Ai sẽ biên soạn bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc?

Cần một bộ sách giáo khoa đúng chuẩn

Phát biểu tại phiên thảo luận về một số luật, nghị quyết về giáo dục sáng 20/11, GS Nguyễn Anh Trí (đoàn Hà Nội) nhấn mạnh một trong những đột phá của ngành giáo dục chính là việc sử dụng một bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc, đúng tinh thần Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị.

Theo ông, đây là bước đi đúng đắn và kịp thời để khắc phục những hệ lụy kéo dài trong thời gian qua.

Từ góc nhìn của một nhà khoa học, GS Trí cho rằng có nhiều nguyên nhân dẫn đến những bất cập khi sử dụng nhiều bộ sách giáo khoa, song có hai nhóm lý do mang tính cốt lõi.

Thứ nhất, mô hình nhiều bộ sách "chưa phù hợp với cách học, văn hóa học ở Việt Nam và chưa được chuẩn bị tốt tâm thế để đón nhận cách học bằng nhiều bộ sách". Cách tiếp cận này, theo ông, đi quá nhanh so với khả năng đáp ứng của đội ngũ, của nhà trường và của chính người học.

Thứ hai, các bộ sách giáo khoa được biên soạn trong thời gian qua "chưa tốt, thậm chí còn nhiều lỗi". 

Liên quan quy định tại Điều 32, khoản 1, điểm b dự thảo luật: "Bộ GD&ĐT quyết định một bộ sách giáo khoa để sử dụng toàn quốc", GS Trí bày tỏ sự đồng ý nhưng cũng nêu rõ băn khoăn rằng ai sẽ soạn thảo bộ sách giáo khoa dùng chung toàn quốc?

Ông nhấn mạnh, để chủ trương một bộ sách thống nhất thành công, bộ sách ấy phải đúng nghĩa "giáo khoa" thật tốt, thật chuẩn mực, không có lỗi; hiện đại nhưng gần gũi, chứa đựng văn hóa, thấm đẫm đạo đức con người Việt Nam. Và để làm được như vậy, cần một đội ngũ biên soạn đặc biệt chất lượng.

GS Nguyễn Anh Trí đề nghị phải quy định ngay trong luật về cơ cấu của Ban biên soạn sách giáo khoa, tương tự như Hội đồng thẩm định hiện nay.

"Cần phải có một Ban biên soạn sách giáo khoa thật giỏi, tâm huyết và trách nhiệm. Đây là điều kiện tiên quyết bảo đảm chất lượng của bộ sách dùng chung trên toàn quốc", đại biểu khẳng định. 

GS Nguyễn Anh Trí cũng lưu ý thêm một điểm kỹ thuật nhưng có ý nghĩa nền tảng: cần bổ sung định nghĩa chính xác về sách giáo khoa trong phần "Giải thích từ ngữ".

Ông đề xuất làm rõ: "Sách giáo khoa là sách chuẩn, mẫu mực, đúng và không có lỗi, dùng để giảng dạy. Bởi hiểu sai một khái niệm cơ bản sẽ dẫn đến sai sót làm hỏng cả một nhóm sách quan trọng và từ đó có thể làm hỏng cả thế hệ người đi học". 

Có những môn học không cần sách giáo khoa

Đồng quan điểm, đại biểu Trần Thị Nhị Hà, đoàn Hà Nội, cho rằng dự thảo Luật Giáo dục sửa đổi đã quy định sách giáo khoa được biên soạn để cụ thể hóa chương trình, đồng thời Hội đồng thẩm định được thành lập theo từng môn học, từng hoạt động giáo dục ở các cấp học.

Tuy nhiên, dự thảo vẫn chưa làm rõ những nội dung then chốt như: môn học nào bắt buộc phải có sách giáo khoa, môn học nào không nhất thiết phải sử dụng sách, và cơ quan, tổ chức hay cá nhân nào chịu trách nhiệm biên soạn bộ sách giáo khoa.

Theo đại biểu, việc thiếu các quy định cụ thể đã dẫn đến nhiều bất cập trên thực tế.

"Nhiều môn học mang tính trải nghiệm hoặc vận động, như giáo dục thể chất hay hoạt động trải nghiệm, vẫn được biên soạn và in ấn sách giáo khoa đầy đủ, dù học sinh và phụ huynh rất ít khi sử dụng. Điều này vừa gây lãng phí nguồn lực, vừa làm tăng chi phí xã hội không cần thiết", bà nói. 

Đại biểu Nhị Hà dẫn kinh nghiệm quốc tế, cho thấy với các môn học thiên về thực hành, vận động hoặc trải nghiệm, việc không bắt buộc có sách giáo khoa là hoàn toàn phù hợp.

"Đây là hướng tiếp cận giúp giảm gánh nặng chi phí cho phụ huynh, đồng thời phù hợp với mục tiêu đổi mới giáo dục mà Việt Nam đang theo đuổi", bà nhấn mạnh. 

Từ những bất cập nêu trên, bà kiến nghị làm rõ hai nội dung quan trọng trong dự thảo luật.

Thứ nhất, cần sửa Khoản 1, Điều 32 theo hướng quy định Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo xây dựng bộ sách giáo khoa giáo dục phổ thông sử dụng thống nhất trong toàn quốc.

"Đây là cơ sở pháp lý để bảo đảm thống nhất về chất lượng và định hướng nội dung dạy và học trên phạm vi cả nước", bà nói. 

Thứ hai, việc quyết định môn học nào sử dụng, hoặc không sử dụng sách giáo khoa phải được quy định thật cụ thể. Đại biểu đề nghị giao cho cơ quan chuyên môn hướng dẫn chi tiết bằng văn bản dưới luật, nhằm bảo đảm tính linh hoạt, tránh áp dụng cứng nhắc và phù hợp với đặc thù của từng môn học.