Bức thư bí ẩn trong khối bê tông từ 1983, năm 2100 mới được mở

Khối bê tông chứa bức thư thế kỷ

Ngay trước nhà truyền thống của Nhà máy thủy điện Hòa Bình có một khối bê tông, hình dáng giống với kim tự tháp cỡ nhỏ. Xung quanh khối bê tông này được rào chắn cấm du khách đến gần, chỉ được đứng từ xa quan sát.

Mặt trước của khối bê tông lớn, nặng cả tấn này có tấm biển kim loại, ghi bằng 2 ngôn ngữ Việt Nam và Nga. Dòng chữ tiếng Việt ghi rõ: "Nơi đây lưu giữ bức thư của những người xây dựng thủy điện Hòa Bình gửi thế hệ mai sau - thư này sẽ được mở vào ngày 1/1/2100".

Tài liệu lưu giữ tại Nhà máy thủy điện Hòa Bình cho thấy, "bức thư gửi thế hệ mai sau" được đặt vào ngày 30/1/1983. Buổi lễ đặt bức thư được tổ chức trang trọng, có sự tham gia của hàng nghìn người là cán bộ, công nhân xây dựng nhà máy. Đặc biệt có 250 đại biểu thanh niên Liên Xô sang thăm Việt Nam.

Tại buổi lễ đặt bức thư, ông Ngô Xuân Lộc - Tổng chỉ huy công trường xây dựng Nhà máy thủy điện Hòa Bình - đã đọc thư bằng tiếng Việt, ông Giaseplin đọc bằng tiếng Nga. Hai bức thư sau đó được cuộn lại, cho vào thỏi đồng khoan rỗng, đậy nắp lại rồi bỏ vào lòng khối bê tông.

4 người được lựa chọn dùng tua vít bắt ốc cố định tấm biển "nơi đây cất giữ lá thư gửi các thế hệ mai sau" gồm: Ông Bogachenko - Tổng chuyên viên Liên Xô trên công trình Nhà máy thủy điện Hòa Bình, ông Vũ Mão - Bí thư thứ nhất Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, ông Ngô Xuân Lộc - Tổng chỉ huy xây dựng Nhà máy thủy điện Hòa Bình và bà Xavitxkaia - thành viên của Đoàn TNCS Liên Xô sang thăm Việt Nam.

Sở dĩ 4 người trên được chọn gắn ốc vít cất giữ "bức thư thế kỷ" vì đáp ứng các tiêu chí như: già, trẻ, nam, nữ, trên trời, dưới đất. Cụ thể, ông Bogachenko đại diện cho thế hệ già (lúc đó đã ngoài 60 tuổi); ông Vũ Mão đại diện cho người trẻ (lúc đó 44 tuổi); ông Ngô Xuân Lộc đại diện là người dưới đất (chỉ huy công trường) và người trên trời là bà Xavitxkaia - nữ phi hành gia vũ trụ thứ 2 của thế giới lúc bấy giờ.

Thư gửi hậu thế

Cách đây hơn 50 năm, Việt Nam thực hiện chủ trương của Đảng, Nhà nước là xây dựng một nhà máy thủy điện lớn trên dòng sông Đà để đảm bảo an ninh năng lượng cho sự phát triển đất nước. Lúc đó, Bộ Thủy lợi (Nay là Bộ NN&PTNT) được giao nhiệm vụ nghiên cứu, khảo sát, đề xuất các phương án lựa chọn địa điểm xây dựng nhà máy.

Năm 1971, các chuyên gia Liên Xô được cử sang Việt Nam, phối hợp với cán bộ, chuyên gia của Bộ Thủy lợi khảo sát, lựa chọn địa điểm, tham gia thiết kế và xây dựng Nhà máy thủy điện Hòa Bình trên sông Đà.

Ngày 6/11/1979, công trình thủy điện Hòa Bình chính thức khởi công xây dựng. Đầu những năm 1980 của thế kỷ trước, công trình được thực hiện khẩn trương để đảm bảo tiến độ ngăn dòng sông Đà đợt 1. Có mặt trên công trường từ những ngày đầu, ông Bogachenko - Tổng chuyên viên Liên Xô đã đề xuất viết một bức thư gửi cho hậu thế trước khi ngăn dòng sông Đà.

Vị chuyên gia lý giải, thông lệ này thường được Liên Xô và các nước trên thế giới thực hiện. Trước khi ngăn sông, những người xây dựng thường viết một bức thư và bỏ vào một chiếc chai hoặc lọ thủy tinh đậy kín rồi chôn vào thân đập.

Bức thư này gọi là "bức thư gửi hậu thế", người gửi bức thư hi vọng, hàng trăm năm sau khi con đập không còn hoặc người ta phá đi do không còn hiệu quả phát điện nữa, chai đựng thư đó trôi dạt, ai đó bắt được mở ra xem sẽ biết rằng, người ta đã xây dựng công trình này như thế nào, khó khăn vất vả ra sao để có nguồn điện cho đất nước.

Ý tưởng của vị chuyên gia được ông Đỗ Mười, khi đó là Phó Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng (tức Phó Thủ tướng) cũng là Trưởng ban chỉ đạo xây dựng công trình thủy điện Hòa Bình ủng hộ cao. Tuy nhiên, ông Đỗ Mười yêu cầu, việc lưu giữ bức thư gửi hậu thế sẽ được tiến hành với nghi thức trang trọng, tại một địa điểm xứng đáng chứ không phải đem chôn trong thân đập.

Sau khi bàn bạc với chuyên gia Liên Xô, lãnh đạo Tổng công ty xây dựng thủy điện Hòa Bình đã quyết định sẽ đặt bức thư đó vào lòng khối bê tông trong khuôn viên nhà máy.

Ngày 1/1/2100 mở thư

Đến nay, sau 40 năm kể từ ngày "bức thư gửi thế hệ mai sau" được cất giữ vào trong khối bê tông lớn đặt trước sân nhà truyền thống của thủy điện Hòa Bình vẫn là bí ẩn lớn đối với nhiều người.

Ông Đỗ Xuân Duy, nguyên là trợ lý Tổng giám đốc Tổng công ty xây dựng Thủy điện Hòa Bình, đồng thời là Trưởng ban Phiên dịch tiếng Nga, kể sau khi ý tưởng của ông Bogachenko được chấp thuận, tổng công ty đã nhận được rất nhiều ý kiến ủng hộ của đông đảo cán bộ, chuyên gia, công nhân trực tiếp làm việc trên công trường, của các nhà văn, nhà báo, nhân sĩ, trí thức trên mọi miền Tổ quốc.

Trong các bức thư gửi về tổng công ty, nội dung đều đề cập đến quyết tâm, nỗ lực cũng như sự hy sinh to lớn của những người xây dựng thủy điện. Đồng thời, cũng nhắc đến hậu phương vững chắc của cả nước đã đóng góp từ cây kim, sợi chỉ đến lương thực cho cán bộ, công nhân trên công trường.

Ban tổ chức đã tập hợp, lựa chọn những nội dung hay nhất, độc đáo nhất tạo thành một bức thư chung. Sau đó bức thư được giao cho một cán bộ viết chữ đẹp chép lại bằng mực Tàu thành hai bản (tiếng Việt và tiếng Nga), trên một chất liệu đặc biệt gửi từ Liên Xô sang. Lá thư viết xong đã được lãnh đạo Đảng, Nhà nước thông qua.

Cũng theo lời kể của ông Duy, nhiều người cho rằng bức thư đó mang yếu tố tâm linh, kỳ bí làm bùa trấn yểm. Có rất nhiều lời đồn thổi huyền bí về nội dung bức thư, làm cho câu chuyện thêm phần ly kỳ. Tuy nhiên, đó chỉ là lời đồn thổi vô căn cứ.

Lý do bức thư phải đến năm 2100 mới được mở được nguyên Trưởng ban phiên dịch tiếng Liên Xô ông Đỗ Xuân Duy lý giải: Vì là thư gửi thế hệ mai sau nên cần phải lựa chọn những người không sinh ra, lớn lên ở thời điểm gắn lá thư ấy (năm 1983).

"Nếu chọn đúng 100 năm sau mở thư thì rất có thể nhiều người sinh năm này vẫn còn sống, nên phải chọn đến năm 2100, bởi khó ai có thể sống đến 117 tuổi được", ông Duy cho hay.