Vừa qua, mạng xã hội lan tỏa rầm rộ bài viết của một tài khoản tên N.M., có nội dung chia sẻ việc vợ chồng người quen đã "sinh con thuận tự nhiên tại nhà". Chủ tài khoản N.M khẳng định, 2 mẹ con nêu trên đều không sử dụng sữa công thức lẫn vaccine, đồng thời bày tỏ mơ ước "tất cả các mẹ đều sinh con giống tổ tiên khi chưa xuất hiện bệnh viện", để kêu gọi các thai phụ cùng thực hiện.

Bài viết tạo nên nhiều ý kiến tranh luận, hầu hết lo ngại cho sức khỏe của mẹ và nhất là em bé, khi người lớn chủ động từ chối các can thiệp sản khoa hiện đại. Đáng chú ý, đây không phải lần đầu xảy ra sự việc tương tự ở nhiều tỉnh thành trên cả nước.

Đâu là lý do khiến trào lưu sinh theo quan điểm nêu trên - dù được Bộ Y tế và các cơ quan chức năng khẳng định là phương pháp không khoa học - vẫn âm thầm tồn tại trong cộng đồng? Phóng viên Dân trí đã liên hệ với Phó giáo sư, tiến sĩ, bác sĩ Huỳnh Nguyễn Khánh Trang, Trưởng khoa Sản bệnh, Bệnh viện Hùng Vương (TPHCM), đơn vị chuyên khoa Sản tuyến cuối khu vực phía Nam, để tìm câu trả lời cho vấn đề trên.

Để trả lời câu hỏi trên, trước hết cần khái quát về cụm từ "sinh con tại nhà" (homebirth). Thử tìm kiếm thông tin về "homebirth" ở Hoa Kỳ, bạn sẽ dễ dàng bắt gặp khuyến cáo từ các hệ thống chăm sóc sức khỏe đa khoa. Thậm chí, một hệ thống y tế nổi tiếng của quốc gia nêu trên còn có hẳn trang web chuyên đề về "Ưu và nhược điểm của sinh con tại nhà".

Nếu đặt an toàn lên hàng đầu, theo các chuyên gia y tế, tỷ lệ biến chứng và tai nạn khi sinh tại nhà cao hơn đáng kể so với sinh tại bệnh viện, đặc biệt là ở những ca sinh phức tạp.

Tại Bệnh viện Hùng Vương của chúng tôi, mỗi năm có trung bình 25.000 ca sinh, lúc cao điểm có thể lên đến 40.000 ca. Có nghĩa là mỗi ngày ở bệnh viện lại có khoảng 90-100 ca sinh.

Trong số này, có 60-70% sinh thường, cũng có nghĩa là "thuận theo tự nhiên", còn lại là sản phụ chuyển dạ nhưng không sinh thường được, phải nhờ sự phát hiện, can thiệp kịp thời của nhân viên y tế, nghĩa là có thể sinh ngả tự nhiên nhưng được giúp với dụng cụ hỗ trợ (sanh hút hay sanh kềm) hay được mổ sinh.

Trong tình huống không được đưa ra khỏi bụng mẹ kịp thời, em bé có khả năng tử vong do ngạt, còn bà mẹ bị đe dọa nguy cơ tổn thương nghiêm trọng, vỡ tử cung, có thể tử vong.

Hiện nay ở Việt Nam, tỷ lệ sản phụ có vết mổ sinh cũ chiếm tỷ lệ cao. Nếu mang thai con so (tức con đầu lòng), sản phụ cũng ít khi mạo hiểm chọn sinh tại nhà, vì chưa có đầy đủ kinh nghiệm lẫn kiến thức cho việc lâm bồn. Do đó, sự việc nêu trên nếu đã xảy ra thực sự rất đáng quan ngại.

Nguyên nhân phổ biến nhất là việc người ta thiếu kiến thức. Mới sáng nay thôi, bệnh viện chúng tôi tiếp nhận một sản phụ trẻ mang song thai 36 tuần 4 ngày tuổi. Bình thường, nếu can thiệp kịp thời thì thai nhi sẽ sống. Nhưng họ không đi khám thai, không đánh giá định kỳ gì hết, dù sản phụ đã từng sinh 1 lần. Khi vào bệnh viện thì em bé đã chết.

Sản phụ được chẩn đoán bị đái tháo đường thai kỳ, đây cũng là nguyên nhân dẫn đến tử vong em bé.

Nguyên nhân thứ hai là điều kiện kinh tế thấp, khiến người ta ngại ngùng khi đi khám. Vì khi đi khám, người ta sợ sẽ "sinh ra" bệnh, phải đóng tiền và nhập viện theo dõi. Thực tế có rất nhiều sản phụ mang thai kèm với bệnh lý. Nhiều khi biết đã mang bệnh nặng nhưng vẫn sẵn sàng ký giấy xin về, cam đoan chịu trách nhiệm với tính mạng của mình lẫn con, vì không đủ tiền.

Nhưng điều này lại liên quan đến câu chuyện ban đầu chúng ta nói, là việc thiếu kiến thức, vì sinh nở là cả một quá trình cần có chuẩn bị. Cụ thể ở đây là chuẩn bị về kinh tế, chuẩn bị về công việc, chuẩn bị thời gian... làm sao để khi sinh con, mọi thứ phải sẵn sàng. Phải có sự chuẩn bị thì mới có thai kỳ an toàn, vui vẻ, như ý muốn.

Ngoài ra, còn có trào lưu tẩy chay can thiệp y tế và phản đối vaccine xuất hiện nhiều ở các hội nhóm trên mạng xã hội, vịn vào một số vụ tai biến từng xảy ra trong bệnh viện. Đây là vấn đề phức tạp, với nhiều khía cạnh cần được xem xét.

Sinh con "thuận tự nhiên" chỉ thuận khi không có các yếu tố cản trở. Trong tình huống có nguy cơ, cả mẹ và bé sẽ tiềm ẩn rủi ro cao, thậm chí tử vong, ngay cả khi sinh tại các trung tâm y tế đủ phương tiện và nhân lực có kinh nghiệm theo dõi hỗ trợ.

Đối với người mẹ, vẫn có thể có nguy cơ xuất hiện tắc mạch ối hay thuyên tắc ối. Đây là biến chứng hiếm gặp nhưng nguy hiểm, cần được xử lý kịp thời bởi bác sĩ sản khoa. Tình huống này thường xảy ra khi chuyển dạ bắt đầu vào giai đoạn hoạt động, ngay sau vỡ ối, nước ối chảy vào trong mạch máu gây sốc phản vệ, tiềm ẩn nguy cơ mất mạng trên bàn sinh.

Còn đối với em bé, trẻ được sinh tự nhiên khi nhịp tim bất thường cũng tiềm ẩn rất nhiều tai họa. Nếu quá trình chuyển dạ, em bé mệt, không kịp chào đời thì sẽ mất.

Trong 5 tai biến sản khoa thường gặp đều có thể gặp khi sinh con thuận tự nhiên tại nhà gồm: băng huyết, nhiễm trùng, vỡ tử cung, sản giật, uốn ván rốn. Đó đều là những tai biến nguy hiểm vì tỷ lệ tử vong liên quan cao.

Do vậy, nếu bạn vẫn quyết định lựa chọn phương án trên, việc cần làm là tìm kiếm sự hỗ trợ y tế chuyên nghiệp tại nhà. Tuy nhiên, do lo ngại về các vấn đề pháp lý, nhiều bác sĩ sẽ không sẵn sàng. Lúc này, một đối tượng khác được nhắm đến là nữ hộ sinh.

Họ phải được đào tạo chuyên nghiệp để nhận biết dấu hiệu nguy hiểm và có thể hỗ trợ xử lý ban đầu, trước khi đưa sản phụ đến bệnh viện (nếu xảy ra sự cố). Nhưng, hãy xem con đường đi từ ở nhà của mình đến viện bao xa, có đủ kịp để xử lý hay không?

Từ đầu năm đến nay, chúng tôi có 27 ca vào viện với bệnh cảnh "sinh rớt". Trong đó, có những trường hợp đã để lại hậu quả đau lòng.

Vào tháng 3, một sản phụ mới 20 tuổi được đưa vào Bệnh viện Hùng Vương cấp cứu. Lúc bệnh viện tiếp nhận, sản phụ mất máu nhiều, rách xước tầng sinh môn. Trong khi đó, em bé sinh ra cân nặng 2,7kg, đã tím tái và không còn dấu hiệu sinh tồn. Ekip điều trị chỉ có thể khâu tầng sinh môn và chăm sóc bà mẹ, không cứu được em bé.

Cách đây vài tuần, cũng có một cô bé mới 16 tuổi sinh con tại nhà, vào viện vì băng huyết sau sinh, còn em bé đã tử vong trước đó. Qua thăm khám, sản phụ được chẩn đoán chưa sổ nhau và nhiễm trùng, phải điều trị tích cực, chích huyết thanh kháng uốn ván và vắc xin ngừa uốn ván...

Sau khi xử lý vấn đề y tế, "bà mẹ nhí" tiếp tục được hỗ trợ về mặt xã hội từ các đơn vị như công an, hội phụ nữ.

Vừa rồi ngày 13/6, lại có một sản phụ 22 tuổi nhập viện, khai với bác sĩ "đẻ rớt" em bé 600 gram tại nhà. Cũng giống 2 ca trên, em bé đã tử vong. Và mới sáng nay thôi, cũng có một ca đẻ rớt em bé non tháng ở ngoài, vào cấp cứu với tình trạng rách tầng sinh môn nghiêm trọng, rách đứt hậu môn, phải trải qua cuộc mổ phức tạp.

Tôi muốn nhấn mạnh lại, cần cân nhắc thật kỹ khi sinh con thuận tự nhiên tại nhà. Vẫn có trường hợp suôn sẻ, nhưng không phải phổ biến. Ngược lại, sinh thuận tự nhiên như mua "vé số tử thần" - phần sống thì ít, phần chết lại nhiều.

Chúng ta không cực đoan bác bỏ, nhưng nếu muốn sinh ở nhà phải có đầy đủ điều kiện và phương tiện can thiệp. Với tình hình thực tế của Việt Nam, việc đáp ứng yêu cầu trên là chưa hợp pháp và hợp lý.

Sinh tự nhiên hiểu đơn giản là sinh thường - tức sinh từ ngả âm đạo, có sự theo dõi và kiểm soát của nhân viên y tế được huấn luyện. Hiện nay, một phần do sự chịu đau đớn kém, muốn mổ sinh cho nhanh hay trào lưu chọn ngày giờ đẹp, "hợp tuổi" cho con chào đời mà nhiều gia đình không muốn sinh thường. Có người vào là đặt vấn đề luôn là bác sĩ: "em muốn mổ!".

Sinh nở là một quá trình có sự chuyển biến, ngàn đời nay ông bà ta vẫn sinh thường được, nhưng đổi lại là việc đối diện với tỷ lệ rủi ro nhất định.

Tóm lại, tôi muốn mọi người hiểu rằng, bất kỳ phòng sinh nào cũng có thể sinh, người nào cũng có cơ hội sinh thường. Nhưng nếu rơi vào những trường hợp như em bé quay ngang, kích thước to… cần được can thiệp phẫu thuật nhằm giảm thấp nhất nguy cơ rủi ro.

Để phát hiện và xử trí bất thường, cần có sự hỗ trợ, giám sát từ nhân viên y tế được huấn luyện bài bản, giàu kinh nghiệm, có quy trình theo dõi và xử lý các tình huống khẩn cấp hiệu quả. Chỉ như vậy mới an toàn cho em bé và cho bà mẹ.

Xin chúc tất cả các bà mẹ, ông bố có lựa chọn thông minh và an toàn cho việc chào đón thành viên mới của gia đình.

Nội dung: Hoàng Lê