Cuộc đời nữ hành khách sống sót trong tai nạn máy bay ở Việt Nam năm 1992

Sáng cuối tuần, trong ngôi nhà nghỉ dưỡng ở Hà Lan, bà Annette Herfkens (sinh năm 1961) ngồi nhâm nhi tách cà phê nóng, dòng chữ “Breaking News” (Tin nóng) bất ngờ hiện lên trên màn hình tivi.

Người dẫn chương trình đưa tin: “Một chiếc máy bay vừa gặp nạn ở Ấn Độ, nhiều hành khách thiệt mạng, chỉ có một người sống sót". 

"Khoảnh khắc ấy khiến tôi nhớ lại vụ rơi máy bay mà mình từng trải qua trên chuyến bay từ TPHCM đi Nha Trang năm 1992. Tôi thấu hiểu nỗi đau của gia đình các nạn nhân cũng như những ám ảnh mà người sống sót sẽ phải mang theo trong suốt cuộc đời”, bà chia sẻ với phóng viên Dân trí.

Chuyện về chuyến bay định mệnh

Bà Annette Herfkens là hành khách duy nhất sống sót trong vụ rơi máy bay số hiệu VN474, khởi hành sáng 14/11/1992.

Máy bay va vào đỉnh núi và lao xuống thung lũng Ô Kha (nay thuộc xã Đông Khánh Sơn, tỉnh Khánh Hòa), ít phút trước khi hạ cánh xuống sân bay Nha Trang.

Hơn 30 năm trôi qua, ký ức về thảm kịch ấy vẫn còn in đậm trong tâm trí bà. Hôn nhân, con cái, sự nghiệp tài chính… dần dần giúp chữa lành những vết thương tinh thần ám ảnh. 

"Tôi mất nhiều thứ ở khu rừng trong thung lũng Ô Kha, nhưng nhận được rất nhiều điều sau tấn bi kịch đó", bà nói.

Người phụ nữ kể, sáng 14/11/1992, bà cùng hôn phu Willem “Pasje” van de Pas đến sân bay Tân Sơn Nhất (TP HCM). Thời điểm đó, sân bay chưa có xe buýt trung chuyển hay ống lồng hiện đại nên hai người phải đi bộ ra máy bay. Thoáng thấy chiếc máy bay nhỏ, chứng sợ không gian hẹp khiến tim bà “như ngừng đập”.

Ban đầu Annette nhất quyết không lên khoang hành khách. Nghe lời trấn an của người yêu: “Chỉ 20 phút thôi mà em”, bà mới chịu ngồi vào ghế. Thực tế, chuyến bay kéo dài 55 phút.

Bên trong, khoang máy bay có 15 hàng ghế, nữ hành khách ngồi ở hàng thứ ba. Nỗi sợ hãi khiến tim bà đập thình thịch như sắp nổ tung khỏi lồng ngực. Sau 20 phút, máy bay vẫn chưa hạ độ cao, người phụ nữ bắt đầu nhấp nhổm, lo lắng. 

Khoảng phút thứ 50, máy bay rung lắc nhẹ như bị hút xuống khiến hành khách hoảng loạn. Tiếng động cơ gầm rú át tiếng la hét của mọi người. Bà và vị hôn phu ôm chặt lấy nhau rồi buông xuôi theo số phận. Trong nháy mắt, “một màn đêm đen kịt” bao trùm trước mặt.

Trong khoảnh khắc cận kề cái chết, nhiều người thường cố gắng hồi tưởng về cuộc đời và quá khứ. Với bà Annette, điều duy nhất hiện hữu trong tâm trí chỉ là mớ hỗn loạn mơ hồ.

"Mọi thứ diễn ra nhanh đến mức khiến tôi không kịp có cảm giác sợ hãi. Trong một vụ tai nạn máy bay, khoảnh khắc đáng sợ nhất chính là lúc tỉnh dậy giữa hiện trường ngổn ngang, vì khả năng sống sót vô cùng mong manh", bà chia sẻ.

Nữ hành khách mở mắt, xung quanh là tán cây rừng, bao trùm bởi âm thanh hỗn loạn. Bà bị mắc kẹt dưới ghế, một thi thể đè lên chân, còn vị hôn phu cách đó vài chục mét đã vĩnh viễn ra đi. Xung quanh là mảnh vỡ máy bay, xác người nằm rải rác. Vài hành khách bị thương rên rỉ trong tuyệt vọng.

“Tôi không thể cử động cơ thể, toàn thân đau nhức, phổi bị xẹp, 12 xương ở hông và đầu gối bị gãy, xương hàm bị trật... Thực tại quá phi lý, giống như một cơn ác mộng trong điện ảnh. Bản năng sinh tồn khiến tôi tự thoát ra khỏi chỗ mắc kẹt. Đến bây giờ, bản thân không hiểu mình đã nỗ lực như thế nào”, bà kể.

Nhìn thấy bà còn sống sót, một nam hành khách liên tục trấn an: “Đừng lo, rồi người ta sẽ đến cứu. Tôi là người quan trọng, chắc chắn họ sẽ tìm". 8 ngày trước khi đội cứu hộ đến nơi, ông suy kiệt dần, hơi thở thoi thóp. Annette cất tiếng khóc lóc, cầu xin: “Đừng bỏ tôi lại", cuối cùng nam hành khách đã trút hơi thở cuối cùng.

Từ thời điểm đó, một mình bà phải đối mặt với hiện trường hỗn độn. Mùi khét và những thi thể vương vãi xung quanh khiến không gian trở nên ngột ngạt, ám ảnh.

Lắng nghe trái tim và trực giác để sinh tồn

Giữa nơi hoang dã, bà Annette chỉ có động lực duy nhất - đó là phải sống. Suốt 8 ngày (192 giờ) cận kề cái chết, nữ hành khách hoàn toàn dựa vào bản năng để sinh tồn.

Vốn là chuyên gia trong lĩnh vực giao dịch trái phiếu, bà có thói quen phải giữ cho đầu óc tỉnh táo. Thực tiễn công việc giúp người phụ nữ nhận ra, tâm trí tạo ra nỗi sợ và có thể tự bịa ra những câu chuyện.

Trong phút nguy nan, nữ hành khách cố gắng vận dụng kinh nghiệm đó giúp tâm trí được tĩnh lặng, tập trung lắng nghe trái tim và dùng cảm nhận của trực giác để giành giật sự sống.

Những ngày đầu, bà ngửa mặt hứng từng giọt nước mưa để uống. Đến ngày thứ tư, bà xé miếng xốp cách nhiệt từ cánh máy bay, vo thành 7 cục nhỏ hứng nước rơi xuống.

"Sau cơn mưa, cứ 3 giờ một lần, tôi vắt miếng xốp lấy nước giúp vượt qua cơn khát khủng khiếp. Đối với tôi, lúc đó, vị nước mưa ngọt như thần dược", bà nhớ lại.

Trong cuộc phỏng vấn với Dân trí, Annette thừa nhận, ngoài bản năng sinh tồn, vẻ đẹp của khu rừng đã thắp lên cho bà tia hy vọng mong manh. Dù ký ức phai nhạt theo thời gian, khung cảnh đó mãi in đậm trong trái tim nữ hành khách.

“Tôi tập trung vào vẻ đẹp của khu rừng thay vì chú ý cảnh chết chóc xung quanh. Khi chấp nhận những thứ không còn ở đó, tôi mới có thể nhìn thấy những gì đang hiện hữu trước mặt", bà bày tỏ.

Ngày thứ bảy từ khi máy bay rơi, bà Annette trải qua trải nghiệm đẹp đẽ trong sự tĩnh lặng của núi rừng. Bất chợt nghe âm thanh của cành cây gãy và tiếng bước chân từ phía xa, một người đàn ông mặc áo cam xuất hiện. Giữa cơn mộng mị của thực và ảo, người đàn ông đã kéo nạn nhân về với thực tại.

“Lúc đó, tôi không biết ông ấy là người thật hay là ảo giác do mình tưởng tượng. Tôi gắng sức kêu cứu, nhưng người đàn ông đứng nhìn chằm chằm rồi lặng lẽ bỏ đi", bà nhớ lại.

Đến ngày thứ tám, khi cơn tuyệt vọng dâng lên, một đội cứu hộ gồm 20 người tiếp cận được hiện trường. Bà sững sờ đến khó tin, cảm giác như mình đang trải qua một giấc mơ.

Một chàng trai ngoài 20 tuổi bước đến, mỉm cười và đưa cho nữ nạn nhân một chai nước. Cho đến tận bây giờ, hơn 3 thập kỷ đã trôi qua, hương vị của ngụm nước đầu tiên vẫn in đậm trong ký ức của bà.

Mãi sau này, Annette mới biết người đàn ông mặc áo cam chính là ông Cao Văn Hạnh. 

Lần chạm mặt đầu tiên, da người phụ nữ tái nhợt khiến ông tưởng là hồn ma. Ông Hạnh vội vàng quay về báo cáo với chính quyền địa phương. Nhờ nguồn thông tin này, lực lượng cứu hộ đã đến kịp thời, phát hiện nữ hành khách giữa những thi thể đang phân huỷ.

Khoảnh khắc được nhân viên cứu hộ khiêng lên cáng, bà Annette bỗng bật khóc rồi tuyên bố: “Không! Tôi phải ở lại trong trạng thái tinh thần tươi đẹp ấy... Tôi không thể rời xa hôn phu của mình". 

Khi đã trấn tĩnh lại, Annette đồng ý cho lực lượng cứu hộ đưa mình băng qua rừng cây và địa hình núi đá gập ghềnh đến nơi sơ cứu. Nạn nhân sống sót duy nhất trên chuyến bay xấu số được chuyển về TPHCM điều trị và tiếp tục sang Singapore thực hiện phẫu thuật tái tạo.

Bà Annette không hề biết, một máy bay trực thăng Mi-8 bay từ Hà Nội, chở nhân viên cứu hộ vào Ô Kha cũng bị rơi.

"Năm 2006, khi quay lại Việt Nam, tôi mới biết sự việc chiếc máy bay Mi-8 bị rơi. Đối với tôi, Việt Nam không còn là nơi từng xảy ra một vụ tai nạn thảm khốc mà còn là đất nước có những con người chân chất, mộc mạc đã nỗ lực hết sức đưa tôi đi tìm lại sự sống", bà chia sẻ.

Những ký ức ám ảnh đến bây giờ

Mất vị hôn phu gắn bó suốt 13 năm trong biến cố lớn khiến bà Annette nhận ra, cuộc đời mình đã thay đổi mãi mãi.

Cuối năm 1992, bà Annette trở lại Hà Lan, bất ngờ bị cuốn vào sự chú ý của truyền thông. Cách giới báo chí săn đón khiến nữ nạn nhân cảm thấy mình là người bị mất thân nhân trong chuyến bay, hơn là hành khách may mắn sống sót trở về.

“Tôi không lựa chọn thành người nổi tiếng. Sự nổi tiếng bất đắc dĩ xảy ra vì một bi kịch không ai mong muốn", bà Annette trải lòng.

Sau kỳ nghỉ Giáng sinh năm đó, bà tập đi những bước đầu tiên. Ngày 1/2/1993, người phụ nữ quyết định trở lại công việc trong lĩnh vực tài chính tại TP Madrid, Tây Ban Nha. Mặc cho nỗi sợ máy bay ám ảnh, bà lao vào công việc. Với bà, đó là những gì còn lại sau một mất mát quá lớn.

Chuyến bay đầu tiên sau thảm kịch của người phụ nữ  từ Hà Lan sang Tây Ban Nha để làm việc. Bà phải tự động viên chính mình phải vượt qua nỗi sợ bủa vây.

"Tôi phải tập trung vào trò chơi điện tử, đánh lạc hướng bản thân, không nghĩ đến nỗi sợ hãi vẫn lẩn khuất trong đầu. Dũng cảm không phải là không sợ hãi, mà biết có việc quan trọng hơn đang cần mình ở phía trước", bà tâm sự.

Nhiều năm sau, ảnh hưởng tâm lý vẫn còn ám ảnh. Bà luôn chọn ghế hàng đầu tiên trên máy bay, sợ đầu gối chạm vào ghế trước sẽ gợi lại hình ảnh về thi thể từng đè lên chân mình ở Ô Kha. Người phụ nữ luôn mang theo nước bên mình, vì sợ phải đối diện với cơn khát như những ngày sau khi bị tai nạn máy bay 33 năm trước. 

Vượt qua được bi kịch, Annette kết hôn với một đồng nghiệp - người không tin bà đã chết và bay sang Việt Nam đón bà trở về. Họ có hai con chung là Joosje và Max.

Bước vào cuộc hôn nhân chưa được bao lâu, thử thách mới lại đến với nữ nạn nhân. Lên 2 tuổi, cậu bé Max được bác sĩ chẩn đoán mắc chứng tự kỷ. Nhờ tinh thần sinh tồn trong những ngày giữa thung lũng Ô Kha, bà nhận ra: “Con chính là món quà của cuộc đời".

Thay vì so sánh con trai với những đứa trẻ khác, bà tập trung vào cuộc sống thực tại của cậu bé. Với bà, con trai như một người thầy và nuôi dạy con là hành trình sinh tồn lâu dài. 

Bà thừa nhận, làm mẹ của một đứa trẻ đặc biệt không dễ dàng. Tuy nhiên, việc trải qua sang chấn khủng khiếp từ vụ tai nạn khiến người mẹ có sức mạnh nội tâm, tìm thấy hạnh phúc trong mọi hoàn cảnh, trao đi tình yêu thương vô điều kiện.

Nói về cách vượt qua những sang chấn tâm lý sau vụ tai nạn máy bay, bà tiết lộ, chấp nhận thực tại là cách đơn giản nhất bản thân có thể làm.

"Khi nằm giữa khu rừng sau vụ tai nạn, bằng cách chấp nhận những gì không có, tôi nhìn thấy những gì đang có. Đó là cách hình thành dòng chảy yêu thương vô điều kiện với con", bà nói với phóng viên Dân trí.

Những ân tình khó quên ở Việt Nam

14 năm sau vụ tai nạn, Annette lần đầu trở lại Việt Nam. Bà tự mình leo lên đỉnh núi Ô Kha, dù nỗi sợ quá khứ vẫn còn ám ảnh. Chuyến đi cũng đưa hành khách duy nhất sống sót trên chuyến bay xấu số, gặp lại 2 nữ y tá từng băng bó vết thương cho mình trong hoàn cảnh ngặt nghèo.

Với Annette, niềm vui lớn nhất là bà đã gặp ông Cao Văn Hạnh - “người đàn ông ,mặc áo cam” trong rừng. Hành trình này không chỉ là đối diện với quá khứ, mà còn là cơ hội thu thập tư liệu cho cuốn hồi ký Turbulence: A Surviving Story, được xuất bản bằng tiếng Việt với tên 192 Giờ: Giành Giật Sự Sống Từ Chuyến Bay Định Mệnh.

Năm 2014, bà trở lại Việt Nam lần thứ hai, lần này đi cùng con gái Joosje. Joosje đã gặp ông Hạnh - ân nhân cứu mẹ mình. Trước đó, Joosje từng tham gia biên tập bản thảo tiếng Anh của hồi ký, nhưng khi tận mắt chứng kiến, hành trình trở nên sống động hơn gấp bội.

Khoảnh khắc hội ngộ, bà Annette và ân nhân bật khóc vì xúc động. Cô con gái coi ông Cao Văn Hạnh như "người cha thứ hai", bởi ông và đội cứu hộ không chỉ cứu mẹ mà còn cho gia đình cơ hội được tiếp tục sống hạnh phúc, nuôi dưỡng tình yêu thương.

“Chuyến đi cùng con gái giúp kết nối những ân nhân cứu sống tôi với thế hệ tiếp theo. Trong khu rừng ấy, tôi từng kết nối với thiên nhiên, với vũ trụ....

Khi trở lại Việt Nam, tôi được kết nối với những vị ân nhân là ông Cao Văn Hạnh, đội cứu hộ, y tá và những góa phụ khác - vợ của các phi công đã tử nạn cùng chuyến bay... Tôi mãi mãi biết ơn họ", bà chia sẻ.

Trải qua biến cố của cuộc đời, bà Annetta đang tận hưởng những ngày bình yên sau khi nghỉ hưu cùng gia đình. Bà sống ở cả New York (Mỹ) và Hà Lan. Dẫu vết thương lòng đã lành lặn nhưng ký ức cách đây hơn 30 năm vẫn luôn đọng lại trong trái tim.