Nâng hạng thị trường chứng khoán: Hết thời tư duy “lướt sóng” theo tin đồn?

Quyết định 2014/QĐ-TTg phê duyệt Đề án nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam vừa được Thủ tướng Chính phủ ký ban hành ngày 12/9 đánh dấu một cột mốc quan trọng. Đây là lời khẳng định mạnh mẽ về quyết tâm của Chính phủ trong việc đưa thị trường vốn Việt Nam hội nhập sâu hơn vào dòng chảy tài chính toàn cầu.

Với nhà đầu tư, cả trong nước và quốc tế, Đề án này mở ra một “cuộc chơi mới” – nơi cơ hội đi cùng thách thức, nhưng trên hết là kỳ vọng về sự phát triển mạnh mẽ của thị trường trong thời gian tới.

Trong nhiều năm, nâng hạng luôn là một trong những câu chuyện nhận được nhiều kỳ vọng nhất của giới đầu tư và cơ quan quản lý. Nhưng kỳ vọng ấy đôi khi vẫn bị xem như một đích đến xa vời, nhiều hứa hẹn nhưng ít mốc cụ thể. Lần này, Đề án mới ký đã thay đổi cách tiếp cận: nâng hạng không phải đích đến để dừng lại, mà là hành trình dài hạn để từng bước hoàn thiện, nâng cấp, và hội nhập sâu hơn vào dòng chảy tài chính toàn cầu.

Chính phủ đã vạch ra lộ trình rõ ràng: ngắn hạn, phấn đấu để FTSE Russell (một trong những công ty quan trọng thuộc Tập đoàn Sở Giao dịch Chứng khoán London, cung cấp dịch vụ chỉ số, dữ liệu và phân tích thị trường) công nhận Việt Nam là “thị trường mới nổi thứ cấp” ngay trong năm 2025; dài hạn, đến 2030, hướng tới mục tiêu kép – gia nhập nhóm “thị trường mới nổi” của Công ty dịch vụ tài chính MSCI (Mỹ) và nhóm “mới nổi bậc cao” của FTSE.

Đây là lộ trình không chỉ tạo ra niềm tin cho giới đầu tư, mà còn khẳng định Việt Nam đã đặt nâng hạng vào một kế hoạch cụ thể, có phân công trách nhiệm cho từng bộ, ngành, không còn là câu chuyện mơ hồ như trước. Và trong hành trình ấy, mỗi cải cách về thể chế, mỗi bước tiến về hạ tầng, mỗi chuẩn mực minh bạch được nâng cao đều chính là nấc thang để Việt Nam tiến gần hơn đến chuẩn mực toàn cầu.

Để hiện thực hóa mục tiêu, hàng loạt cải cách nền tảng sẽ được triển khai. Một trong những thay đổi quan trọng nhất là cơ chế thanh toán – bù trừ. Trong nhiều năm, yêu cầu ký quỹ trước khi mua chứng khoán là rào cản lớn đối với nhà đầu tư quốc tế. Việc từng bước triển khai Đối tác bù trừ trung tâm (CCP) sẽ giúp loại bỏ rào cản này, giảm thiểu rủi ro đối tác, và đưa hệ thống vận hành theo chuẩn quốc tế. Khi đó, giao dịch sẽ linh hoạt, thanh khoản tăng, niềm tin được củng cố.

Song song, câu chuyện sở hữu nước ngoài cũng sẽ có bước ngoặt. Đề án đặt mục tiêu rà soát toàn bộ ngành nghề, chỉ giữ hạn chế ở lĩnh vực thực sự nhạy cảm, còn lại sẽ mở cửa tối đa. Thông tin về tỷ lệ sở hữu nước ngoài sẽ được minh bạch hóa, cơ chế tài khoản giao dịch tổng (OTA) sẽ tạo thuận lợi cho nhà đầu tư ngoại. Điều này không chỉ là bước đi kỹ thuật, mà còn là quyết tâm chính trị mạnh mẽ về sự cởi mở của thị trường.

Ở cấp độ quản trị, việc áp dụng Chuẩn mực báo cáo tài chính quốc tế (IFRS) và các nguyên tắc của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) sẽ nâng thị trường Việt Nam lên tầm mới. Doanh nghiệp không còn đứng một mình với các quy chuẩn riêng, mà sẽ phải công khai thông tin theo chuẩn quốc tế, minh bạch và có thể so sánh. Đây vừa là thách thức, vừa là cơ hội: doanh nghiệp nào quản trị tốt sẽ được định giá cao hơn, trong khi những đơn vị yếu kém sẽ buộc phải cải thiện nếu không muốn bị đào thải.

Cuối cùng, Đề án mở đường cho sự đa dạng hóa sản phẩm. Không chỉ cổ phiếu hay trái phiếu, thị trường sẽ phát triển thêm phái sinh mới, sản phẩm cấu trúc, công cụ phòng ngừa rủi ro ngoại hối, và đặc biệt là các sản phẩm tài chính xanh. Điều này vừa tạo sự phong phú cho nhà đầu tư, vừa gắn kết thị trường với xu hướng phát triển bền vững toàn cầu.

Lợi ích không chỉ dừng ở thu hút dòng vốn

Khác với những lần bàn luận trước đây, Đề án lần này được kỳ vọng nhiều hơn vì nó có lộ trình cụ thể, có phân công rõ ràng. Nhà đầu tư có thể theo dõi tiến độ, biết rõ cơ quan nào chịu trách nhiệm, thời hạn nào phải hoàn thành. Sự minh bạch này chính là yếu tố tạo dựng niềm tin: kế hoạch không còn là khẩu hiệu, mà là cam kết hành động.

Trước hết là dòng vốn quốc tế. Các phân tích chỉ ra rằng, nếu được FTSE Russell nâng hạng, Việt Nam có thể thu hút ngay khoảng 1,5 tỷ USD từ các quỹ hoán đổi danh mục (ETF) thụ động, và nếu tính cả các quỹ chủ động, con số này có thể lên tới hơn 10 tỷ USD. Với một thị trường vốn đang có vốn hóa hơn 100% GDP, dòng vốn này đủ sức tạo nên cú hích lớn về thanh khoản và niềm tin.

Thứ hai là chi phí vốn giảm xuống. Khi thị trường được định vị cao hơn và tiêu chuẩn minh bạch được nâng lên, doanh nghiệp Việt Nam sẽ có khả năng huy động vốn với định giá tốt hơn. Điều này không chỉ giúp các tập đoàn lớn mà còn mở ra cơ hội cho doanh nghiệp vừa và nhỏ có năng lực phát triển. Với nhà đầu tư, sự cải thiện trong định giá đồng nghĩa với tiềm năng sinh lời dài hạn.

Thứ ba là chuẩn mực đầu tư được nâng cao. Nhà đầu tư cá nhân trong nước sẽ dần tiếp cận báo cáo tài chính theo IFRS, có khả năng phân tích, so sánh minh bạch hơn. Họ cũng sẽ có cơ hội tham gia các sản phẩm tài chính mới, từ phái sinh đến trái phiếu xanh, qua đó xây dựng chiến lược đầu tư đa dạng, giảm thiểu rủi ro.

Và quan trọng hơn cả, nâng hạng thị trường còn góp phần củng cố vị thế quốc gia. Khi niềm tin quốc tế gia tăng, xếp hạng tín nhiệm quốc gia có cơ hội cải thiện, từ đó kéo theo nhiều lợi ích lan tỏa cho toàn nền kinh tế, từ chi phí vay nợ công đến môi trường đầu tư – kinh doanh.

Nhìn rộng ra quốc tế, những thị trường từng nâng hạng thành công như UAE, Qatar hay Saudi Arabia đều đi theo quỹ đạo khá giống nhau: loại bỏ yêu cầu ký quỹ trước giao dịch, cho phép triển khai tài khoản tổng, triển khai CCP và cơ chế vay - cho vay chứng khoán, đồng thời bảo đảm khả năng chuyển đổi ngoại tệ và công bố thông tin bằng tiếng Anh.

Ngược lại, các thị trường như Chile, Colombia hay Ai Cập cho thấy nếu quy mô nhỏ, thanh khoản mỏng hoặc còn rào cản về ngoại hối, thị trường có thể gặp rủi ro bị xem xét xuống hạng. Trong bức tranh đó, Việt Nam đang ở vị thế thuận lợi: thanh khoản cao trong khu vực, tăng trưởng vĩ mô ổn định, và quan trọng hơn là Đề án mới ký đã đưa ra khung thời gian và phân công cụ thể để xử lý các điểm nghẽn còn lại.

Tuy nhiên, cần khẳng định rằng nâng hạng không đồng nghĩa mọi doanh nghiệp đều được hưởng lợi như nhau. Trái lại, sự phân hóa sẽ rõ nét hơn. Các doanh nghiệp có nền tảng quản trị minh bạch, dòng tiền bền vững, sản phẩm hấp dẫn sẽ trở thành điểm đến ưa thích của dòng vốn ngoại. Ngược lại, những doanh nghiệp yếu kém về quản trị, minh bạch kém sẽ dần bị loại khỏi sự quan tâm của thị trường.

Với nhà đầu tư, điều này đồng nghĩa với việc cuộc chơi đang bước sang giai đoạn chuyên nghiệp hơn. Không còn chỗ cho tư duy “lướt sóng” dựa vào tin đồn ngắn hạn, thay vào đó, việc lựa chọn cổ phiếu theo tiêu chuẩn quốc tế, theo khả năng lọt rổ chỉ số toàn cầu sẽ trở thành chiến lược chủ đạo. Đó là một sự thay đổi tích cực, giúp thị trường vận hành lành mạnh và hiệu quả hơn.

Thị trường tài chính trong kỷ nguyên vươn mình

Khi cánh cửa nâng hạng mở ra, bức tranh kinh tế – tài chính sẽ có nhiều gam màu sáng hơn. Ngành bảo hiểm sau những cú sốc niềm tin đã đi qua giai đoạn khó khăn nhất, bắt đầu tái thiết trên nền tảng minh bạch hơn. Bất động sản sau thời kỳ tạo đáy, nay nguồn cung và giao dịch dần khởi sắc, báo hiệu chu kỳ mới. Và chứng khoán, đối với cả cổ phiếu và trái phiếu -  với Đề án nâng hạng vừa ký, chính là tâm điểm cho dòng vốn và niềm tin. Ba mảnh ghép này đang cùng sáng màu, tạo thành nền tảng để thị trường tài chính – và rộng hơn là cả nền kinh tế – bước vào một giai đoạn phát triển mới, nơi kỳ vọng không chỉ là lời hứa, mà dần trở thành hiện thực.

Tất nhiên, nếu được FTSE nâng hạng lên thị trường mới nổi thứ cấp trong kỳ đánh giá tháng 10 tới đây, vẫn sẽ là một chặng đường dài đến tận 2030 để tiếp tục nâng hạng lên thị trường mới nổi cao cấp của chính FTSE hay đáp ứng các tiêu chí của MSCI.

Nhưng nếu có thành công bước đầu tháng 10 tới, những bước tiếp theo của Đề án Nâng hạng không chỉ là một cải cách kỹ thuật, mà là chất xúc tác để Việt Nam bước vào chu kỳ phát triển mới của thị trường vốn.

Thị trường chứng khoán không còn đơn thuần là nơi mua bán cổ phiếu, mà trở thành kênh dẫn vốn chiến lược, phân bổ nguồn lực hiệu quả hơn, bền vững hơn, và trực tiếp nâng vị thế quốc gia. Hơn thế, thị trường chứng khoán sẽ không chỉ phản ánh sức khỏe nền kinh tế, mà còn trở thành động lực kéo cả nền kinh tế tiến về phía trước, tự tin sánh vai với những thị trường mới nổi năng động.

Chuyên mục TÂM ĐIỂM mong nhận được ý kiến của bạn đọc về nội dung bài viết. Hãy vào phần Bình luận và chia sẻ suy nghĩ của mình. Xin cảm ơn!