần cân nhắc. Do vậy, ngành Giáo dục thành phố cần rà soát, kiểm tra để đảm bảo sự phù hợp, hài hòa trong áp dụng các khoản thu ngoài học phí đối với địa bàn cụ thể.

Trong thực tế, nhiều khi ranh giới trong việc "thỏa thuận" giữa nhà trường và phụ huynh khá mong manh. Ở những trường có sĩ số đông, việc xin học không dễ, cán cân đối thoại có thể nghiêng về phía nhà trường. Phụ huynh vì tâm lý nể nang, ngại va chạm có thể sẽ im lặng chấp nhận. Hơn nữa, nếu ban đại diện phụ huynh chủ yếu là những người có điều kiện kinh tế tốt, họ có thể dễ dàng đi đến những thỏa thuận gây bất lợi cho các gia đình khó khăn hơn.

Một vấn đề cần đặt ra là làm thế nào để giám sát hiệu quả các khoản thu chi này nhằm đảm bảo tính minh bạch, ngăn chặn tiêu cực và cam kết về chất lượng dịch vụ.

Hiện nay trách nhiệm giám sát đã được chuyển từ Phòng giáo dục quận, huyện (đã kết thúc hoạt động) về cho cán bộ phụ trách tại từng phường, xã. Chính quyền cấp xã cần quan tâm để cơ chế giám sát này phát huy hiệu quả.

Nếu không có sự giám sát sâu sát, một khoản thu nào đó có thể phát sinh tiêu cực. Ví dụ, khoản "Dịch vụ tiện ích ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số" có mức thu 110.000 đồng/học sinh, vậy cụ thể tiện ích này là gì và được cung cấp ra sao? Nhà trường cần có trách nhiệm giải trình với phụ huynh, nhất là một số phụ huynh thắc mắc phải chăng dịch vụ này đôi khi chỉ đơn giản là tin nhắn báo điểm qua mạng? Trong khi đó, nếu nhân mức thu này với số lượng học sinh ở nhiều cơ sở giáo dục khác nhau, chúng ta sẽ có một số tiền rất lớn cần được minh bạch.

Tương tự, nhiều phụ huynh cho biết khoản khám sức khỏe đầu năm (70.000 đồng/học sinh) ở một số nơi được thực hiện rất sơ sài, thậm chí các chỉ số cơ bản như chiều cao, cân nặng cũng để phụ huynh tự điền. Các môn như kỹ năng sống hay STEM (phương pháp giáo dục tích hợp liên môn), dù đã đóng phí, nhưng chất lượng giảng dạy có nơi lại không tương xứng.

Nỗi niềm đầu năm học mới có lẽ không chỉ của riêng phụ huynh tại TPHCM. Mong rằng công tác thu chi phục vụ học sinh trên địa bàn thành phố cũng như các tỉnh, thành khác sẽ được quản lý tốt hơn, rõ ràng và hiệu quả hơn. Điều đó không chỉ giúp nâng cao chất lượng dạy và học, mà còn giảm bớt những gánh nặng bất hợp lý trên vai các bậc cha mẹ.

Chuyên mục TÂM ĐIỂM mong nhận được ý kiến của bạn đọc về nội dung bài viết. Hãy vào phần Bình luận và chia sẻ suy nghĩ của mình. Xin cảm ơn!