Trường 117 tuổi trước lễ khai giảng: Âm thanh hòa bình trên nền nhà tù cũ

Xoá nhà tù bằng trường học

Nông Ngọc Trân (SN 2018) theo bố mẹ chuyển từ Bắc Kạn về Thái Nguyên từ hè năm nay sau sáp nhập hai tỉnh. Em được tiếp nhận vào lớp 2G của Trường Tiểu học Trưng Vương. 

Trân là 1 trong 50 học sinh mới của trường, đồng thời là 1 trong 32 học sinh đến từ Bắc Kạn. Chị Ngọc Minh, mẹ của Trân, nằm trong số các cán bộ công chức của tỉnh Bắc Kạn cũ đến Thái Nguyên nhận công tác mới.

Khi tìm một chỗ học cho con, một trong những lý do khiến chị Ngọc Minh chọn trường Trưng Vương là lịch sử 117 năm của trường.

Năm 1908, sau khi tách 1 phần đất của tỉnh Thái Nguyên để thành lập tỉnh Bắc Kạn, thực dân Pháp đã xây tại Thái Nguyên 1 trường tiểu học. Đó là trường tiểu học đầu tiên và duy nhất của tỉnh này trong suốt thời kỳ Pháp thuộc. 

Theo cuốn Lịch sử và Chính trị Thái Nguyên do công sứ Thái Nguyên Enchinar viết và xuất bản năm 1934, trường tiểu học này đặt tại phố Paul Bert, nay là đường Đội Cấn.

Ban đầu trường chủ yếu chỉ có nam sinh. Học sinh đến trường đều phải học cả tiếng Pháp và tiếng Việt, qua 6 năm mới hết bậc tiểu học và thi tốt nghiệp lấy bằng Setipical. Ai có điều kiện học lên bậc trung học phải về Hà Nội.

Đến năm 1924, số học sinh nữ đông lên, trường được tách ra làm hai gồm Trường Kiêm Bị con trai và trường Kiêm Bị con gái. Năm 1933, Trường Kiêm Bị con trai được đặt tên mới, lấy tên vị thống sứ Bắc kỳ René Robin. Trường René Robin chính là tiền thân của Trường Tiểu học Trưng Vương ngày nay.

Nguyên Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Khánh, cựu học sinh trường giai đoạn 1934-1941 đã viết: “Trường René Robin mà nay là trường Tiểu học Trưng Vương, tuy thời gian đó còn dưới chế độ thực dân nhưng là 1 trường học mẫu mực có chất lượng. Trong các phòng học cũng như ngoài sân trường bao giờ cũng sạch sẽ, ngăn nắp. Thầy giáo nghiêm chỉnh, học trò lễ phép và chăm chỉ. 

Tôi vẫn nhớ 1 khẩu hiệu bằng tiếng Pháp và tiếng Việt treo trong các phòng học lớp nhất và lớp nhì: “Một tâm hồn lành mạnh trong một cơ thể khỏe mạnh”. “ Chăm chỉ - lễ phép - điều độ”. “Đừng làm cho người khác những gì mà anh không muốn người khác làm cho mình”. 

Đối với tôi, những năm tháng ở trường tiểu học có ý nghĩa hết sức lớn lao trong việc hình thành nhân cách trong sự phát triển tâm hồn và trí tuệ”. Trường tiểu học René Robin đã cho tôi vốn quý ban đầu để sử dụng trong suốt cuộc đời”.

Sau Cách Mạng Tháng Tám 1945, trường René Robin đổi tên thành Trường Tiểu học Cơ bản do thầy Đặng Đức Thái làm hiệu trưởng. Giai đoạn này, trường đồng thời thực hiện 2 nhiệm vụ cùng lúc: dạy văn hoá cho học sinh vào ban ngày và xoá nạn mù chữ, truyền bá quốc ngữ cho người lớn vào buổi tối.

Tháng 12/1946, toàn quốc kháng chiến nổ ra, trường phải đóng cửa để thực hiện tiêu thổ kháng chiến. Những năm tháng chiến tranh khắc nghiệt trên đất Thái Nguyên khiến trường nhiều lần phải chuyển địa điểm, nhiều lần chia nhỏ thành các phân hiệu khác nhau và đưa học trò đi sơ tán. 

Năm 1959, 1 trong các phân hiệu của trường được lấy tên Trưng Vương.

Cho tới năm 1982, Trường Tiểu học Trưng Vương chuyển về địa điểm ngày nay trên con phố mang tên Nha Trang, thuộc phường Phan Đình Phùng. 

Mảnh đất nơi dựng ngôi trường mới chính là nền của Nhà lao Thái Nguyên cũ, nơi nhà yêu nước Lương Ngọc Quyến và nhiều chí sĩ cách mạng đã từng bị giam cầm. 

Nhà lao này được xây vào năm 1903-1904. Đêm 30/8/1917, quân khởi nghĩa do Đội Giá chỉ huy đã phá nhà tù, giải phóng 120 tù nhân. Tượng đài ghi lại sự kiện lịch sử này vẫn nằm trong khuôn viên trường, ngày ngày nhắc nhớ học sinh không quên quá khứ chống thực dân của cha ông.

Xoá nhà lao bằng một ngôi trường, xoá bỏ ách đô hộ gông cùm của thực dân bằng tri thức, đó có lẽ là ẩn ý của những nhà lãnh đạo tỉnh Thái Nguyên cũ khi chọn mảnh đất này làm trụ sở mới của ngôi trường có bề dạy lịch sử.

"Viết tiếp câu chuyện hoà bình"

Trên sân trường nơi học sinh Trưng Vương tập nghi thức cho lễ khai giảng, những cây phượng già mọc lên từ nền nhà lao cũ toả bóng xanh rợp. Tiếng hát quốc ca vang lên trong trẻo, hồn nhiên. Học sinh lớp 1 háo hức xếp hàng từ cổng, được các cô giáo dắt tay vào khán đài trong sự chào đón rộn rã và long trọng.

Buổi tập nghi thức không đồng phục, không đại biểu vẫn trang nghiêm, ngay ngắn, sẵn sàng cho giờ phút khai giảng chính thức diễn ra sáng 5/9.

Trong khoảng 5 phút nghỉ giải lao giữa buổi tập, cô tổng phụ trách mở bài hát “Viết tiếp câu chuyện hòa bình”. Học trò bên dưới ríu rít hát theo, vỗ tay theo giai điệu quen thuộc. Những âm thanh của tự do, hoà bình và độc lập vang vọng khắp sân trường.

Cô Nguyễn Thanh Mai - Hiệu trưởng Trường Tiểu học Trưng Vương - cho biết, trong quá khứ, ngôi trường này đã từng là mái nhà chung của học sinh Thái Nguyên - Bắc Kạn khi hai tỉnh là một dưới cái tên Bắc Thái. Giờ đây, sau gần 30 năm, “châu về Hợp Phố”, trường lại đón học sinh Bắc Kạn trở về.

Do số lượng học sinh tăng thêm 50 em, trường gặp khó khăn nhất định trong việc bố trí phòng học, lớp học. Trường thuộc phường Phan Đình Phùng - một trong các phường có diện tích và dân số lớn nhất cả nước sau sắp xếp, sáp nhập. Toàn phường có 28 trường công lập, và gần 30 trường tư thục.

Với số học sinh vượt mốc 1.200 em nhưng số phòng học chỉ có 31, cô trò trường Trưng Vương nỗ lực khắc phục khó khăn để hoàn thành các mục tiêu của năm học mới, theo tinh thần của Nghị quyết 71 về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo.

Một trong những kế hoạch giáo dục trọng điểm mà nhà trường triển khai trong năm học 2025-2026 là đẩy mạnh giáo dục STEM. 

Trường sử dụng giáo trình riêng do Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên biên soạn, khuyến khích giáo viên sáng tạo các cách làm hiệu quả, bổ ích, tiết kiệm trong điều kiện còn thiếu thốn về cơ sở vật chất.

Bày tỏ hy vọng vào một năm học mới mang ý nghĩa lịch sử, hiệu trưởng Trường Tiểu học Trưng Vương chia sẻ: “Sự nghiệp giáo dục không thể thành công nếu thiếu sự đồng hành chặt chẽ từ gia đình. 

Nhà trường tha thiết mong quý phụ huynh sẽ cùng phối hợp, chia sẻ và đồng hành với thầy cô trong mọi hoạt động, từ việc rèn luyện ý thức, nề nếp học tập, đến việc xây dựng một môi trường an toàn, thân thiện, để mỗi ngày đến trường thực sự là một ngày vui.

Chính sự gắn kết bền chặt giữa gia đình và nhà trường sẽ đem đến cho các em học sinh chất lượng giáo dục tốt nhất”.