(Dân trí) - Nằm trên giường bệnh sau ca chấn thương sọ não, nghệ sĩ xiếc Võ Tấn Thành (SN 1991) cắn răng nén những cơn đau dội về đỉnh đầu. Tình trạng tụ máu não khiến đôi mắt anh mờ đi, cổ họng chực trào cơn ói.
"Lúc đó, tôi chỉ có một suy nghĩ duy nhất là cầu mong mình hồi phục để tiếp tục bước lên sân khấu xiếc", Thành nhớ lại vụ tai nạn hồi tháng 12 năm ngoái nhưng vẫn cảm giác như sự việc vừa mới xảy ra hôm qua.
13 năm theo nghề, chàng trai sinh năm 1991 đã trải qua hàng chục lần chấn thương lớn nhỏ. Gọi nghề xiếc là công việc "đánh đu tính mạng" bởi các diễn viên chấp nhận môi trường hiểm nguy, nơi chấn thương xảy ra như cơm bữa, những cú ngã thót tim luôn rình rập… Có người từ giã sự nghiệp vì chấn thương, cũng có những người quyết tâm trở lại sân khấu vì đam mê đã ăn sâu vào máu thịt.
Võ Tấn Thành tốt nghiệp chuyên môn thăng bằng tại Trường Trung cấp Nghệ thuật Xiếc và Tạp kỹ Việt Nam. Chàng trai quê Đồng Nai cho biết xiếc có nhiều đặc thù so với những bộ môn khác. Thông thường, các diễn viên xiếc tập trung cao độ khi biểu diễn hoặc tập luyện những kỹ thuật khó. Tuy nhiên, ở những màn phô diễn kỹ thuật trung bình, những sơ suất, chủ quan nhỏ hoặc những tình huống ngoài ý muốn cũng có thể khiến họ đánh đổi bằng thương tật nặng nề.
Ngày 22/12/2024, Võ Tấn Thành có mặt ở buổi tập như lịch trình thường lệ. Sau khi hoàn tất các bài tập kỹ thuật, anh thực hiện động tác giãn cơ, tăng cường thể lực bằng vòng treo kéo tay. Khi Thành vừa bám lấy chiếc vòng và duỗi người lên cao, dây cáp đột ngột bị đứt. Nam diễn viên rơi thẳng xuống sàn từ độ cao 3-4m, gáy đập vào nền gạch bê tông, bất tỉnh.
"Chính tay tôi là người chuẩn bị vòng treo cho mọi người tập luyện ở rạp. Bình thường không xảy ra vấn đề gì, nhưng ngày hôm đó dây cáp lại gặp sự cố. May mắn khi tôi gặp nạn, trong rạp vẫn có một số anh em khác. Họ nghe tiếng động mạnh, chạy đến thấy tôi nằm bất động trên sàn thì nhanh chóng đưa tôi đi cấp cứu. Sau 6 lần chụp CT, bác sĩ ở Bệnh viện Quân y 175 chẩn đoán tôi bị chấn thương sọ não, não xuất hiện máu bầm", Thành nhớ lại.
Gặp tai nạn nguy hiểm, sức khỏe và tính mạng của Võ Tấn Thành đứng trước ranh giới mong manh. Ba ngày đầu tiên, tình trạng máu bầm trong não nghiêm trọng khiến nam diễn viên có khả năng phải bước vào ca phẫu thuật. Tuy nhiên, nhờ sự nỗ lực của đội ngũ y bác sĩ, đến ngày thứ 5, máu bầm trong não diễn viên tan dần. Anh tránh được ca mổ, điều trị bằng thuốc và hồi phục thần kỳ sau một tháng điều trị.
Đây cũng không phải lần té ngã ám ảnh duy nhất đối với Võ Tấn Thành. Vài năm trước, diễn viên từng gặp sự cố khi đang biểu diễn ở Rạp xiếc Công viên Gia Định. Đó là một ngày trời nắng như đổ lửa, các diễn viên bước vào suất diễn buổi chiều. Mồ hôi như tắm, Thành thực hiện kỹ thuật thăng bằng trên dây thiếc như mọi khi. Tuy nhiên, trong một phút giây sao nhãng, anh bất ngờ hụt chân, té xuống tấm nệm.
"Thông thường, nếu bị ngã trong màn đi thăng bằng, tôi sẽ phải tiếp đất toàn bộ cơ thể, bám xuống tấm nệm. Nhưng lần đó tôi vắt ngửa người trên nệm, nửa người dưới đất. Tấm nệm rộng 1,6m, cách mặt đất 2m. Không chấn thương nặng nhưng pha hụt chân vì sốc nhiệt này khiến tôi sợ, ám ảnh đến bây giờ", diễn viên kể.
Võ Tấn Thành cho biết trong sự nghiệp diễn xiếc, anh từng biểu diễn nhiều kỹ thuật như đi thăng bằng trên dây thiếc, chồng người, đi xe đạp một bánh, phối hợp xe đạp tập thể. Có động tác đeo dây bảo hiểm, có động tác lại không, anh cười cho biết chuyện trượt tay, hụt chân "nhiều không đếm xuể".
"Thời trẻ, tôi thích thể hiện, hay có những màn biểu diễn quá khích. Khi đó mình sẽ không lường trước được sự cố có thể xảy ra. Những lần chấn thương khiến tôi trầm tính, bình tĩnh hơn rất nhiều", Võ Tấn Thành chia sẻ.
Một buổi trưa oi bức tháng 3, phóng viên Dân trí tìm đến Rạp xiếc Công viên Gia Định, nơi những diễn viên thuộc Đoàn xiếc TPHCM vẫn miệt mài tập luyện. Diễn viên nữ gồng mình uốn dẻo, diễn viên nam tập trồng chuối, đu mình trên dây. Người đầm đìa mồ hôi, họ vẫn liên tục thực hiện những cú xoạc chân, những pha bật người lên không trung hay những màn xoay người cùng dây lụa.
Một nữ diễn viên lớn tuổi thu hút sự chú ý của chúng tôi bởi sự dẻo dai đáng kinh ngạc khi biểu diễn cùng những nghệ sĩ trẻ tuổi, sung sức hơn. Đó là NSƯT Phạm Thị Mỹ Hạnh (49 tuổi), gương mặt từng xuất hiện trong tiết mục Mẹ yêu con gây sốt chương trình Anh trai vượt ngàn chông gai hồi năm 2024.
Đằng sau sự dẻo dai đáng kinh ngạc của nghệ sĩ Mỹ Hạnh là chặng đường làm nghề không ít thăng trầm. Nhiều năm sau này, chị vẫn nhớ như in sự cố 30 năm trước - đêm định mệnh khiến chị suýt từ giã sự nghiệp.
Đó là tai nạn xảy ra năm 1995. Khi đó, nghệ sĩ Mỹ Hạnh mới 19 tuổi, thực hiện màn đu dây thừng trên cao. Chị quấn một chân vào dây, một tay níu lấy đầu dây phía trên. Trong lúc xoay liên tục với tốc độ nhanh, sợi dây thừng bị đứt, nữ diễn viên rơi từ nóc rạp cao 10m xuống đất.
"Tôi bất tỉnh, bị nứt xương chậu, cấp cứu ở Bệnh viện Chợ Rẫy và nằm tại chỗ suốt nửa năm. Không đứng được, không ngồi được, tôi tưởng rằng mình không còn làm nghề được nữa", nghệ sĩ Mỹ Hạnh kể lại.
Trong quá trình điều trị vật lý trị liệu và phục hồi chức năng, nữ diễn viên nhiều lần muốn bỏ cuộc vì đau đớn. Chấn thương nặng sau cú ngã khiến chị không thể gập đùi, không thể di chuyển chân hay cử động khớp háng. Mỗi lần di chuyển, đi vệ sinh, chị đều cần có người hỗ trợ. Thậm chí, các bác sĩ khuyên Mỹ Hạnh bỏ nghề để đảm bảo sức khỏe.
Thế nhưng, sau tất cả, sự kiên trì cùng tình yêu nghề cháy bỏng giúp chị run run bước từng bước chân tập đi, "làm lại mọi thứ từ đầu".
"Tôi rời sân khấu vài năm, sau đó trở lại biểu diễn những động tác nhẹ nhàng, diễn xiếc thú, xiếc voi hoặc làm MC chương trình. Dù vậy mỗi lần đi diễn, tôi vẫn giấu gia đình vì sợ ba mẹ lo lắng. Chị tôi ngày nào cũng đi theo tôi đến rạp, không cho tôi tập bài tập nặng", nữ nghệ sĩ bộc bạch.
Những năm sau này, nghệ sĩ Mỹ Hạnh dần trở lại biểu diễn những tiết mục có kỹ thuật cao hơn. Theo thời gian, xiếc cũng phát triển đa dạng với sự kết hợp các động tác, không còn là tiết mục đơn lẻ. Nữ nghệ sĩ tích cực tham gia nhiều vở diễn của Đoàn xiếc TPHCM, đoạt nhiều giải thưởng và được phong tặng Nghệ sĩ Ưu tú năm 2019.
"Được biểu diễn cho khán giả là hạnh phúc, động lực lớn nhất cho diễn viên xiếc chúng tôi. Còn được vất vả là còn được cống hiến. Tôi hãnh diện là người phụ nữ lớn tuổi nhất đoàn xiếc, vẫn còn biểu diễn trên sân khấu. Tôi thích được bước ra rạp và khi tôi vẫn còn khả năng thì mọi người vẫn sẽ gọi tôi vào. Tất nhiên sự dẻo dai, nhanh nhạy của tôi không được như các bạn trẻ nhưng bất cứ khi nào bước ra sân khấu, "máu điên" của tôi lại trỗi dậy (cười)", NSƯT Mỹ Hạnh chia sẻ.
Tháng 6/2024, hàng trăm khán giả theo dõi Lễ hội xiếc quốc tế Yakutia (Nga) vỗ tay tán thưởng cho tiết mục đu dây đôi Khoảnh khắc tình yêu của cặp nghệ sĩ Thanh Hoa - Hiển Phước. Hai diễn viên phô diễn những kỹ thuật nghẹt thở, phối hợp nhẹ nhàng, xoay vòng bay bổng trên cao. Sự thăng hoa trong màn trình diễn đã giúp cặp nghệ sĩ Việt đoạt giải xuất sắc nhất cuộc thi, vượt qua nhiều nghệ sĩ đến từ Nga, Trung Quốc…
Chia sẻ với phóng viên Dân trí, nghệ sĩ Thanh Hoa cho biết để tiết mục Khoảnh khắc tình yêu biểu diễn thành công, cô và Hiển Phước đã trải qua 3 năm khổ luyện. Bắt đầu tập tiết mục này từ năm 2016, thời gian đầu, hai nghệ sĩ thường xuyên thất bại vì chưa làm quen được với động tác trên cao. Việc nôn ói, ngã từ độ cao 2-3m xảy ra thường xuyên khiến họ nhiều lần muốn bỏ cuộc.
"Chúng tôi té ngã, chấn thương phần mềm tay chân nhiều lần. Những lúc ngã từ độ cao 2m xuống, tôi khóc tự hỏi tại sao mình lại chọn nghề cực nhọc như vậy. Trong quá trình tập luyện, chúng tôi cũng phải sửa đổi động tác, kịch bản rất nhiều chứ không phải thành công ngay từ đầu.
Bước vào phòng tập, có những tôi hôm nản chí, bị mất cảm giác trình diễn. Đu dây trên không thì ai cũng làm được, nhưng quan trọng là biểu diễn sao cho đẹp và thanh thoát, tay chân thả lỏng tự nhiên. Khi gặp trục trặc, chúng tôi hạ cái tôi xuống để ngồi nhìn lại lỗi sai ở đâu, khắc phục như thế nào", nghệ sĩ Thanh Hoa nói.
Những ngày vùi mình tập luyện bất chấp thất bại, đau đớn đã giúp Thanh Hoa - Hiển Phước nếm được "trái ngọt". Trước khi đoạt giải xuất sắc ở Lễ hội xiếc Yakutia năm 2024, tiết mục Khoảnh khắc tình yêu từng giúp cặp nghệ sĩ Việt Nam giành HCB Liên hoan xiếc quốc tế tại Tây Ban Nha năm 2019, HCB Liên hoan xiếc Kazakhstan năm 2019, HCV Liên hoan xiếc Kazakhstan năm 2023…
Trong chuyến lưu diễn tại Liên hoan xiếc quốc tế ở Kazakhstan hồi tháng 7/2023, Thanh Hoa và Hiển Phước đứng trước thử thách lớn khi độ cao dây tăng lên hàng chục mét. Trước đó, cặp đôi tập tiết mục này ở độ cao trung bình 9-10m. Khi dây kéo càng cao, độ nguy hiểm càng tăng, đòi hỏi diễn viên nam phải gồng sức chịu đựng nhiều hơn mới có thể trụ được diễn viên nữ.
"Trước khi bắt đầu diễn, Hiển Phước bị chấn thương vai, tưởng chừng như chúng tôi sẽ phải nghỉ thi đấu. Cuối cùng, tinh thần chiến đấu và khao khát cống hiến cho khán giả giúp chúng tôi động viên nhau vượt qua. Hiển Phước phải xịt thuốc giảm đau còn tôi cũng ra sân khấu trong tình trạng sức khỏe chưa hoàn toàn hồi phục", nghệ sĩ Thanh Hoa nhớ lại kỷ niệm lần đầu đoạt HCV quốc tế.
Nữ nghệ sĩ cho biết, trong nghề xiếc, chỉ những ai có sức chịu đựng tốt, chấp nhận cơn đau và biết cách làm chủ cơ thể trên không mới có thể theo đuổi đến cùng. Cô cho rằng nếu không cắn răng chịu đựng, không siêng năng và nỗ lực, thì không thể mang lại cho khán giả những tiết mục thăng hoa.
Tuy nhiên, không phải diễn viên xiếc nào cũng may mắn vượt qua được những lần chấn thương lớn nhỏ để tiếp tục bền bỉ theo nghề. Năm 1989, nghệ sĩ xiếc Lê Hương (Đoàn xiếc TPHCM) tham gia biểu diễn tiết mục nhào lộn, sau đó bị tẽ ngã, gãy xương vai, vĩnh viễn bỏ nghề. Năm 2002, cố NSƯT Lê Trí Tưởng cũng rời nghiệp biểu diễn sau tai nạn vỡ gót chân trái trong một tiết mục đi trên dây thép căng.
Nghệ sĩ Đỗ Hoàng (SN 1984) cũng là một trong những trường hợp thuộc Đoàn xiếc TPHCM phải giã từ sân khấu sau một lần chấn thương vài năm về trước. Đỗ Hoàng cho biết, trong lần tập luyện động tác mới, anh chưa nắm rõ kỹ thuật nên gặp sự cố rơi từ độ cao 2m, gãy xương cổ chân.
"Tuổi không còn trẻ nên sự nhanh nhạy, phản xạ của tôi giảm so với thời đỉnh cao. Sau lần chấn thương, chân tôi phải mổ, bắt vít cố định, không hồi phục được như ban đầu và khó thực hiện các động tác thăng bằng nên tôi giải nghệ, lui về công tác ở bộ phận tổ chức biểu diễn tại Nhà hát Nghệ thuật Phương Nam.
Mỗi lần xem mọi người diễn, nghe khán giả vỗ tay, tình yêu nghệ thuật trong tôi lại sôi sục. Nhớ nghề nhưng không còn cách nào khác là phải từ giã sân khấu", anh bùi ngùi nói.
Với những diễn viên Đoàn xiếc TPHCM vẫn đang vùi mình tập luyện, ít ai biết rằng nhiều người trong số họ cũng đang chịu đựng chấn thương: Nghệ sĩ Phương Đông mổ dây chằng sau thời gian diễn liên tục, nghệ sĩ Châu Anh tai nạn gãy xương ống chân cũng miệt mài tham gia cùng đồng nghiệp…
Chọn cho mình một góc nhỏ trong rạp xiếc, Võ Tấn Thành cũng chậm rãi tập trồng cây chuối, chống đẩy, cảm nhận mạch máu lưu thông và lấy lại thể lực sau chấn thương sọ não hồi cuối năm ngoái.
"Thi thoảng tôi bị chóng mặt nên vẫn phải tập đứng lên ngồi xuống nhẹ nhàng. Hy vọng 2-3 tháng nữa tôi sẽ được biểu diễn trở lại. Gia đình khuyên tôi nên ngừng theo nghề, nhưng tôi nghĩ mình sẽ làm được. Tôi chấp nhận bắt đầu lại từ đầu", Thành nói.
Đón xem kỳ 4: Giải mã săn vé xem xiếc khó như concert, nghệ sĩ xiếc không khổ như lời đồn
