Warren Buffett ở tuổi 95: Ván cờ cuối cùng và di sản trước kỷ nguyên AI

Ngày 30/8, tại Omaha, Nebraska, Warren Buffett bước sang tuổi 95. Nhưng đây không phải là một sinh nhật bình thường. Nó đánh dấu lần cuối cùng ông đón tuổi mới với tư cách là Giám đốc điều hành (CEO) của Berkshire Hathaway, con tàu mà ông đã lèo lái suốt 55 năm. Vào tháng 12 tới, khi ông chính thức rời ghế, một kỷ nguyên vĩ đại của lịch sử tài chính thế giới sẽ khép lại.

Không chỉ là việc nghỉ hưu của một CEO, đây còn là dấu chấm hết cho một kỷ nguyên. Một kỷ nguyên mà ở đó, một xưởng dệt may đang trên đà phá sản đã được biến thành một siêu tập đoàn trị giá 1.000 tỷ USD với tỷ suất lợi nhuận gây kinh ngạc 5.500.000% trong 60 năm, gần gấp đôi hiệu suất của chỉ số S&P 500.

Di sản của Buffett không chỉ nằm ở những con số mà ở một triết lý đầu tư đã trở thành kinh điển, một phong cách quản trị độc nhất vô nhị, và một câu chuyện về sự kiên định, trí tuệ và nhân văn.

Hành trình từ cậu bé bán Coca-Cola đến "nhà hiền triết xứ Omaha"

Hành trình của Buffett là một huyền thoại kinh điển của nước Mỹ. Sinh ra giữa cuộc Đại Suy thoái năm 1930, cậu bé Warren đã bộc lộ tố chất kinh doanh từ năm 6 tuổi khi đi gõ cửa từng nhà bán kẹo cao su.

Cậu mua thùng Coca-Cola 6 chai với giá 25 xu rồi bán lẻ mỗi chai 5 xu, kiếm lời 5 xu ngon lành. Cậu giao báo, đặt máy bắn bi trong tiệm cắt tóc, và ở tuổi 14, cậu dùng tiền tiết kiệm mua một trang trại rồi cho thuê lại. Năm 16 tuổi, chàng trai trẻ đã tích lũy được 5.000 USD, tương đương hơn 53.000 USD ngày nay.

Nhưng bước ngoặt thực sự đến khi Buffett đọc cuốn "Nhà đầu tư thông minh" của Benjamin Graham. Cuốn sách đã khai sáng cho ông về triết lý đầu tư giá trị: mua một doanh nghiệp với giá thấp hơn giá trị thực của nó để tạo ra một "biên an toàn" (margin of safety).

Buffett say mê đến mức đã tìm đến tận Trường Kinh doanh Columbia để theo học Graham. Sau này, ông làm việc cho chính công ty của thầy mình, mài giũa kỹ năng "bới lông tìm vết" trong các bản báo cáo tài chính, tìm kiếm những "mẩu tàn điếu xì gà" - những công ty rẻ mạt nhưng vẫn còn một hơi hút giá trị cuối cùng.

Chính phương pháp này đã giúp quỹ Buffett Partnership do ông thành lập năm 1956 tăng trưởng thần kỳ, từ 100.000 USD lên hơn 20 triệu USD. Nhưng một cuộc gặp gỡ định mệnh năm 1959 với Charlie Munger đã thay đổi tất cả. Munger, người bạn tâm giao và sau này là Phó chủ tịch Berkshire, đã thuyết phục Buffett chuyển hướng. Thay vì mua những công ty làng nhàng với giá rẻ mạt, Munger khuyên ông nên "mua những công ty tuyệt vời với mức giá hợp lý".

Triết lý mới này đã dẫn đến quyết định bước ngoặt: thâu tóm Berkshire Hathaway. Ban đầu, đây chỉ là một xưởng dệt đang hấp hối. Buffett bắt đầu mua cổ phần vào năm 1962 và sau một lần bị ban lãnh đạo "lật kèo", ông đã nổi giận mua lại toàn bộ quyền kiểm soát vào năm 1965. Trớ trêu thay, chính "sai lầm" vì tức giận này lại trở thành nền tảng cho một đế chế vĩ đại. Buffett dần biến Berkshire thành một "con tàu" holding, sử dụng dòng tiền từ mảng dệt may (dù èo uột) để mua lại các công ty khác.

Cú đột phá thiên tài đến vào những năm 1970 khi ông mua lại công ty bảo hiểm National Indemnity. Buffett nhận ra vẻ đẹp của "float" - khoản tiền phí bảo hiểm mà khách hàng đóng trước nhưng công ty chưa phải chi trả bồi thường.

Về bản chất, đây là một nguồn vốn khổng lồ, gần như miễn phí, để ông đi đầu tư vào các thương vụ khác. See’s Candies (1972), Washington Post, Geico, Coca-Cola (1989), American Express... lần lượt rơi vào tầm ngắm của ông. Tất cả đều là những doanh nghiệp sở hữu "hào kinh tế" (economic moat) - lợi thế cạnh tranh bền vững mà đối thủ khó lòng san lấp.

Trong 60 năm, cổ phiếu Berkshire Hathaway đã tăng trưởng một con số không tưởng: 5.500.000%. Lợi suất trung bình hàng năm đạt gần 20%, cao gấp đôi so với chỉ số S&P 500. Từ một xưởng dệt bên bờ vực phá sản, Berkshire đã vươn mình thành một tập đoàn trị giá 1 nghìn tỷ USD, sở hữu đường sắt BNSF, hãng bảo hiểm Geico, hãng pin Duracell và nắm giữ cổ phần khổng lồ tại Apple, Bank of America, Chevron...

Con người phía sau những tỷ USD: "Tôi tung tăng đến văn phòng mỗi ngày"

Vì sao một người đàn ông ở tuổi 95, với khối tài sản 150 tỷ USD, vẫn miệt mài làm việc? Câu trả lời không nằm ở tiền bạc. Như giáo sư Lawrence Cunningham của Đại học Delaware nhận định, Berkshire Hathaway "hơn cả một công việc, hơn cả một cuộc phiêu lưu, đó là cả cuộc đời, nơi ông gắn bó cả gia đình và bạn bè".

Đối với Buffett, công việc chính là bản sắc. Ông chưa bao giờ xem đó là gánh nặng. Câu cửa miệng của ông, được giáo sư Steve Hanke (Đại học Johns Hopkins) nhắc lại, là ông "tung tăng đến văn phòng" (tap dance to work) mỗi ngày. "Giống như tôi, Buffett yêu công việc đến mức chưa từng "làm việc" một ngày nào trong đời", Hanke nói. Việc tiếp tục làm việc ở tuổi xế chiều, theo chuyên gia Kerry Hannon, giúp con người duy trì sức khỏe tinh thần, cảm thấy mình "có giá trị, được cần đến và còn hữu ích".

Buffett không tin vào khái niệm nghỉ hưu ở tuổi 65. Và điều đó đã mang lại lợi ích khổng lồ cho cổ đông. Giá trị cổ phiếu Berkshire đã tăng gấp 30 lần kể từ khi ông bước sang tuổi 65 vào năm 1995.

Nhưng rồi, một biến cố lớn đã xảy ra. Tháng 11/2023, Charlie Munger, người cộng sự tri kỷ, bộ não thiên tài đã cùng ông xây dựng đế chế, qua đời ở tuổi 99. Sự ra đi của Munger dường như là một lời nhắc nhở rằng không có gì là mãi mãi. Theo các tác giả Jeri Sedlar và Rick Miners, cái chết của người bạn thân đã khiến Buffett phải đối diện với thực tế rằng thời gian của chính mình cũng có giới hạn. "Không ai buộc ông phải nghỉ mà trong thâm tâm, ông biết đã đến lúc", họ nhận định.

Và Buffett đã chuẩn bị cho khoảnh khắc này từ rất lâu. Kế hoạch kế nhiệm đã được vạch ra một cách cẩn trọng. Greg Abel, người đứng đầu mảng kinh doanh phi bảo hiểm, đã được chỉ định làm CEO kế nhiệm từ năm 2021. Buffett sẽ không hoàn toàn biến mất. Ông vẫn giữ ghế Chủ tịch, và như ông nói tại đại hội cổ đông tháng 5/2025, ông vẫn dự định đến văn phòng mỗi ngày trong năm 2026. Huyền thoại xứ Omaha sẽ luôn "trực chiến" cho Berkshire.

Di sản của ông cũng vượt xa những con số tài chính. Năm 2010, cùng với Bill Gates, ông sáng lập “Cam kết cho đi” (The Giving Pledge), kêu gọi các tỷ phú hiến tặng phần lớn tài sản cho từ thiện. Bản thân Buffett đã cam kết cho đi hơn 99% cổ phần Berkshire của mình, và đến nay đã hiến tặng hơn 60 tỷ USD.

Ván cờ cuối cùng: Trực giác con người đối đầu trí tuệ nhân tạo

Khi kỷ nguyên của Buffett sắp hạ màn, một thế lực mới đang trỗi dậy trong thế giới tài chính: Trí tuệ nhân tạo (AI). Các quỹ đầu tư vận hành bằng AI đang ngày càng phổ biến, chúng có thể phân tích hàng triệu văn bản trong nháy mắt, sàng lọc dữ liệu với tốc độ siêu phàm và đưa ra quyết định dựa trên các mô hình thuật toán phức tạp.

Một cách tự nhiên, câu hỏi được đặt ra: Liệu AI có thể thay thế Warren Buffett?

Bản thân Buffett luôn tỏ ra dè dặt. Tại một đại hội cổ đông, ông đã ví AI với vũ khí hạt nhân và thừa nhận nó "khiến tôi khiếp sợ". Sự hoài nghi này không phải là vô căn cứ. Triết lý của ông được xây dựng trên những phẩm chất rất "con người", những thứ mà thuật toán khó lòng định lượng.

Hãy nhìn vào các bài học đầu tư của ông:

Chỉ đầu tư vào lĩnh vực bạn hiểu rõ: Buffett chủ yếu đầu tư vào các ngành kinh tế "cũ" như bảo hiểm, đường sắt, hàng tiêu dùng. Ông ít khi chạm vào công nghệ cao, trừ phi đó là một công ty có mô hình kinh doanh rõ ràng và "hào kinh tế" vững chắc như Apple. AI có thể xử lý dữ liệu của mọi ngành, nhưng nó có thực sự "hiểu" được bản chất kinh doanh và văn hóa của một công ty?

Mua công ty tuyệt vời với giá hợp lý: Buffett thường không trả quá 15 lần thu nhập dự phóng. AI có thể dễ dàng lọc ra các cổ phiếu đáp ứng tiêu chí này. Doug Clinton, người điều hành quỹ ETF sử dụng ChatGPT và Gemini làm "ủy ban đầu tư", cho biết AI của ông có thể tái hiện 80% phương pháp của Buffett bằng cách sàng lọc các chỉ số tài chính.

Đầu tư tập trung: Danh mục của Berkshire cực kỳ cô đặc. 5 cổ phiếu lớn nhất chiếm tới 70% tổng giá trị. Đây là sự tự tin tuyệt đối vào nhận định của mình, một sự đặt cược lớn mà AI, vốn được thiết kế để đa dạng hóa và giảm thiểu rủi ro, có thể sẽ né tránh.

Thách thức lớn nhất, như Clinton thừa nhận, nằm ở 20% còn lại, thứ gọi là "gu" đầu tư. Đó là phẩm chất khó nắm bắt, là trực giác cho phép một nhà đầu tư nhìn vào 50 công ty cùng đáp ứng tiêu chí định lượng và theo bản năng chọn ra chỉ 2 cái tên chiến thắng. Đó là khi Walt Disney đích thân dẫn Buffett đi tham quan Disneyland, thuyết phục ông tin vào tầm nhìn của mình. Đó là khi Buffett rót hàng tỷ USD vào Goldman Sachs và General Electric giữa tâm bão khủng hoảng 2008, không chỉ vì con số trên giấy, mà vì ông tin vào sức mạnh và sự tồn tại của các định chế Mỹ. AI có thể phân tích quá khứ, nhưng con người mới là người đặt cược vào tương lai.

Hơn nữa, AI thiếu một phẩm chất tối thượng, đó là trách nhiệm. Bob Elliott, cựu lãnh đạo của Bridgewater Associates, chỉ ra rằng nhà đầu tư muốn có một con người để đối mặt. Bạn không thể sa thải một thuật toán hay bắt nó giải trình trước Quốc hội như cách Buffett đã làm để cứu Salomon Brothers năm 1991.

Warren Buffett rời ghế CEO, nhưng di sản của ông thì không. Greg Abel sẽ kế thừa một đế chế vững mạnh, một cỗ máy kiếm tiền hiệu quả. Nhưng thứ còn lớn hơn thế là một hệ thống triết lý đã được chứng minh qua gần một thế kỷ.

Thế giới tài chính sẽ không ngừng thay đổi. AI sẽ ngày càng thông minh hơn, nhanh hơn và trở thành một công cụ không thể thiếu. Nhưng câu chuyện về cuộc đời Warren Buffett nhắc nhở chúng ta rằng đầu tư, ở tầng sâu nhất, không phải là cuộc chơi của những con số hay thuật toán. Đó là cuộc chơi của sự kiên nhẫn, của tính chính trực, của việc thấu hiểu bản chất con người và nhận ra giá trị đích thực ở những nơi người khác chỉ thấy sự sợ hãi.

Kỷ nguyên mới của Berkshire sẽ không có Warren Buffett ở vị trí cầm lái, nhưng la bàn mà ông để lại vẫn còn đó. Và trong ván cờ dài hạn giữa con người và máy móc, những bài học từ "nhà hiền triết xứ Omaha" có lẽ chính là "hào kinh tế" vững chắc nhất mà không một trí tuệ nhân tạo nào có thể sao chép được, ít nhất là cho đến bây giờ.