Thảm kịch tàu Titan: Chân dung nhà sáng lập tham vọng khám phá đáy biển sâu
(Dân trí) - Stockton Rush - giám đốc điều hành kiêm nhà sáng lập OceanGate - là một trong 5 người có mặt trên chiếc tàu lặn Titan bị mất tích dưới Đại Tây Dương khi thám hiểm xác tàu Titanic.
Biến đam mê thành mô hình kinh doanh
Rush thành lập OceanGate năm 2009, đặt trụ sở tại Washington, Mỹ. Ông biến đam mê khám phá đáy đại dương của mình thành mô hình kinh doanh vì nhận ra nơi này dễ tiếp cận hơn nhiều so với vũ trụ. OceanGate đã tổ chức các chuyến thám hiểm nhằm khám phá các khu vực đại dương sâu thẳm, tương tự như cách Jeff Bezos và Elon Musk thám hiểm không gian.
Suốt nhiều năm, kỹ sư kiêm nhà thám hiểm 61 tuổi này vừa giúp thế giới tìm hiểu về đáy đại dương, vừa kiếm nguồn thu từ những du khách giàu có, những người sẵn sàng bỏ ra 250.000 USD để xem xác tàu Titanic qua một ô cửa kính. Dù vậy, Rush nói công ty vẫn chưa có lãi, vì nhiên liệu đắt đỏ và nhiều chi phí khác ở mức cao.
OceanGate bắt đầu mở tour du lịch ngắm xác tàu Titanic từ năm 2020. Năm 2021, Rush hoàn thành chuyến lặn tham quan xác tàu Titanic đầu tiên. "Cũng như du lịch vũ trụ, chúng tôi nhận thấy đây là cơ hội giúp mọi người thám hiểm xác con tàu huyền thoại này", ông nói trên đài phát thanh Detroit. Năm 2022, tàu Titan đã thực hiện 10 chuyến như vậy trong vòng vài tuần.
"Tại sao chúng ta phải chi số tiền gấp 1.000 lần để khám phá vũ trụ, trong khi có thể thám hiểm các đại dương. Đại dương không phải của riêng ai cả và còn rất nhiều thứ để khám phá", ông chia sẻ trong một hội thảo tổ chức tại Seattle năm ngoái.
Stockton Rush (bên trái) trong một chiếc tàu ngầm ngoài khơi Florida năm 2013 (Ảnh: Associated Press).
Năm 2021, Rush cũng khẳng định nếu sau này không thể sống trên bề mặt Trái Đất, "tương lai của con người sẽ là ở dưới nước, chứ không phải trên Sao Hỏa".
Du lịch mạo hiểm được đánh giá là ngành kinh doanh rủi ro cao, nhưng lợi nhuận hấp dẫn. Chỉ cần có đủ tiền, du khách có thể lên đỉnh Everest, vào vũ trụ hay lặn xuống đáy đại dương.
"Tiền không phải là vấn đề với giới siêu giàu. Họ quan tâm đến trải nghiệm hơn. Họ muốn có thứ gì đó mình không bao giờ quên được", Nick D'Annunzio, Giám đốc hãng truyền thông TARA trả lời trên CNN.
Sớm bén duyên với hành trình thám hiểm
Stockton Rush sinh ra trong một gia đình giàu có ở San Francisco, Mỹ. Ông theo học chuyên ngành kỹ thuật hàng không vũ trụ tại Đại học Princeton và nhận bằng tiến sĩ quản trị kinh doanh tại Đại học California.
Niềm đam mê thám hiểm của ông bắt đầu từ sớm. Ở tuổi 14, ông đã nhận chứng chỉ thợ lặn, và đến khi 19 tuổi đã trở thành phi công phản lực vận tải trẻ nhất thế giới, theo thông tin đăng tải trên website chính thức của OceanGate. Ông đã bay vòng quanh thế giới khi làm việc cho Saudi Arabian Airlines, sau đó chuyển sang làm kỹ sư thử nghiệm bay.
"Ông ấy đã sống một cuộc sống mà bất cứ một chàng trai trẻ nào cũng đều mơ ước. Tôi cảm giác như mình đang làm việc với Henry Ford vậy", Mike Reiss, một trong các tác giả của bộ phim hoạt hình Gia đình Simpson chia sẻ với WSJ.
Suốt nhiều năm, Rush nuôi dưỡng ước mơ du lịch vũ trụ và muốn làm hành khách trên một chuyến bay vào không gian. Nhưng năm 2004, ông thay đổi ý định khi tỷ phú Anh Richard Branson đưa nhóm hành khách đầu tiên vào vũ trụ.
"Tôi nhận ra đây không phải tất cả những gì mình muốn làm. Tôi không muốn vào vũ trụ với vai trò một hành khách. Tôi muốn là thuyền trưởng và thám hiểm", ông trả lời trên tạp chí Smithsonian năm 2019.
Stockton Rush (ngoài cùng bên trái) cùng đội lặn năm 2021 (Ảnh: OceanGate).
Sau khi thành lập OceanGate vào năm 2009, Rush cho biết công ty đã mua lại một tàu ngầm du lịch ở New Zealand. Năm 2015, họ ra mắt một tàu lặn có thể xuống sâu 490m. Sau đó, tàu Titan xuất hiện, có khả năng chạm tới độ sâu 4.000m, đủ để tiếp cận xác tàu Titanic.
"Chúng tôi nhận ra rằng có rất nhiều người muốn tham gia vào những chuyến du lịch khám phá cao cấp. Có những người sẵn sàng chi hàng trăm nghìn đô la để leo núi Everest hoặc đến Bắc Cực, và chúng tôi đã kết hợp cả hai trong ý tưởng của mình," ông chia sẻ tại sự kiện GeekWire.
Thảm kịch được báo trước
Rush cho biết cũng như việc thám hiểm vũ trụ, lặn xuống đáy biển cũng có nhiều thách thức lớn, như việc thân tàu phải chịu được sức ép lớn. "Đây là một thách thức về kỹ thuật. Nhưng một khi đã làm được, tôi nghĩ rủi ro đã giảm đi đáng kể", ông cho biết trong chương trình tại Detroit năm 2021.
Rush từng phải hủy một chuyến thăm xác tàu Titanic hồi năm 2018, khi tàu của ông bị sét đánh trúng, khiến hệ thống điện hư hỏng. Chuyến đi năm 2019 cũng bất thành vì tàu mẹ dùng để đưa đón khách tham quan và tàu lặn gặp trục trặc.
Công ty của ông cũng từng đối mặt với nhiều phản đối trong ngành công nghiệp tàu lặn, khi bỏ qua việc xác minh độc lập tính an toàn của tàu Titan. Năm 2018, Hiệp hội Công nghệ Hàng hải gửi thư cho OceanGate cảnh báo quyết định này có thể gây ra sai sót thảm họa.
Stockton Rush mở cửa chiếc tàu lặn OceanGate trên bờ biển Fort Lauderdale năm 2013 (Ảnh: Associated Press).
Will Kohnen, Chủ tịch hiệp hội cho biết hầu hết nhà sản xuất tàu lặn đều thuê bên thứ 3 kiểm tra để đảm bảo sự thống nhất giữa thiết kế và sản xuất.
Năm 2019, OceanGate cho biết quá trình này không đủ đảm bảo sự an toàn, một phần vì công ty điều hành tàu lặn chưa chắc đã tuân thủ đúng quy trình. Kohnen cũng kể lại rằng sau khi nhận thư, Rush còn nói với ông quá trình trên sẽ làm hạn chế sự sáng tạo.
Rush luôn nhấn mạnh sự đột phá của công ty. "Nếu không phá vỡ mọi thứ, bạn sẽ không thể sáng tạo", ông chia sẻ trong một hội nghị năm ngoái.
Ông cũng cho biết sẵn sàng bỏ thiết kế mà mình thấy lo ngại. Nếu trong lần lặn thử thứ hai mà các âm thanh nứt vỡ không giảm bớt, ông sẽ bỏ nó đi, làm lại từ đầu và đóng một chiếc khác.
Trong cuộc phỏng vấn với CBS tháng 12/2022, ông nói rằng dù OceanGate tuân thủ các quy định an toàn ngặt nghèo nhưng vẫn sẽ còn vài hạn chế. "Nếu anh muốn an toàn, đừng ra khỏi giường, đừng ra khỏi xe, đừng làm gì cả", ông giải thích.
Tầm nhìn về du lịch dưới đáy đại dương
Craig Sopin, chuyên gia đến từ Hiệp hội Titanic Quốc tế cho rằng dù không phải là người nghĩ ra ý tưởng tham quan Titanic, Rush đã góp phần mở rộng điểm du lịch này. "Ông ấy muốn cả thế giới có thể nhìn thấy Titanic", Sopin nhấn mạnh.
Trong một cuộc phỏng vấn với CBS, Rush nói rằng OceanGate đại diện cho hình thức du lịch mới không chỉ thu hút những nhà thám hiểm giàu có mà cả những nhóm người khác.
"Chúng tôi có nhiều khách hàng thế chấp ngôi nhà của họ để thực hiện hành trình khám phá. Và chúng tôi có cả những người không phải suy nghĩ nhiều về tiền nong khi tham gia", ông nói với CBS.
Sơ đồ tàu lặn Titan của OceanGate (Ảnh: WSJ).
Rush từng chia sẻ công ty vẫn chưa có lãi, do giá nhiên liệu cao và nhiều chi phí khác. Mặc dù một số bộ phận cấu thành của tàu Titan đều là những thứ sẵn có như tay cầm cửa mái được mua ở một cửa hàng vật dụng cắm trại và một tay cầm chơi game để điều khiển tàu. Nhưng Rush khẳng định rằng nó là những sản phẩm kỹ thuật tiên tiến.
Nhà làm phim David Waud cho hay ông từng cùng Rush đi thăm xác tàu Titanic vào tháng 8/2021. Ông chia sẻ Rush là người có tầm nhìn và luôn hứng thú khám phá đáy đại dương và chia sẻ trải nghiệm đó với nhiều người.
Một số hành khách trên các chuyến thám hiểm trước của OceanGate cho biết sự cẩn thận của Rush khiến họ yên tâm, thậm chí ký giấy miễn trừ trách nhiệm nếu tử vong trong chuyến đi.
"Tôi chưa bao giờ gặp người nào chú ý đến chi tiết như vậy. Tôi có niềm tin vào ông ấy", ông Reiss cho biết khi tham gia chuyến lặn biển trên tàu Titan năm ngoái.
Nội dung: Phương Liên
