Lưu ý từ dược sĩ để dùng thuốc hiệu quả và an toàn

Dược sĩ nhà thuốc - Người gác cổng sức khỏe cộng đồng

Không chỉ đơn thuần là người bán thuốc, dược sĩ nhà thuốc ngày nay đã trở thành “người gác cổng sức khỏe cộng đồng”, tuyến đầu trong việc phát hiện sớm các dấu hiệu bệnh, hướng dẫn sử dụng thuốc an toàn và lan tỏa kiến thức y tế tới người dân.

Đó là thông điệp nổi bật được chia sẻ tại tọa đàm “Dược sĩ nhà thuốc – Người gác cổng sức khỏe cộng đồng” do báo Dân trí phối hợp cùng Pharmacity tổ chức.

Theo Dược sĩ Nguyễn Văn Tiến Đức, Giám đốc Dược, Hệ thống Pharmacity, nhận thức của xã hội về vai trò của dược sĩ đã có sự chuyển mình mạnh mẽ. Nếu trước đây người dân tìm đến nhà thuốc chỉ để “mua thuốc”, thì nay họ tìm đến để “được tư vấn”, từ cách dùng thuốc, chế độ ăn uống đến việc theo dõi sức khỏe định kỳ.

“Người dược sĩ không chỉ cung cấp thuốc mà còn là người thầy thuốc gần dân nhất. Họ tiếp xúc với hàng trăm khách hàng mỗi ngày, chứng kiến nhiều câu chuyện sức khỏe khác nhau, từ đó góp phần phát hiện sớm nguy cơ bệnh và giúp người dân phòng tránh", Dược sĩ Đức chia sẻ.

Thực tế, nhiều chuỗi nhà thuốc lớn như Pharmacity đã triển khai mô hình “nhà thuốc cộng đồng”, nơi người dân có thể được đo huyết áp, đường huyết, tư vấn dùng thuốc và hướng dẫn theo dõi sức khỏe hoàn toàn miễn phí.

Đây không chỉ là hoạt động chuyên môn mà còn là cách giúp dược sĩ nâng cao kỹ năng giao tiếp, lắng nghe và ứng xử nhân văn trong chăm sóc người bệnh.

Những sai lầm phổ biến khi dùng thuốc của người Việt

Từ thực tế ghi nhận tại hệ thống nhà thuốc Pharmacity, Dược sĩ Nguyễn Văn Tiến Đức cho biết, có 6 nhóm sai lầm thường gặp khi người dân tự sử dụng thuốc. Các sai lầm này không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả điều trị mà còn gây ra nhiều biến chứng tiềm ẩn cho sức khỏe lâu dài.

Tự kê đơn và phối hợp thuốc không hợp lý

Theo Dược sĩ Đức, đây là lỗi phổ biến nhất. Người dân thường dựa vào kinh nghiệm cá nhân hoặc tra cứu trên mạng để lựa chọn thuốc. Việc sử dụng đồng thời nhiều loại thuốc cùng nhóm hoặc có tương tác với nhau dễ dẫn đến quá liều, phản ứng phụ, hoặc giảm hiệu quả điều trị.

Một ví dụ điển hình là trường hợp người bệnh tự mua kháng sinh để điều trị cảm cúm thông thường, trong khi phần lớn các bệnh cảm chỉ do virus và không cần kháng sinh. “Dùng kháng sinh trong trường hợp này vừa không giúp khỏi bệnh, vừa làm tăng nguy cơ kháng thuốc”, Dược sĩ Đức phân tích.

Tại các nhà thuốc trong hệ thống Pharmacity, đội ngũ dược sĩ được huấn luyện kỹ về nhận diện thuốc kê đơn và quy trình từ chối bán khi khách hàng không có chỉ định bác sĩ.

“Chúng tôi không chỉ dừng ở việc từ chối, mà phải giải thích rõ nguyên nhân, cung cấp thông tin đúng để người dân hiểu vì sao không nên dùng”, Dược sĩ Đức nói.

2. Dừng thuốc sớm hoặc sử dụng không đủ liệu trình

Sai lầm phổ biến thứ hai là việc ngừng thuốc khi cảm thấy đỡ bệnh. Dược sĩ Đức cho biết điều này đặc biệt nguy hiểm với các bệnh mạn tính như tăng huyết áp, tiểu đường hoặc các liệu trình điều trị nhiễm khuẩn.

“Người bệnh thường nghĩ rằng hết triệu chứng là khỏi bệnh, nhưng thực tế mầm bệnh vẫn còn. Việc ngừng thuốc sớm khiến bệnh tái phát và nặng hơn.

Một số trường hợp được ghi nhận cho thấy bệnh nhân tiểu đường tự ý giảm liều hoặc bỏ thuốc khi thấy đường huyết ổn định, dẫn đến biến chứng về tim mạch. Vai trò của dược sĩ trong trường hợp này là theo dõi, nhắc nhở và giúp bệnh nhân duy trì điều trị đúng lộ trình”, chuyên gia này nói thêm.

3. Sử dụng lại đơn thuốc cũ hoặc đơn của người khác

Nhiều người có thói quen giữ lại đơn thuốc cũ để “dùng lại khi cần”, hoặc mượn đơn của người thân. Theo Dược sĩ Đức, đây là hành vi tiềm ẩn rủi ro lớn, bởi mỗi người có cơ địa và bệnh lý nền khác nhau.

“Ngay cả khi triệu chứng tương tự, nguyên nhân có thể khác hoàn toàn. Việc dùng lại đơn cũ có thể khiến chẩn đoán bị sai lệch hoặc gây tương tác với thuốc khác đang dùng”, Dược sĩ Đức cho biết.

Từ thực tế vận hành, hệ thống nhà thuốc Pharmacity đã triển khai quy trình lưu trữ thông tin khách hàng theo hồ sơ điện tử, giúp dược sĩ có thể theo dõi lịch sử mua thuốc và cảnh báo nguy cơ tương tác nếu người bệnh dùng nhiều sản phẩm khác nhau. Đây là bước tiến quan trọng để đảm bảo việc dùng thuốc an toàn và cá thể hóa theo từng người bệnh.

4. Lạm dụng thuốc giảm đau, kháng viêm và corticoid

Theo ghi nhận, nhóm thuốc giảm đau và kháng viêm là một trong những loại bị lạm dụng nhiều nhất.

“Người bệnh thường có xu hướng sử dụng lâu dài để giảm triệu chứng, mà không biết rằng một số thuốc có thể gây tổn thương gan, thận hoặc dạ dày nếu dùng không kiểm soát”, Dược sĩ Đức chia sẻ.

Ông cũng lưu ý tình trạng người dân sử dụng thuốc có chứa corticoid để trị viêm, dị ứng hoặc giảm mụn mà không theo dõi.

“Corticoid là con dao hai lưỡi. Dùng ngắn ngày có thể mang lại hiệu quả, nhưng nếu kéo dài sẽ gây suy tuyến thượng thận, tăng huyết áp, loãng xương và rối loạn chuyển hóa", chuyên gia này chỉ rõ.

Để hạn chế nguy cơ này, các nhà thuốc cộng đồng được hướng dẫn kiểm tra kỹ thành phần thuốc khi khách hàng yêu cầu, đồng thời gợi ý lựa chọn an toàn hơn nếu có thể. Pharmacity hiện áp dụng hệ thống tra cứu tự động cảnh báo nhóm thuốc có chứa hoạt chất nguy cơ cao nhằm hỗ trợ dược sĩ trong tư vấn.

5. Bỏ qua hướng dẫn và tái khám sau điều trị

Không chỉ sai lầm khi mua thuốc, nhiều người còn chủ quan sau điều trị, không tái khám hoặc không tuân thủ chế độ dùng thuốc được hướng dẫn.

“Có người dùng thuốc huyết áp, tiểu đường suốt nhiều năm mà không đi kiểm tra lại. Dược sĩ khi phát hiện phải khéo léo nhắc nhở, hướng dẫn đến bác sĩ chuyên khoa”, Dược sĩ Đức nói.

Một số nhà thuốc trong hệ thống Pharmacity đã triển khai mô hình “theo dõi sau mua” qua tin nhắn tự động hoặc tư vấn trực tiếp, giúp người dân ghi nhớ thời gian tái khám, tái cấp thuốc. Biện pháp này không chỉ giúp bệnh nhân duy trì điều trị đúng mà còn giảm áp lực cho cơ sở y tế.

6. Thiếu kiến thức về tương tác thuốc - thực phẩm và thói quen sinh hoạt

Một yếu tố thường bị bỏ qua là sự tương tác giữa thuốc và thực phẩm. Dược sĩ Đức cho biết có những loại thuốc khi dùng chung với sữa, nước cam hoặc trà xanh sẽ giảm hấp thu hoạt chất.

“Ví dụ, kháng sinh nhóm tetracycline nếu uống cùng sữa sẽ tạo phức với canxi và giảm hiệu quả. Hay thuốc huyết áp nếu dùng cùng rượu bia có thể gây tụt huyết áp đột ngột”, chuyên gia này phân tích.

Do đó, việc tư vấn dinh dưỡng, thời điểm uống thuốc và lối sống kèm theo là nội dung quan trọng trong hoạt động của nhà thuốc hiện đại.

Những lưu ý để sử dụng thuốc an toàn

Từ kinh nghiệm thực tế trong hoạt động tư vấn và đào tạo dược sĩ tại hệ thống nhà thuốc Pharmacity, Dược sĩ Nguyễn Văn Tiến Đức cho rằng việc nâng cao nhận thức cộng đồng về sử dụng thuốc đúng cách cần bắt đầu từ ba yếu tố: kiến thức, thái độ và sự hợp tác giữa người dân và dược sĩ.

Theo ông, phần lớn sai lầm trong việc sử dụng thuốc xuất phát từ tâm lý chủ quan và thiếu thông tin chính xác.

Dược sĩ Đức khuyến nghị, khi có triệu chứng bất thường, người dân nên tham khảo ý kiến của dược sĩ hoặc bác sĩ trước khi mua thuốc.

Dược sĩ tại các nhà thuốc uy tín hiện nay đều được đào tạo bài bản về dược lâm sàng, có khả năng nhận diện tương tác thuốc, tư vấn cách sử dụng phù hợp với từng đối tượng.

Việc đặt câu hỏi, trao đổi trực tiếp với dược sĩ giúp người bệnh hiểu rõ hơn về nguyên nhân, cách dùng và nguy cơ tiềm ẩn của từng loại thuốc.

Từ góc độ cộng đồng, ông cho rằng các nhà thuốc cần phát huy vai trò là điểm tiếp xúc y tế đầu tiên của người dân.

“Không ít người ngại đi khám, nhưng lại sẵn sàng đến nhà thuốc. Nếu mỗi dược sĩ dành thêm vài phút để tư vấn, hỏi kỹ tiền sử bệnh và hướng dẫn rõ ràng, đó đã là một hành động phòng bệnh rất hiệu quả”, Dược sĩ Đức chia sẻ.

Trong những năm gần đây, Pharmacity đã triển khai mô hình “nhà thuốc cộng đồng”, mở rộng vai trò của nhà thuốc từ điểm bán hàng sang điểm tư vấn sức khỏe cơ bản.

Tại đây, người dân có thể được đo huyết áp, đường huyết, tư vấn dùng thuốc, hướng dẫn chế độ dinh dưỡng và được lưu hồ sơ theo dõi điện tử.

“Nhờ đó, chúng tôi có thể cảnh báo nguy cơ tương tác thuốc, theo dõi quá trình dùng thuốc của từng khách hàng và nhắc họ tái khám hoặc điều chỉnh khi cần”, Dược sĩ Đức cho biết.

Mô hình này không chỉ mang lại lợi ích cho người bệnh mà còn góp phần giảm tải cho hệ thống y tế tuyến trên, đặc biệt trong các bệnh lý mạn tính cần theo dõi lâu dài.

“Một dược sĩ ở quầy thuốc nếu làm đúng chuyên môn có thể giúp phát hiện sớm nhiều vấn đề sức khỏe, từ tăng huyết áp đến tiểu đường, trước khi chúng chuyển thành bệnh nặng”, ông nói thêm.

Ảnh: Mạnh Quân