Gắn bó với cây dong riềng đỏ, với sản phẩm miến dong từ nhỏ, chị Nguyễn Thị Hoan (xã Côn Minh, tỉnh Thái Nguyên) luôn mong muốn nâng cao giá trị cho nông sản địa phương. Cũng giống như những người dân trong xã, gia đình chị Hoan chủ yếu làm miến để ăn chống đói.

Với mong muốn nâng cao thu nhập cho gia đình, hai vợ chồng chị mở rộng diện tích trồng dong riềng lên 1ha để làm bột dong bán cho các cơ sở sản xuất miến trong vùng. Sau mấy năm có tích lũy, vợ chồng chị mua các dụng cụ tráng miến, năng suất mỗi ngày khoảng 50kg miến.

Đến năm 2007, cùng với vốn tích cóp được, anh chị vay thêm 100 triệu đồng và thế chấp sổ đỏ để vay vốn ngân hàng đầu tư dây chuyền sản xuất miến với năng suất đạt 500 kg/ngày.

“Trước đây, các gia đình chỉ sản xuất miến đủ ăn, nay ai cũng sản xuất dư để có bán. Vì thế, muốn bán được hàng, bắt buộc phải đi chợ xa hơn. Tôi chở miến xuống thành phố Bắc Kạn (cũ) để chào hàng. Rồi đi sang cả Cao Bằng, Lạng Sơn để chào hàng. Lúc đó đường sá đi lại khó khăn, nhiều hôm mưa to gió lớn không về nhà được, phải ngủ nhờ nhà dân. Những lúc như vậy thấy nản lắm, nhưng đã đầu tư máy móc, miến cũng sản xuất rồi không đi bán sao được…”, chị Hoan nhớ lại.

Miến ngon, nên dần dần đơn hàng cũng về với chị. Buôn bán khá lên, 2 vợ chồng liền nghĩ đến việc mở rộng quy mô.

Năm 2015, giá củ dong riềng thấp kỷ lục, có thời điểm chỉ còn 800 đồng/kg, người trồng dong riềng ngán ngẩm, nhiều hộ bỏ không thu hoạch, nhiều gia đình chuyển sang trồng cây khác…. Nhưng chính trong giai đoạn này, chị Hoan đưa ra quyết định táo bạo, đầu tư thêm máy móc, xây dựng vùng nguyên liệu, ký cam kết thu mua củ dong với giá từ 1.200 đồng đến 1.500 đồng/kg để người trồng dong riềng yên tâm sản xuất. Nhờ quyết định này, xưởng chế biến của chị có đủ nguồn nguyên liệu sản phẩm miến dong.

Năm 2018, chị Nguyễn Thị Hoan thành lập HTX Tài Hoan do chị làm giám đốc với 16 thành viên, trong đó hơn một nửa thành viên HTX thuộc hộ nghèo. Mong muốn lớn nhất của chị là nâng cao giá trị của cây dong riềng đỏ, đặc biệt là sản phẩm miến dong để giúp gia đình có thêm thu nhập cũng như nhiều người dân nơi đây có thể thoát nghèo từ cây dong riềng đỏ, từ nghề làm miến truyền thống.

Đến nay, các thành viên của HTX Tài Hoan đã thoát nghèo. Để mở rộng vùng nguyên liệu phục vụ sản xuất, HTX liên kết với khoảng 800 hộ trồng dong riềng đỏ.

Giám đốc HTX Tài Hoan cho biết, trong quá trình sản xuất miến, để đảm bảo nguồn nguyên liệu, HTX ký kết bao tiêu sản phẩm với bà con và chính quyền các xã. Hợp tác xã hướng dẫn bà con trồng dong theo hướng hữu cơ, những cách chăm sóc để mang lại sản lượng cao, thu hoạch sao cho đúng cách. Nhờ đó mà năng suất dong riềng của bà con nông dân tăng lên giúp cho HTX luôn có đủ nguồn nguyên liệu đầu vào.

Để lấy được tối đa lượng tinh bột trong củ dong riềng và có được những sản phẩm miến dong có chất lượng cao nhất, HTX đầu tư máy móc hiện đại vào sản xuất. “Tất cả các khâu sản xuất hiện nay của HTX Tài Hoan đều sử dụng máy móc. Nhờ đó, sản phẩm có chất lượng và mẫu mã đồng đều, đảm bảo đủ tiêu chuẩn bán ra thị trường trong nước và xuất khẩu", Giám đốc HTX Tài Hoan cho biết.

Với mục tiêu nâng cao chất lượng miến dong và mở rộng thị trường, năm 2019, sản phẩm miến dong Tài Hoan được công nhận sản phẩm OCOP 4 sao. Đến năm 2021, sản phẩm miến dong Tài Hoan được công nhận sản phẩm OCOP 5 sao quốc gia và là sản phẩm OCOP 5 sao duy nhất của Bắc Kạn (cũ) tính đến thời điểm này.

Miến dong Tài Hoan phân phối trong hệ thống siêu thị Coop Mart, các cửa hàng giới thiệu đặc sản địa phương ở các địa phương và bán trực tuyến trên các sàn thương mại điện tử. Với quy trình, công nghệ sản xuất mới, sản lượng miến dong của HTX ngày càng tăng và đã được tiêu thụ rộng rãi trên thị trường cả nước. 

Sản phẩm miến dong của HTX Tài Hoan được người tiêu dùng đánh giá cao bởi sợi miến màu trắng trong, dai và giòn, nấu quá lửa vẫn không bị gãy, nhão, hương vị ngọt, thơm ngon. HTX Tài Hoan cũng rất chú trọng hình thức sản phẩm với bao bì nhãn mác đẹp, đầy đủ thông tin theo quy định. Sản phẩm cũng đã được kiểm nghiệm các chỉ tiêu an toàn thực phẩm, không có chất phụ gia, chất bảo quản, tốt cho sức khỏe người tiêu dùng.

Đến nay, sản phẩm miến dong Tài Hoan đã xuất ngoại đến nhiều thị trường khó tính. Có được thành quả như ngày hôm nay, ngoài nỗ lực của các thành viên HTX Tài Hoan còn có sự hỗ trợ từ chính quyền địa phương.

Thông qua trao đổi, làm việc với Đại sứ quán Việt Nam và Hội người Việt Nam tại Cộng hòa Séc, tỉnh Bắc Kạn (cũ) đã nắm bắt được nhu cầu, khả năng đáp ứng thị trường châu Âu. Tỉnh đã thống nhất lựa chọn HTX Tài Hoan làm đối tác xuất khẩu miến sang châu Âu và dành nhiều nguồn lực để hỗ trợ HTX hoàn thiện nhà máy chế biến.

Chặng đường đưa miến dong Tài Hoan từ vùng Côn Minh xa xôi hẻo lánh đến với Cộng hòa Séc là một hành trình dài đầy thử thách. Miến dong Tài Hoan phải vượt qua hàng loạt vòng kiểm định quốc tế: Từ dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, hàm lượng kim loại nặng, vi sinh vật gây hại, cho tới tiêu chuẩn bao bì, đóng gói và hồ sơ xuất xứ minh bạch.

Chị Hoan nhớ lại: “HTX phải mất gần một năm để đạt được đơn hàng xuất khẩu đầu tiên sang Cộng hòa Séc. Nhiều lần mẫu sản phẩm gửi sang châu Âu bị trả lại vì chưa đạt tiêu chuẩn về độ ẩm hay quy cách đóng gói nhưng không nản, HTX chỉnh sửa lại công nghệ sấy, thay đổi quy trình làm khô, đầu tư máy móc lọc tinh bột… Tháng 10/2020, lô hàng miến dong đầu tiên chính thức vượt đại dương sang Séc, chính thức mở ra cánh cửa cho nông sản vùng cao Côn Minh bước vào thị trường châu Âu”.

Đến nay, mỗi năm HTX Tài Hoan xuất sang Cộng hòa Séc khoảng 30 tấn miến dong. Cùng với đó, HTX không ngừng nâng cao chất lượng, mở rộng thị trường xuất khẩu đến Úc, Mỹ. Nhờ đó, mỗi năm, HTX xuất khẩu khoảng 50 tấn miến dong, mang lại hiệu quả kinh tế cao.

Nhiều hộ dân từ chỗ trồng dong để ăn nay đã chuyển sang trồng theo hợp đồng liên kết với HTX Tài Hoan, được hướng dẫn kỹ thuật và đảm bảo đầu ra ổn định. Cứ mỗi vụ dong riềng đến, các nương đồi nơi đây lại nhộn nhịp tiếng nói cười mãn nguyện của người dân khi thu hoạch dong riềng.

“Trước đây gia đình tôi chỉ làm ruộng, nghèo lắm. Từ khi có HTX thu mua củ dong riềng, mỗi năm gia đình có thêm 40-50 triệu đồng. Được HTX hướng dẫn trồng theo chuẩn hữu cơ và bao tiêu sản phẩm nên chúng tôi không lo đầu ra”, chị Lý Thị Mến - một hộ trồng dong riềng ở thôn Nà Pài (xã Côn Minh) chia sẻ.

Chị Nông Thị Bình (xã Côn Minh) cho biết, khi HTX Tài Hoan mở rộng sản xuất kéo theo chuỗi liên kết thì bà con cũng trong vùng cũng có thêm thu nhập. Gia đình có 3.000m2 trồng dong riềng tham gia liên kết, mỗi năm thu về khoảng 50 triệu đồng, đây là nguồn thu nhập không nhỏ đối với người dân nông thôn.

Không chỉ nâng cao thu nhập, miến dong Tài Hoan còn kéo theo cả một chuỗi ngành nghề phụ trợ: vận chuyển, bao bì, cơ khí,… tạo sinh kế cho hàng trăm lao động địa phương.

HTX Tài Hoan đã tạo ra lượng công ăn việc làm ổn định cho hơn 40 người với mức lương khoảng 10 triệu đồng/tháng. Vào mùa cao điểm, HTX thuê thêm lao động thời vụ lên đến cả trăm người với mức lương 300.000- 400.000 đồng/ngày (HTX bao ăn, ở miễn phí cho người lao động). Nhờ đó, góp phần nâng cao đời sống kinh tế cho bà con đồng bào dân tộc thiểu số nơi đây.

Bài viết: Vân Khánh

Thiết kế: Tuấn Huy

Nội dung: Tấn Thịnh