Pháp đã làm gì để tiết kiệm tiền tổ chức Olympic và được những gì?

Gánh nặng chi phí dần trở thành lý do chính khiến ngày càng ít thành phố trên thế giới tham gia đấu thầu đăng cai Olympic. Các kỳ thế vận hội gần đây đều tiêu tốn hơn hàng chục tỷ USD và hầu như không có lời.

Olympic London 2012 đòi hỏi đầu tư 16,8 tỷ USD. Olympic Tokyo 2020 cũng cần đầu tư hơn 13,7 tỷ USD. Trong khi đó, Olympic Rio ngốn 23,6 tỷ USD, vượt chi hơn 350%.

Năm nay, ban tổ chức Olympic Paris được cấp ngân sách 4,7 tỷ USD từ tiền bán vé, tiền của nhà tài trợ và của Ủy ban Olympic Quốc tế (IOC). Tuy nhiên, Chính phủ Pháp cũng đã chi hàng tỷ USD nữa để xây dựng làng Olympic và các cơ sở hạ tầng khác.

Theo ước tính của Pháp, tổng chi phí dành cho Olympic Paris 2024 là gần 9,7 tỷ USD. Dù vậy, số liệu chính thức sẽ phải mất một thời gian nữa mới được thống kê đầy đủ.

Giới chuyên gia cho biết vấn đề chi phí thường khó dự báo hoặc xác định. Olympic Tokyo năm 2021 tốn khoảng 12,9 tỷ USD. Olympic Athens 2004 có chi phí khoảng 9,1 tỷ USD, theo Bộ Tài chính nước này. Dù vậy, các tổ chức độc lập cho rằng con số này phải lên tới gần 15 tỷ USD.

Sử dụng những vật liệu tái chế

Từ khi nhận quyền đăng cai, Pháp đã hướng đến một thế vận hội giảm 50% lượng phát thải carbon so với mức trung bình của London 2012 và Rio 2016. Nhờ định hướng hợp xu hướng xanh này, Pháp kỳ vọng có kỳ thế vận hội bền vững, bớt tốn kém.

Olympic Paris 2024 cũng được kỳ vọng sẽ là thế vận hội đầu tiên phù hợp với Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu, cũng như Chương trình nghị sự 2020 của Ủy ban Olympic quốc tế về cách tiếp cận tiết kiệm và xanh hơn.

Làng Vận động viên Olympic Paris 2024 trải rộng trên 82 tòa nhà, bao gồm khoảng 3.000 căn hộ và 7.200 phòng. Được ví như một "thành phố thu nhỏ", công trình này đã được xây dựng trong gần 7 năm và hướng đến trở thành khu nhà ở được xây dựng đặc biệt bền vững nhất trong lịch sử các kỳ thế vận hội.

Phương pháp tiếp cận thân thiện với môi trường và thiết kế ít khí thải carbon nhận được sự khen ngợi gần như toàn bộ từ các nhà phê bình quan tâm đến khí hậu.

Một số trang thiết bị nội thất của các công trình hạ tầng là vật liệu tái chế để đảm bảo tính bền vững và tiết kiệm. Tại làng Olympic, các vận động viên sẽ ngủ trên nệm làm từ lưới đánh cá tái chế và giường làm từ bìa cứng.

Những chiếc giường được làm từ bìa carton cứng trong phòng ngủ của các vận động viên tại làng Olympic là một phần nỗ lực của ban tổ chức trong việc giảm bớt dấu chân carbon tại siêu sự kiện khi họ tuyên bố đây sẽ là thế vận hội xanh nhất từ trước đến nay. Thế nhưng, chúng lại khiến các vận động viên phàn nàn vì không được thoải mái.

Bên cạnh đó, thay vì lắp điều hòa, ban tổ chức sử dụng hệ thống địa nhiệt dẫn nước mát dưới sàn nhà để giúp vận động viên tránh nóng. Năng lượng tái tạo cũng được tận dụng để phục vụ. Trung tâm thể thao dưới nước xây mới ở Saint-Denis và làng Olympic dùng điện mặt trời.

Ngoài sử dụng 100% năng lượng tái tạo trong suốt thế vận hội, Paris còn giảm thiểu dùng máy phát điện diesel. Một số ít máy phát điện được sử dụng sẽ chạy bằng nhiên liệu sinh học, hydro hoặc pin.

Tận dụng cơ sở vật chất có sẵn

Theo ban tổ chức, từng địa điểm diễn ra sự kiện đều được lên chi tiết các nguồn lực cần thiết nhằm giảm thiểu và kiểm soát vòng đời của chúng trước, trong và sau thế vận hội.

Từ chỗ ngồi của khán giả đến lều, giường, ghế, bàn và thậm chí bóng tennis đều được lên kế hoạch tỉ mỉ. Cách tiếp cận này đã giúp ban tổ chức giảm số lượng đồ nội thất cần thiết cho thế vận hội từ 800.000 mặt hàng ước tính ban đầu xuống còn 600.000 mặt hàng.

Biện pháp giảm chi phí đầu tư hàng đầu là tận dụng cơ sở vật chất có sẵn. 95% địa điểm thi đấu là có sẵn hoặc tạm thời. "Kế hoạch ngay từ đầu là tiết kiệm tiền và không đầu tư vào những thứ không hữu ích", Etienne Thobois, Tổng giám đốc điều hành Ủy ban tổ chức Olympic Paris 2024, chia sẻ với Washington Post. Ông cho rằng thế vận hội nên được thích ứng với thành phố, chứ không phải ngược lại.

Sân vận động Stade de France ở phía bắc Paris, ban đầu được xây dựng cho World Cup 1998, là nơi tổ chức hầu hết các sự kiện. Khu liên hợp quần vợt Roland Garros cũng được tận dụng cho các sự kiện.

Các vận động viên 3 môn phối hợp bơi - đạp - chạy cũng thi đấu ngay trên sông Seine. Pháp đã lắp đặt một bể chứa 46.000 mét khối gần ga tàu Gare d'Austerlitz ở bờ trái sông Seine. Bể chứa này chứa lượng nước mưa và nước thải tương đương với 20 bể bơi Olympic, giúp giảm mức độ độc hại ngấm vào nước sông.

Môn bóng chuyền bãi biển cũng diễn ra bên cạnh Tháp Eiffel. Môn đấu kiếm được tổ chức tại Viện bảo tàng Grand Palais và thi cưỡi ngựa cũng được tổ chức ngay trong khu vườn của cung điện Versailles.

Nhờ vậy, Pháp đã tiết kiệm được phần nào chi phí và chỉ phải chi các dự án chính cần xây mới như làng Olympic (1,6 tỷ USD), trung tâm thể thao dưới nước (190 triệu USD), khu thể dục dụng cụ và cầu lông (150 triệu USD).

Các hạ tầng này sẽ được Pháp tận dụng lại sau khi kết thúc thế vận hội để tránh lãng phí. Cụ thể, làng Olympic sẽ được chuyển đổi thành một khu dân cư và thương mại, cung cấp căn hộ cho 6.000 người.

Một phần tư số căn dùng làm nhà ở xã hội, phục vụ cho 40% cư dân hiện tại ở xã Saint-Denis. Một phần ba khác sẽ dành cho thuê làm nhà ở giá rẻ của sinh viên, người lao động thu nhập thấp...

Tăng cường đi thuê thay vì mua mới

Bên cạnh đó, trong số 2 triệu thiết bị thể thao, khoảng 75% được các liên đoàn thể thao thuê hoặc cung cấp. Hơn 75% thiết bị điện tử như màn hình, máy tính và máy in cũng được thuê. Tất cả gian hàng, lều và nhà gỗ cũng là đi thuê.

Với chiến lược này, ban tổ chức ước tính 90% trong số 6 triệu tài sản thiết bị sẽ được các đối tác lấy lại và tái sử dụng. Ông Alexander Budzier, chuyên gia của Đại học Oxford, đánh giá rằng Paris đang đi đúng hướng

Tuy nhiên, có những chi phí tăng lên mà Pháp vẫn phải dốc túi triển khai. Chi phí an ninh và nhân sự có thể cao hơn.

Tại Olympic Paris, chi phí cuối cùng còn phụ thuộc vào khoản thưởng cho các tài xế tàu điện ngầm, cảnh sát, nhân viên y tế và an ninh nói chung trong thời gian diễn ra sự kiện. Pháp đã triển khai 45.000 cảnh sát và binh lính, cùng 50.000 nhà thầu tư nhân để bảo vệ thế vận hội tại khu vực Paris.

Dù vậy, Bruno Cavalier, kinh tế trưởng tại hãng dịch vụ tài chính Oddo BHF, cho rằng sự tham gia trực tiếp của Chính phủ vẫn tương đối hạn chế. Vì vậy, sự kiện này sẽ không tác động lớn đến khối nợ công 3.200 tỷ USD của Pháp hiện tại.

Ngoài ra, kinh phí làm sạch sông Seine để nơi đây đủ điều kiện thi đấu môn bơi khoảng 1,5 tỷ USD và 3,8 tỷ USD mở rộng tuyến tàu điện ngầm số 14. Số chi phí này không nằm trong ngân sách của thế vận hội.

Tổng giám đốc điều hành Ủy ban tổ chức Olympic Paris 2024 tự tin rằng ban tổ chức Olympic Paris 2024 sẽ chi tiêu không vượt trên số tiền có thể kiếm được và hy vọng chiến lược của họ sẽ thiết lập một tiêu chuẩn mới cho mô hình tổ chức thế vận hội trong tương lai.

Kinh tế Pháp hưởng lợi gì từ Olympic?

Việc tổ chức các sự kiện thể thao lớn như Olympic luôn mang lại lợi ích kinh tế cho nước chủ nhà. Hồi tháng 2, hãng tư vấn Asteres ước tính Olympic sẽ mang lại cho Pháp 5,7 tỷ USD từ tiền thuế và các nguồn thu khác.

Đến nay, Pháp đã chi khoảng 3,26 tỷ USD cho Olympic Paris, tương đương 0,1% GDP nước này. Trong khi đó, Ủy ban Olympic quốc tế, đơn vị nhận tiền từ các hợp đồng tài trợ lớn và quyền phát sóng, đang đóng góp 1,31 tỷ USD.

Paris cũng kiếm doanh thu từ bán vé, cấp phép và tài trợ trong nước. Chính quyền có thể yêu cầu khoản thuế ngắn hạn đột xuất trong sự kiện từ khách sạn và các khoản chi tiêu du lịch khác.

Trung tâm nghiên cứu Luật và Kinh tế Thể thao (CDES) cho rằng sự kiện này có thể mang lại 7,2-12 tỷ USD cho Paris và các thành phố lân cận. Tuy nhiên, họ cũng nhấn mạnh đây là lợi ích kinh tế trải đều trong khoảng 20 năm, tính từ khi việc chuẩn bị cho Olympic bắt đầu năm 2018.

Dù vậy, giới chuyên gia cũng cho rằng đo lường chính xác tác động của các sự kiện lớn như Olympic là rất khó.

Một mặt, sự kiện này làm tăng số việc làm, thu hút khách du lịch nước ngoài và thúc đẩy nhiều hoạt động thương mại như bán vé, sử dụng các dịch vụ ăn uống, mua sắm... Mặt khác, Olympic vẫn có thể kìm hãm du lịch, khi giá vé máy bay và khách sạn tăng. Tiêu dùng cũng sẽ giảm sút nếu nhiều người chọn cách ở nhà xem truyền hình trực tiếp.

Ông John Grant, nhà phân tích của công ty dữ liệu du lịch toàn cầu OAG, cho biết đó là một hiểu lầm khá phổ biến rằng các thành phố của nước chủ nhà thường thu hút được một lượng khách du lịch khổng lồ ghé thăm trong thời điểm Olympic. Trong khi đó, thực tế là rất nhiều người lại e ngại đến thành phố của nước chủ nhà trong giai đoạn đó.

Nhiều chuỗi khách sạn tại Paris phàn nàn rằng vài tuần qua, số du khách nước ngoài đến đây giảm sút, do cả Olympic và thời tiết xấu. Hãng hàng không hàng đầu của Pháp Air France-KLM đầu tháng này cảnh báo Olympic có thể khiến doanh thu của họ sụt giảm 194 triệu USD vì khách quốc tế tránh đến Paris.

Hãng hàng không Delta Air Lines dự báo sẽ mất tới 100 triệu USD doanh thu do lượng khách du lịch đến Pháp sụt giảm mạnh.

"Trừ khi là đi tham dự Thế vận hội, nếu không người ta sẽ không đến Paris", ông Ed Bastian, giám đốc điều hành của Delta Air Lines, chia sẻ với CNBC.

Trong một nghiên cứu tháng 6, ngân hàng Deutsche Bank (Đức) khẳng định các nước chủ nhà Olympic hay FIFA World Cup hiếm khi có lãi từ các sự kiện này, do khoản tiền đầu tư khổng lồ vào việc xây các sân vận động và cơ sở hạ tầng mới.

Tổ chức nghiên cứu kinh tế độc lập French Economic Observatory gần đây cho rằng GDP Pháp sẽ chỉ tăng nhẹ trong quý III, với tốc độ 0,3%.

Viện Thống kê Quốc gia Pháp đầu tháng này dự báo tốc độ tăng trưởng kinh tế của Pháp quý này cao hơn 0,3% nhờ du lịch, bán vé và bản quyền phát sóng. Theo đó, GDP Pháp có thể tăng 0,5% trong quý III và tăng 1,1% cả năm.

Còn với Thống đốc Ngân hàng Trung ương Pháp Francois Villeroy de Galhau, Olympic Paris có tác động về tinh thần hơn là kinh tế. Dù vậy, ông cho rằng Pháp có thể cải thiện hình ảnh quốc gia thông qua Olympic, từ đó thu hút các khoản đầu tư mới từ bên ngoài.