Rời Trung Quốc, "đại bàng" rẽ hướng sang Việt Nam và các quốc gia mới nổi

Trong thập kỷ qua, các "ông lớn" doanh nghiệp phương Tây luôn tìm kiếm một địa điểm sản xuất thay thế cho Trung Quốc. Xu hướng này được các lãnh đạo doanh nghiệp gọi là "Trung Quốc cộng 1". Và giờ đây, họ càng muốn mở rộng, đa dạng hóa ra nhiều quốc gia hơn nữa để giảm thiểu rủi ro.

Làn sóng chuyển dịch sang nhiều quốc gia

Apple, hiện sở hữu nhiều cơ sở sản xuất rộng lớn ở Trung Quốc, nhưng đang nhanh chóng mở rộng sang Việt Nam và Ấn Độ, 2 trung tâm sản xuất smartphone mới nổi.

Crocs cũng đã chuyển dịch phần lớn dây chuyền sản xuất các mẫu giày dép nhiều màu sắc từ Trung Quốc sang Việt Nam. Gần đây, hãng sản xuất giày này đẩy mạnh tìm nguồn cung từ Indonesia và xây dựng cơ sở ở Ấn Độ.

Universal Electronics, nhà sản xuất các bộ cảm biến an ninh, thiết bị giải trí có trụ sở tại Scottsdale (Mỹ), đang có kế hoạch đóng cửa 1 trong 2 nhà máy ở Trung Quốc. Thay vào đó, họ sẽ xây dựng cơ sở sản xuất mới gần thủ đô Hà Nội và mở rộng cơ sở hiện có tại Mexico.

Sở dĩ các hãng sản xuất phải dịch chuyển sản xuất sang nhiều quốc gia là bởi không một quốc gia riêng lẻ nào có thể đón nhận toàn bộ cơ sở sản xuất dịch chuyển từ Trung Quốc.

Việt Nam hiện được nhiều tập đoàn đa quốc gia đánh giá là nước có môi trường kinh doanh thân thiện với doanh nghiệp nhưng chưa đủ nguồn nhân lực có kỹ năng. Ấn Độ có lực lượng lao động dồi dào nhưng cơ sở vật chất lại nghèo nàn. Còn Mexico có lợi thế là vị trí gần với thị trường Mỹ, nhưng lại cách xa các nhà cung cấp linh kiện của Trung Quốc.

Sau khi nghiên cứu 132 công ty, chủ yếu là các doanh nghiệp đa quốc gia trong danh sách Fortune 500, hãng kiểm toán KPMG chỉ ra rằng 2/3 tổng số cuộc đa dạng hóa chuỗi cung ứng của họ từ năm 2018 được thực hiện bằng cách thúc đẩy sản xuất ở nhiều hơn 2 quốc gia. Chỉ 1/3 doanh nghiệp dịch chuyển sang một quốc gia duy nhất.

Chi phí là mối quan tâm hàng đầu

Dĩ nhiên, cái giá của việc mở rộng sản xuất sang nhiều quốc gia cũng không hề rẻ. Các doanh nghiệp phải tìm kiếm địa điểm mới, đầu tư đào tạo công nhân và xây dựng mối quan hệ với chính quyền địa phương. Các nhà cung cấp mới thường phải đạt được các tiêu chuẩn chất lượng và việc tìm nguồn cung ứng linh kiện tại địa phương có thể là vấn đề đau đầu.

Dù vậy, các công ty vẫn sẵn sàng lao vào quá trình chuyển dịch này.

Khi mới bắt đầu rời khỏi Trung Quốc, mối quan tâm hàng đầu của các doanh nghiệp nước ngoài là chi phí. Mức lương ở Trung Quốc đang tăng dần và thôi thúc các doanh nghiệp tìm kiếm các quốc gia có chi phí lao động rẻ hơn. Năm 2018, khi cuộc chiến thương mại giữa Washington và Bắc Kinh bùng phát, xu hướng này càng được đẩy nhanh.

Đại dịch Covid-19 tác động mạnh tới các chuỗi cung ứng, khiến nhiều doanh nghiệp nước ngoài thấy rõ hơn rủi ro của việc tập trung vào một nơi sản xuất duy nhất. Cạnh tranh Mỹ - Trung cũng ngày càng gay gắt khiến Bắc Kinh trở nên khó đoán hơn đối với các doanh nghiệp nước ngoài.

Bên cạnh đó, cuộc chiến của Nga - Ukraine là một lời nhắc nhở rằng những xung đột lớn vẫn có thể bùng phát vào bất cứ lúc nào.

Sự bất ổn thôi thúc doanh nghiệp hành động

Trong những năm gần đây, sự bất ổn càng xuất hiện nhiều hơn. Trả lời WSJ, ông Shawn Nelson, Giám đốc điều hành của nhà sản xuất đồ nội thất Lovesac, cho rằng: "Chính sự bất ổn đã thôi thúc doanh nghiệp hành động". Công ty của ông đã bắt đầu dịch chuyển dây chuyền sản xuất từ trung tâm công nghiệp miền Nam Trung Quốc sang Việt Nam sau khi chính quyền Tổng thống Donald Trump áp hàng rào thuế quan với hàng hóa nhập từ Trung Quốc vào năm 2018. Nhưng công ty không dừng lại ở đó. 

Vào thời điểm đại dịch khiến Chính phủ các nước đóng cửa biên giới trong năm 2020, Lovesac, sản xuất ghế sofa ở 2 địa điểm khác là Malaysia và Indonesia và một số sản phẩm may ở Ấn Độ. Ông Nelson cho biết quyết định này là đúng đắn khi công ty gặp phải sự gián đoạn ở 1 hoặc thậm chí 2 địa điểm sản xuất, họ vẫn không bao giờ bị thiếu hàng.

Giờ đây, Lovesac đang làm việc với các đối tác để thiết lập các nhà máy tự động hóa cao ở Mexico và Mỹ. Theo ông Nelson, mục tiêu của công ty là tạo dựng dấu ấn ở Tây bán cầu, cho phép công ty có khả năng thúc đẩy sản lượng nếu khủng hoảng bùng phát ở châu Á.

Đối với hãng sản xuất giày dép Crocs, đa dạng hóa trở nên cấp thiết hơn trong giai đoạn đại dịch. Sau nhiều năm chuyển dây chuyền sản xuất giày ra khỏi Trung Quốc, họ kỳ vọng đạt sản lượng 70% tại Việt Nam trong năm 2021. Tuy nhiên, dịch bệnh khiến Crocs một lần nữa phải chuyển một phần đơn hàng sang một đơn vị sản xuất nhỏ ở Bosnia, Herzegovina và Indonesia. Sau đó, họ cũng xây dựng nhà máy ở Indonesia.

Hiện tại, Crocs sản xuất 50% sản phẩm ở Việt Nam và đang lên kế hoạch thiết lập dây chuyền sản xuất ở Ấn Độ.

"Đa dạng hóa nhìn chung là mang lại nhiều lợi ích, trong khi có ít nhược điểm", Anne Mehlman, giám đốc tài chính của Crocs, nói với WSJ. Bà cho hay, do khó có thể lường được các diễn biến vĩ mô toàn cầu nên có cơ sở sản xuất đa dạng sẽ hỗ trợ rất nhiều. Ngoài ra, sản phẩm chính của Crocs chỉ bao gồm 3 thành phần nên họ có thể dễ dàng tăng sản lượng ở các địa điểm mới.

Với Apple thì khác, thiết bị điện tử của họ phức tạp hơn nhiều. Tuy vậy, hãng "táo khuyết" vẫn nỗ lực đa dạng hóa nhanh chóng.

Số nhà cung ứng của Apple ở Ấn Độ đã tăng từ 7 trong năm 2018 lên 14 đơn vị vào năm 2022. Theo ước tính của JPMorgan, đến năm 2025, Ấn Độ sẽ sản xuất 25% tổng lượng iPhone toàn cầu.

Cũng trong giai đoạn đó, các nhà sản xuất tai nghe và các thiết bị khác của Apple tại Việt Nam, đã tăng từ 14 lên 25 đơn vị. Công ty này cũng đẩy mạnh hợp tác với các nhà cung ứng ở châu Âu thêm 50% kể từ năm 2018.

Động lực đa dạng hóa vẫn lớn

Trong khi đó, hãng sản xuất giày chuyên cung cấp cho Nike và Adidas, Pou Chen, đã đa dạng hóa sản xuất từ nhiều năm trước, tập trung vào 3 nước Trung Quốc, Việt Nam và Indonesia. Nhưng hiện tại, họ đang tiếp tục mở rộng nhiều hơn. Một quản lý của hãng tại nhà máy ở Việt Nam nói rằng, các thương hiệu giày thể thao lớn của phương Tây đang hối thúc Pou Chen xây dựng thêm nhà máy ở Bangladesh và Ấn Độ.

Hãng sản xuất giày lớn nhất thế giới này hiện chuyên cung cấp cho Nike và Adidas, sẽ thiết lập một cơ sở sản xuất tại Ấn Độ với nguồn vốn đầu tư 280 triệu USD thông qua một công ty con. Trước đó trong tháng 5/2023, Chính phủ Ấn Độ cho biết họ đã cho phép một công ty sản xuất giày xây dựng nhà máy rộng 130 héc ta đất để xây dựng nhà máy, dự kiến sẽ tạo thêm 20.000 việc làm.

Một số chuyên viên phân tích cho rằng trong bối cảnh lãi suất cao và kinh tế ảm đạm, các nhà sản xuất sẽ phải giảm tham vọng với kế hoạch đa dạng hóa.

"Các nhà sản xuất luôn trong tâm thế sẵn sàng, nhưng họ có thể sẽ chậm lại", Chris Rogers, Trưởng bộ phận nghiên cứu chuỗi cung ứng tại S&P Global Market Intelligence, chia sẻ với WSJ.

Ông Nelson, giám đốc của Lovesac, cũng thừa nhận những khó khăn còn tồn tại. Việc mở rộng sản xuất ra toàn châu Á cần phải có sự tùy chỉnh sản phẩm cho phù hợp với địa phương và phải đào tạo từ đầu với lao động ở nơi đó.

Nội dung: Phương Liên