Định danh trong khiếu nại, tố cáo

Một trong những nội dung được quan tâm trong dự thảo Luật này là bổ sung yêu cầu người khiếu nại, tố cáo phải ghi rõ họ tên, địa chỉ, số căn cước công dân hoặc giấy tờ tùy thân hợp pháp khác.

Quy định này gây ra những ý kiến khác nhau. Một số cho rằng điều kiện như vậy có thể làm “thu hẹp” quyền của người dân, nhất là trong tố cáo hành vi vi phạm pháp luật của cán bộ, công chức liên quan đến tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Tuy nhiên, xét trên bản chất pháp lý và yêu cầu quản lý nhà nước, đây là quy định hoàn toàn hợp lý, xuất phát từ đặc điểm khác nhau giữa khiếu nại và tố cáo, cũng như nhằm đảm bảo hiệu quả, minh bạch, trách nhiệm của  công dân trong thực hiện quyền khiếu nại, tố cáo cũng như trong quá trình giải quyết vụ việc của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

Trước hết cần phân biệt bản chất pháp lý của khiếu nại và tố cáo, trên cơ sở đó mới có thể đánh giá tính hợp lý của các quy định pháp luật về từng vấn đề.

Pháp luật hiện hành, cụ thể là Điều 2 Luật Khiếu nại năm 2011 quy định rõ: Khiếu nại là việc công dân, cơ quan, tổ chức, cán bộ, công chức, viên chức đề nghị cơ quan nhà nước có thẩm quyền xem xét lại quyết định hành chính, hành vi hành chính hoặc quyết định kỷ luật cán bộ, công chức khi cho rằng quyền, lợi ích hợp pháp của mình bị xâm phạm.

Như vậy, khiếu nại gắn trực tiếp với quyền và lợi ích của người khiếu nại. Vì vậy việc người khiếu nại ghi rõ họ tên, địa chỉ, số định danh cá nhân là điều kiện đương nhiên và hợp lý, vì như thế thì cơ quan giải quyết mới có căn cứ để bảo vệ quyền lợi của chính người khiếu nại.

Việc này giúp bảo đảm tính chính danh và minh bạch trong quá trình giải quyết. Đồng thời các cơ quan nhà nước, với sự hỗ trợ của hệ thống thông tin kết nối có thể xác định được tình trạng vụ việc đã được giải quyết hay chưa được giải quyết, trả lời và hướng dẫn cho công dân thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ của mình khi khiếu nại, giảm bớt tình trạng khiếu nại trùng lặp, kéo dài, vượt cấp.

Đối với tố cáo, Luật quy định đây là việc công dân báo cho cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền biết về hành vi vi phạm pháp luật của bất kỳ cơ quan, tổ chức, cá nhân nào gây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại đến lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân.

Tố cáo và giải quyết tố cáo là lĩnh vực nhạy cảm hơn, bởi liên quan đến hành vi vi phạm, hành vi tham nhũng, lạm quyền của cán bộ, công chức hoặc các vi phạm pháp luật khác như buôn lậu hàng giả, trốn thuế, thậm chí là tội phạm hình sự giết người, cướp của. Do đó, việc yêu cầu người tố cáo ghi rõ họ tên, địa chỉ có ý nghĩa quan trọng trong cả pháp lý và quản trị rủi ro.

Quy định này giúp cho cơ quan nhà nước khi cần thiết có thể liên hệ với người tố cáo để xác minh, làm rõ thông tin tố cáo, nhanh chóng xác định và xử lý hành vi vi phạm và người có hành vi vi phạm. Đồng thời nó cũng giúp cho việc nâng cao trách nhiệm người tố cáo, hạn chế tố cáo sai sự thật, gây thiệt hại đến quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân bị tố cáo, nhất là trong điều kiện hiện nay với sự phát triển của công nghệ khiến cho thông tin tố cáo có thể lan truyền nhanh chóng, khó kiểm soát. Một người nếu cố tình tố cáo sai sự thật thì có thể bị xử lý về hành vi vu cáo, vu khống…

Việc xác định rõ danh tính người tố cáo là biện pháp bảo vệ uy tín cho người bị tố cáo vô căn cứ, đồng thời giảm khối lượng đơn thư sai lệch.

Cần nói thêm rằng việc quy định người tố cáo phải rõ danh tính cũng không loại trừ hoàn toàn việc xem xét xử lý đối với những tố cáo mà người tố cáo vì những lý do khác nhau không ghi rõ họ tên, địa chỉ của mình. Mặc dù loại đơn thư này không được giải quyết theo trình tự, thủ tự giải quyết tố cáo với đầy đủ quyền và nghĩa vụ của các bên, nhưng nêu đơn thư có nội dung rõ ràng, bằng chứng cụ thể về hành vi vi phạm, có cơ sở để thẩm tra xác minh thì nó vẫn được xử lý thông qua công tác thanh tra, kiểm tra để xử lý kịp thời các hành vi vi phạm pháp luật. Luật Tố cáo 2018 đã quy định tương đối rõ vấn đề này.

Trong dự thảo Luật, Chính phủ đề xuất bổ sung quy định người khiếu nại, tố cáo phải ghi rõ số định danh cá nhân hoặc giấy tờ tùy thân hợp pháp, nhằm: tăng tính chính xác trong xác định chủ thể, ngăn chặn tình trạng mạo danh, nâng cao hiệu quả bảo vệ người tố cáo, tránh việc người khác lợi dụng danh nghĩa với dụng ý xấu. Một số ý kiến băn khoăn rằng quy định này có thể khiến người dân “ngại” tố cáo hành vi vi phạm. Tuy nhiên, Luật Tố cáo 2018 đã có cơ chế bảo vệ bí mật thông tin người tố cáo, cấm hành vi tiết lộ danh tính hoặc trả thù người tố cáo. Người dân có thể yên tâm thực hiện quyền của mình.

Nhìn tổng thể, việc yêu cầu người khiếu nại, tố cáo ghi rõ họ tên, địa chỉ, số căn cước là quy định hợp lý, cần thiết và phù hợp với yêu cầu xây dựng nền hành chính công khai, minh bạch. Quy định này vừa bảo đảm quyền của người dân, vừa tăng trách nhiệm pháp lý của người thực hiện quyền khiếu nại, tố cáo, đồng thời giúp cơ quan nhà nước nâng cao chất lượng giải quyết và phòng ngừa sai phạm. Đây không phải là “rào cản” mà là cơ chế sàng lọc, hướng tới hiệu quả và sự nghiêm túc trong thực thi pháp luật.

Trong bối cảnh đẩy mạnh cải cách hành chính, tăng cường phòng, chống tham nhũng, việc hoàn thiện pháp luật về khiếu nại, tố cáo là hết sức cần thiết. Yêu cầu người khiếu nại, tố cáo ghi rõ họ tên, địa chỉ, số căn cước công dân không làm hạn chế quyền công dân, mà ngược lại, tạo điều kiện cho quyền đó được thực thi minh bạch, có trách nhiệm và hiệu quả hơn. Đây là bước tiến quan trọng hướng tới một nền hành chính liêm chính, trách nhiệm, đề cao pháp quyền và bảo đảm quyền con người trong quản trị quốc gia.

Chuyên mục TÂM ĐIỂM mong nhận được ý kiến của bạn đọc về nội dung bài viết. Hãy vào phần Bình luận và chia sẻ suy nghĩ của mình. Xin cảm ơn!