Gặp lại người phụ nữ Hà Nội từng là hoa khôi lái xe Trường Sơn một thời

Giấu tuổi ra trận

Một buổi chiều đầu năm se lạnh, trong căn nhà nhỏ ở phố Định Công (Hà Nội), bà Bùi Thị Vân, 80 tuổi, ngồi nhâm nhi tách trà nóng. Mái tóc bạc, dáng người nhỏ nhắn, nhưng đôi mắt vẫn ánh lên vẻ rắn rỏi, kiên cường như thuở nào.

51 năm sau khi rời chiến trường, bà vẫn nhớ như in những ngày nắm chặt vô lăng, giữa tiếng bom rền vang, hai bên là vực sâu thăm thẳm, trên xe là những đồng đội thương tích đầy mình. "Chiến tranh đã qua lâu rồi, nhưng với tôi, mọi chuyện vẫn như mới xảy ra ngày hôm qua", bà nghẹn ngào.

Năm 16 tuổi, khi đang làm bảo mẫu ở Hải Phòng, bà Vân nghe tin đất nước cần thanh niên xung phong. Nhìn bạn bè lần lượt lên đường, bà không cam tâm ở lại. Dù chưa đủ tuổi nhập ngũ, bà quyết định khai gian để được ra chiến trường.

"Ngày đấy bố mẹ tôi phản đối lắm, sợ con gái một đi không trở về", bà Vân nói.

Mặc kệ sự ngăn cản của gia đình, không một lời từ biệt, bà lặng lẽ trốn nhà nhập ngũ, chỉ khi đến nơi mới gửi thư về. "Bố mẹ khóc nhiều, nhưng tôi đã vào chiến trường rồi, chẳng thể làm gì ngoài động viên", bà nhớ lại.

Ba năm đầu, nhiệm vụ của bà là đào đường, san lấp hố bom cho xe chở quân, vũ khí vào chiến trường. "Sáng ra công trường, chỉ thấy lỗ chỗ hố bom đen ngòm, khói vẫn còn nghi ngút. Máy bay Mỹ quần thảo trên đầu, bom rơi sát chân, nhưng ai cũng cắn răng làm việc, chỉ mong đường thông, xe chạy được", bà kể.

Năm 1968, Mỹ tăng cường đánh phá Trường Sơn nhằm cắt đứt huyết mạch chi viện cho miền Nam. Trong khi đó, lái xe nam không đủ, Bộ Tư lệnh Đoàn 559 quyết định tuyển gấp nữ thanh niên xung phong để lập đội lái xe vận tải.

"Nghe tin này, dù biết nguy hiểm, nhưng tôi và gần chục chị em lại rất vui vẻ, mong chờ viết đơn xung phong đi", bà Vân kể.

Cuối năm đó, bà cùng đồng đội lên đường đi Nghệ An, Thanh Hóa, tham gia khóa huấn luyện lái xe trong 45 ngày. Thầy dạy là những anh lái xe kinh nghiệm. Họ vừa lái vừa học cách tránh hố bom, vượt địa hình. Chỉ hơn một tháng, tất cả đều có thể bon bon trên đường.

45 cô gái xung phong lên đường học lái xe, phục vụ cho chiến trường miền Nam (Ảnh: Nhân vật cung cấp).

Ngày 18/12/1968, Trung đội nữ lái xe Nguyễn Thị Hạnh ra đời, gồm 45 cô gái tuổi đôi mươi. Nhiệm vụ của họ là chở lương thực, vũ khí, thuốc men vào chiến trường và đưa thương binh về tuyến sau điều trị.

Trong số các nữ chiến sĩ, bà Vân được mệnh danh là "hoa khôi" của trung đoàn, nhờ dáng người nhỏ nhắn, mái tóc đen óng ả, khuôn mặt rạng rỡ cùng nụ cười tươi đầy hồn nhiên.

Nhớ về chuyến xe đầu tiên, dù qua huấn luyện, nhưng khi trực tiếp cầm lái trên đường Trường Sơn, bà Vân không giấu nổi lo lắng. "Ghế lái cao, chị em thấp bé, phải gấp chăn kê xuống ghế để ngồi, sau lưng dựng can xăng làm điểm tựa. Đường mấp mô, sát mép vực, chỉ cần sơ suất là xe lao xuống ngay", bà Vân kể.

Để đảm bảo an toàn, ban đầu Trung đội nữ được bố trí đi giữa đội hình, với xe của các đồng nghiệp nam yểm trợ ở cả hai phía trước và sau. Vào lúc 17h, cả đoàn gần chục chiếc GAZ từ Vinh chuyển bánh hướng về phía vĩ tuyến 17.

Cuối năm gió hun hút, rét căm, bà cùng đồng đội vừa lái xe, vừa căng mắt quan sát đường, cố lắng nghe tiếng động cơ của xe phía trước.

"Chúng tôi căng thẳng đến toát mồ hôi, nhiều chị em không kìm được sợ hãi mà khóc lớn, nhưng dù có sợ đến thế nào xe vẫn phải đi, vì hàng hóa phải được chuyển vào chiến trường", bà Vân kể lại.

Đường Trường Sơn vô cùng ác liệt, lúc nào cũng bị B52 đánh bom rải thảm và bom tọa độ. Để giảm thiểu tổn thất, ban chỉ huy yêu cầu trung đội lái xe nữ chuyển sang chạy xe ban đêm.

Xe được ngụy trang bằng cành cây, đèn pha bịt kín, chỉ chừa lại một khe sáng nhỏ để dẫn đường. Vừa lái xe, họ vừa dò dẫm, tránh bom, né đạn, vượt ngầm, men theo những con đường gập ghềnh đầy hiểm nguy.

"Có những lần, tôi vừa lái vừa dò dẫm, chỉ mong trời có trăng để nhìn thấy đường mà đi", bà nhớ lại.

Một lần, khi đang chở thương binh ra Bắc, xe của bà bị máy bay Mỹ phát hiện. Những người lính bị thương ở thùng xe hét lớn: "Các cô cứ chạy đi, bảo toàn lực lượng để chở đồng đội khác, chúng tôi bị thương rồi, có chết cũng không sao!".

Lời nói ấy như dao cứa vào lòng. "Thấy họ toàn thân đầy thương tích vì bảo vệ Tổ quốc, giữa ranh giới sống chết vẫn nghĩ cho chúng tôi, tôi không cho phép mình bỏ họ lại, dù có chết", bà kể.

Bà cắn răng bẻ lái, đạp ga lao vào một nhánh đường nhỏ. Bom dội sát phía sau, mặt đất rung chuyển. May mắn thay, đoàn xe kịp thời vào hầm trú ẩn, thoát nạn trong gang tấc.

Đường Trường Sơn hiểm trở, xe cũ kỹ, chạy vài ngày là hỏng. Tài xế phải tự sửa xe giữa rừng. "Tôi không sợ bom, chỉ sợ ma. Có lần xe chết máy giữa rừng, tôi vừa sửa vừa khóc vì sợ", bà cười. So với nam giới, chị em nhỏ bé hơn, mỗi lần thay lốp phải dùng cả cơ thể để nhún đòn bẩy mới tháo được bánh ra.

Dù hiểm nguy rình rập, nhưng các nữ tài xế luôn lạc quan. "Chúng tôi vừa lái xe vừa hát vang. Bom rơi, đạn nổ, nhưng vẫn treo chùm hoa rừng ở buồng lái, giấu lá thư hậu phương trong túi ngực", bà nhớ lại.

Sống và chết chỉ cách nhau gang tấc, nhưng kỳ diệu thay, cả 45 nữ lái xe năm ấy không ai tử trận. Có người sốt rét đến rụng hết tóc, ghẻ lở đầy người nhưng vẫn bám vô lăng, trên môi nở nụ cười tươi. 

Mối nhân duyên với người thương binh

Cuối năm 1970, trong một chuyến chở thương binh, bà gặp Nguyễn Trần Đừng - một lái xe Hà Nội - bị thương nặng ở chân. "Anh ấy không đi lại được, tôi phải cõng lên xe", bà nhớ lại.

Nằm trên lưng cô gái nhỏ bé, chàng trai ấy phải lòng ngay, nhưng bà chẳng để ý. "Hồi đó trong quân đội có quy định ba khoan: Chưa yêu thì khoan yêu, yêu rồi thì khoan cưới, cưới rồi thì khoan sinh con. Tôi chấp hành tốt nên chẳng nghĩ gì đến chuyện yêu đương", bà kể.

Ông Đừng viết thư cho bà nhưng để tên người khác. Khi gặp lại, ông hỏi có nhận được thư không, bà Vân trêu: "Thư nào đâu?", khiến người lính buồn ra mặt.

 "Tôi biết ông ấy viết nhưng vẫn trêu, còn hỏi sao lại để tên người khác. Ông Đừng bảo, sợ tôi chê là thương binh mà không hồi âm", bà Vân nhớ lại kỷ niệm với chồng.

Nhưng rồi, tình cảm của người thương binh dần làm bà cảm động. Những hôm trời mưa, ông Đừng vẫn cặp nạng đạp xe cả chục cây số đến chờ bà lái xe về. "Tôi bảo: Sao cứ đứng chờ mãi?, anh ấy nói: Chỉ cần thấy em về là yên tâm rồi", bà Vân cười kể.

Câu nói ấy khiến bà rung động, nhận lời yêu và nên duyên vợ chồng với ông Đừng vào năm 1974. Năm 1975, bà xuất ngũ, trở về cuộc sống đời thường, làm ruộng, chăm con, cho chồng yên tâm lái xe phục vụ chiến trường.

Theo bà Vân, từ ngày đầu mới yêu đến khi chung sống với nhau mấy chục năm, ông Đừng luôn là người lãng mạn, quan tâm vợ. Dù bận rộn thế nào, cứ đến những ngày đặc biệt như Lễ Tình nhân, Quốc tế Phụ nữ, Phụ nữ Việt Nam, ông đều mua hoa tặng, khiến bà luôn cảm thấy ấm áp và được yêu thương.

Vợ chồng bà có với nhau 5 người con, hai trai, ba gái, nay đều đã trưởng thành và có gia đình riêng. Hơn chục năm trước, ông Đừng không may mắc bệnh qua đời, từ đó bà Vân sống một mình, cạnh nhà hai con trai vì chưa muốn làm phiền các con.

Dù chiến tranh đã lùi xa, nhưng ký ức về năm tháng hào hùng, những chuyến xe băng qua đạn bom trên con đường Trường Sơn vẫn vẹn nguyên trong tâm trí bà.