Điện ảnh Việt: Thị trường bùng nổ, chất lượng mờ nhạt?

Thị trường điện ảnh Việt Nam vẫn đang trong đà tăng trưởng mạnh mẽ và chưa có dấu hiệu giảm nhiệt. Dù vậy, vẫn còn rất nhiều hạn chế cần cải thiện, đặc biệt là chất lượng nếu Việt Nam muốn có một ngành công nghiệp điện ảnh vững mạnh trong tương lai.

Đà tăng trưởng của điện ảnh Việt Nam diễn ra vài năm trước đại dịch COVID-19, nhưng đã chịu ảnh hưởng nặng nề bởi đại dịch và doanh thu sụt giảm mạnh. Tuy nhiên thị trường đang phục hồi mạnh mẽ.

Theo công bố của Box Office Vietnam (BOVN - Đơn vị quan sát phòng vé độc lập) ngày 2/1, tổng doanh thu phòng vé năm 2024 đạt khoảng 4.700 tỷ đồng. Con số này vượt qua kỷ lục cao nhất trước đại dịch năm 2019 với tổng doanh thu phòng vé hơn 4.100 tỷ đồng do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công bố, và là mức cao nhất trước đại dịch.

Doanh thu bùng nổ

Cũng theo BOVN, sáu tháng đầu năm 2025, doanh thu phòng vé trong nước đạt khoảng 3.017 tỷ đồng, tăng gần 270 tỷ đồng so với cùng kỳ năm ngoái. Đây cũng là một kỷ lục mới được thiết lập.

Trong 6 tháng qua, khoảng 130 bộ phim đã ra rạp, trong đó có 19 bộ phim Việt Nam, tập trung ở các thể loại như kinh dị, lãng mạn - hài, gia đình, hoạt hình... Dù chỉ chiếm chưa tới 1/5 số lượng phim chiếu rạp, phim Việt Nam đã đạt doanh thu lên tới 1.800 tỷ đồng, chiếm tới 67% thị phần.

Đây là một kỷ lục ngoạn mục mà điện ảnh Việt Nam đạt được trong nhiều năm qua, với 8 bộ phim nội địa nằm trong top 10 phim ăn khách nhất trong 6 tháng đầu năm, chiếm giữ các vị trí đầu. Những bộ phim Việt Nam ăn khách 6 tháng đầu năm phải kể đến: “Bộ Tứ Báo Thủ”  với doanh thu 332 tỷ đồng của nhà sản xuất, đạo diễn Trấn Thành, người có tới 4 bộ phim dẫn đầu trong top 10 phim nội địa ăn khách nhất mọi thời đại; bộ phim hình sự, kinh dị “Thám Tử Kiên” của đạo diễn Victor Vũ đứng vị trí số 2 với doanh thu 249 tỷ đồng và đứng số 3 là phim kinh dị, hài “Nhà Gia Tiên” của đạo diễn Huỳnh Lập với doanh thu 242 tỷ đồng.

Hai bộ phim khác gia nhập câu lạc bộ phim trên 200 tỷ đồng là “Lật Mặt 8: Vòng Tay Nắng” của đạo diễn Lý Hải với doanh thu 232 tỷ đồng và “Nụ Hôn Bạc Tỷ” của đạo diễn Thu Trang với doanh thu 211,6 tỷ đồng.

Trước sự áp đảo của phim nội địa, phim của Hollywood mất dần sức hút với khán giả trong nước, chỉ đạt khoảng 330 tỷ đồng (13,2 triệu USD), chiếm khoảng 12% thị phần. Còn lại là các phim châu Á (đặc biệt là Nhật Bản, Hàn Quốc và Thái Lan) và một số phim độc lập khác, đạt hơn 580 tỷ đồng (23,2 triệu USD), chiếm khoảng 21% thị phần.

Những điểm yếu của một thị trường đang tăng tốc

Phim Việt Nam, vốn từng bị phim nước ngoài lấn át, giờ đây đang thống trị phòng vé. Điều này cho thấy sức mạnh của nội dung địa phương, chẳng hạn như khai thác các câu chuyện về xung đột gia đình hay những bộ phim kinh dị mang màu sắc bản địa. Đây là tín hiệu tích cực cho việc tăng cường năng lực sản xuất trong nước.

Chính phủ đã đặt ra mục tiêu tăng tỷ lệ các ngành công nghiệp văn hóa, trong đó có phim ảnh, và đang thúc đẩy sự phát triển của ngành bằng nhiều chính sách thuận lợi, bao gồm cởi mở hơn trong việc kiểm duyệt.

Mặc dù tăng trưởng nhanh và mạnh trong nhiều năm qua, thị trường điện ảnh Việt Nam vẫn còn gặp nhiều hạn chế. Số lượng sản phẩm ít và hạn chế về cơ sở hạ tầng được chỉ ra là những điểm yếu lớn nhất. Số lượng sản phẩm mỗi năm chỉ khoảng trên 30 phim, tập trung phần lớn vào phim kinh dị với chất lượng sản xuất và nội dung khá nghèo nàn. Chỉ trong nửa năm qua, có gần chục bộ phim kinh dị ra mắt khán giả, chất lượng chỉ dừng lại ở mức trung bình.

Ngoại trừ bộ phim chiến tranh “Địa Đạo: Mặt Trời Trong Bóng Tối” của đạo diễn Bùi Thạc Chuyên được xem là một điểm sáng trong số những bộ phim ăn khách (doanh thu 172,4 tỷ đồng), các bộ phim ăn khách khác trong năm đều không được đánh giá cao về mặt nội dung. Sự nghèo nàn về mặt kịch bản đang được xem là đáng báo động trong một thị trường tăng tốc nhanh chóng.

Ngoài ra, chi phí sản xuất trung bình cho mỗi bộ phim thấp hơn so với các nước láng giềng nên chưa có tính cạnh tranh về độ hoàn thiện kỹ thuật và hiệu ứng hình ảnh (VFX).

Thiếu nhân lực chuyên nghiệp cũng là một điểm yếu. Có ý kiến chỉ trích rằng việc thiếu nhân lực có tay nghề cao trong việc lên kế hoạch sản xuất, kịch bản, biên tập, v.v. là do thiếu các trường điện ảnh địa phương và các khóa đào tạo chuyên nghiệp.

Tính dễ bị tổn thương của cơ cấu phân phối cũng được xem là một điểm yếu. Do việc phân phối phim chiếu rạp tập trung vào các công ty nước ngoài, nên khả năng lợi nhuận chảy ra nước ngoài là rất cao.

Thị trường cũng có những hạn chế về mặt cấu trúc khiến nhiều thể loại phim khó phát triển do không có nhiều đất cho phim độc lập/nghệ thuật. Thực tế, ngay cả khi những tác phẩm có giá trị nghệ thuật cao giành được giải thưởng quốc tế tại LHP Cannes hay Berlin, doanh thu phòng vé trong nước cũng chỉ đạt vài trăm triệu đồng. Cơ hội cho phim hoạt hình nội địa cũng khá thấp khi ba bộ phim hoạt hình Việt Nam phát hành trong dịp hè vừa qua đều không có doanh thu khả quan.

Dịch vụ phát trực tuyến thay đổi cục diện

Bên cạnh sự tăng trưởng của phòng vé, thị trường điện ảnh Việt Nam cũng ghi nhận sự phát triển nhanh chóng của các nền tảng OTT (cung cấp phim và truyền hình qua đường truyền internet tốc độ cao) và thị trường dịch vụ phát trực tuyến. Sự phát triển nhanh chóng của các loại hình này đang thay đổi cục diện ngành công nghiệp điện ảnh Việt Nam.

Những năm gần đây, với tỷ lệ thâm nhập Internet vượt quá 70% và sự phổ biến của điện thoại thông minh, việc sử dụng Netflix, YouTube và OTT nội địa đã tăng trưởng bùng nổ. Theo thống kê của Bộ Thông tin và Truyền thông (nay là Bộ Khoa học và Công nghệ), doanh thu dịch vụ truyền hình OTT của Việt Nam năm 2022 đạt khoảng 66 triệu USD (hơn 1.700 tỷ đồng), tăng 26,2% so với năm 2017.

Số lượng người đăng ký nền tảng OTT đạt 5,5 triệu. Các công ty lớn bao gồm công ty toàn cầu Netflix, công ty Trung Quốc iQIYI và Apple TV+ đã gia nhập thị trường; trong khi các công ty nội địa như FPT Play, VTV Go của đài truyền hình nhà nước VTV, Galaxy Play và VieON của tập đoàn truyền thông DatVietVAC cũng đang cạnh tranh ráo riết.

Theo số liệu trên mạng xã hội, Netflix đứng đầu về mức độ quan tâm trực tuyến với 38,5%, tiếp theo là FPT Play (17,1%), VTV Go (15,9%) và VieON (14,2%). Đây là một chỉ số cho thấy sức mạnh thương hiệu của Netflix và hiệu suất của các OTT nội địa. Sự cạnh tranh giữa các OTT toàn cầu và nội địa rất khốc liệt.

Thị trường OTT Việt Nam dự kiến sẽ tăng trưởng với tốc độ khoảng 11,85% trong tương lai, đạt quy mô hơn 345 triệu USD vào năm 2027.

Hợp tác quốc tế: yếu tố bản địa được chú trọng

Hợp tác hiệu quả giữa các công ty địa phương và các công ty Hàn Quốc đã có chỗ đứng vững chắc tại thị trường Việt Nam trong nhiều năm qua. CJ CGV và Lotte Cinema chiếm giữ lần lượt 45% và 26% thị phần bằng cách dẫn đầu về cơ sở hạ tầng rạp chiếu phim địa phương. Đây là trường hợp mà những nỗ lực đầu tư và bản địa hóa tích cực ngay từ đầu đã mang lại kết quả.

Gần đây, ngành công nghiệp điện ảnh Việt Nam đang tích cực theo đuổi các dự án hợp tác với Hàn Quốc và đang thu hút sự chú ý của công chúng. “Mang Mẹ Đi Bỏ” - dự án hợp tác quốc tế giữa Hàn Quốc và Việt Nam, sản xuất trong năm 2024 và mới phát hành tại Việt Nam vào đầu tháng 8, lập tức tạo được một cú hit phòng vé.

Bộ phim thu hút sự chú ý vì được sản xuất với kịch bản gốc chứ không phải bản làm lại. Đội ngũ sản xuất Hàn Quốc tiết lộ rằng họ đã hoàn thành một câu chuyện gốc chứa đựng tình cảm của người Việt Nam bằng cách tiến hành nghiên cứu sâu về con người, lối sống và văn hóa của Việt Nam với sự hỗ trợ từ ê kíp sản xuất bản địa.

Dòng vốn và công nghệ nước ngoài đổ vào là một cơ hội lớn cho ngành công nghiệp điện ảnh Việt Nam. Thị trường Việt Nam đang rất quan tâm đến lĩnh vực này, do đó, các khoản đầu tư và hợp tác công nghệ dự kiến sẽ tăng lên. Đây là cơ hội để mở rộng và nâng cấp công nghệ, và nếu các ngành công nghiệp địa phương tận dụng được điều này, họ sẽ có được sự tăng trưởng nhanh chóng.

Cuối cùng, sự quan tâm ngày càng tăng đối với những câu chuyện văn hóa độc đáo của Việt Nam ở nước ngoài cũng là một cơ hội cho hợp tác quốc tế. Hollywood, Netflix và các hãng khác đang thực hiện các tác phẩm lấy bối cảnh ở Việt Nam (A Tourist's Guide to Love - Hành trình tình yêu của một du khách, sản xuất năm 2023 là một ví dụ điển hình), cho thấy nhu cầu kể các câu chuyện mang tính bản địa Việt Nam trên toàn cầu.

Nhìn chung, điện ảnh Việt Nam đang ở trong giai đoạn “vàng” để tăng tốc khi có đủ “thiên thời, địa lợi, nhân hòa”. Đà tăng trưởng vẫn được dự báo phát triển trong nhiều năm nữa. Dù vậy, lực cản lớn nhất cho sự phát triển đó chính là chất lượng, khi mà định kiến của khán giả dành cho phim nội địa vẫn còn khá nặng nề.

Chuyên mục TÂM ĐIỂM mong nhận được ý kiến của bạn đọc về nội dung bài viết. Hãy vào phần Bình luận và chia sẻ suy nghĩ của mình. Xin cảm ơn!