Chứng khoán Việt: Nâng hạng thị trường, lên hạng nhà đầu tư

Tin tức đầu tiên tôi nhận được trong ngày 8/10 khi thức giấc là: “Chứng khoán Việt Nam được nâng hạng”. Cụ thể, thị trường chứng khoán Việt Nam được Công ty FTSE Russell (thuộc Tập đoàn Sở Giao dịch Chứng khoán London) công bố nâng hạng chính thức từ thị trường cận biên lên thị trường mới nổi thứ cấp, có hiệu lực từ 21/9/2026 sau đánh giá giữa kỳ vào tháng 3/2026. Mạng xã hội, các trang thông tin tài chính như bùng nổ. Nhiều người, trong niềm hân hoan nói với tôi, họ đã thức trắng cả đêm qua để ngóng tin.

Câu chuyện “nâng hạng” đã được đề cập từ nhiều năm về trước, kể từ khi thị trường chứng khoán Việt Nam lọt vào danh sách theo dõi hồi tháng 9/2018. Nhưng đối với những người thức trắng đêm qua, niềm hy vọng dường như có phần thực tế hơn, chắc chắn hơn, có cơ sở hơn, khác với tâm lý “đặt cược” ở những lần trước.

Cơ sở đó được FTSE Russell nêu rõ, là sự tiến bộ của Việt Nam trong việc cải thiện thị trường, thực hiện nhiều cải cách toàn diện để phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế, hiện đã đáp ứng tất cả tiêu chí của nhóm thị trường mới nổi thứ cấp.

Nếu thời điểm mới được đưa vào danh sách theo dõi, Việt Nam chưa đáp ứng 2 tiêu chí “chu kỳ thanh toán (DvP)” và “phương thức - chi phí xử lý giao dịch thất bại” - bị đánh giá ở mức “hạn chế”. Nhưng đến tháng 11 năm ngoái, mô hình giao dịch không yêu cầu ký quỹ trước (non-prefunding) được triển khai đã cho phép các công ty chứng khoán trong nước đảm bảo nguồn vốn cần thiết hỗ trợ nhà đầu tư tổ chức nước ngoài thực hiện lệnh mua chứng khoán, chính thức loại bỏ yêu cầu ký quỹ trước. Bên cạnh đó, quy trình chính thức để xử lý giao dịch thất bại cũng đã được thiết lập.

Được nâng hạng, có thể nói là thành quả của một quá trình diễn ra trong nhiều năm, từ cải thiện hạ tầng cho đến minh bạch hóa và hoàn thiện khung pháp lý. Sự kiện này là bước ngoặt mang tính lịch sử, đánh dấu hơn 2 thập kỷ phát triển và hội nhập của thị trường tài chính Việt Nam.

Với chủ trương của Đảng, Nhà nước nhằm phát triển thị trường chứng khoán minh bạch, hiện đại, hiệu quả theo các chuẩn mực quốc tế cao nhất, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cho rằng, kết quả đạt được là nhờ sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ Tài chính; sự phối hợp chặt chẽ của Ngân hàng Nhà nước và các bộ, ngành liên quan; sự đồng hành của các Sở giao dịch, VSDC, các thành viên thị trường, cơ quan thông tấn, báo chí; cũng như sự hỗ trợ từ Ngân hàng Thế giới (World Bank), các chuyên gia của FTSE và các định chế đầu tư toàn cầu.

Từng có thời gian làm phóng viên theo dõi chứng khoán, tôi không nhớ và đếm nổi đã đọc và cùng đồng nghiệp tham gia vào bao nhiêu bài viết để đưa các đánh giá, góp ý của giới chuyên môn đến với công chúng và cơ quan quản lý, nhìn thẳng vào những bất cập của thị trường nhằm khắc phục, hoàn thiện, để rồi cùng hướng đến một “giấc mơ”: nâng hạng.

Tôi cảm nhận rõ rệt niềm vui chung của công chúng đầu tư trong buổi sáng 8/10. Cảm xúc như vỡ òa khi VN-Index vào đầu phiên sáng đã bật tăng ngoạn mục từ 1.685,3 điểm lên 1.735,29 điểm, phản ứng tâm lý phấn chấn và sự kỳ vọng của giới đầu tư vào tương lai cổ phiếu. Chỉ số chính của thị trường sau đó đóng cửa tại 1.697,83 điểm, vẫn ghi nhận tăng 12,53 điểm toàn phiên.

Trong bức thông điệp với tiêu đề “Chúc mừng Việt Nam được nâng hạng”, HSBC - một ngân hàng lưu ký đã đồng hành cùng thị trường từ ngày thành lập cách đây 25 năm - đánh giá, sự kiện lần này là một minh chứng cho thấy vị thế quốc tế đang lên của Việt Nam có thể vững vàng vượt qua những sóng gió ngắn hạn. Việc gỡ bỏ “mác” thị trường cận biên được cho là sẽ có sức ảnh hưởng lớn đến hành vi và niềm tin của nhà đầu tư, thay đổi quỹ đạo phát triển kinh tế dài hạn của thị trường và giảm sự phụ thuộc vào bất kỳ một đối tác thương mại nào.

Bộ phận Nghiên cứu đầu tư toàn cầu của HSBC dự báo tiềm năng dòng vốn nước ngoài có thể đạt 3,4 đến 10,4 tỷ USD từ các quỹ đầu tư chủ động và thụ động sau khi nâng hạng. World Bank cũng dự báo dòng vốn ngắn hạn khoảng 5 tỷ USD sẽ đổ vào Việt Nam trước và sau khi nâng hạng, từ cả nhà đầu tư chủ động lẫn thụ động.

Nguồn vốn ngoại được kỳ vọng sẽ thúc đẩy thanh khoản trên thị trường tăng mạnh, đồng thời cải thiện khả năng huy động vốn cho doanh nghiệp. Cơ cấu nhà đầu tư sẽ tăng tỷ lệ tổ chức, từ đó làm giảm tính biến động của thị trường.

Trong khi đó, dòng vốn nội (vốn giữ vai trò chủ đạo trong thời gian qua) sẽ được hỗ trợ đáng kể nhờ tâm lý tích cực của nhà đầu tư trong nước. Thực tế là số tài khoản chứng khoán cá nhân trong nước đã không ngừng tăng một phần nhờ kỳ vọng nâng hạng. Riêng tháng 9 tăng hơn 289.000 tài khoản mở mới, đạt mức cao nhất 12 tháng, nâng tổng số lên 10,98 triệu đơn vị, xấp xỉ 10% dân số. Tính chung 9 tháng, nhà đầu tư cá nhân trong nước đã gia tăng khoảng 1,74 triệu tài khoản, tương ứng trung bình 194.000 tài khoản mỗi tháng.

Có câu “ở bầu thì tròn, ở ống thì dài”. Thị trường minh bạch, chuyên nghiệp và hiện đại sẽ định hình nên một thế hệ nhà đầu tư mới. Nhà đầu tư cá nhân sẽ có xu hướng dịch chuyển tư duy từ “đầu cơ”, “đánh quả” sang “đầu tư” dựa trên phân tích, đánh giá chất lượng hàng hóa cổ phiếu, chứng chỉ quỹ một cách bài bản. Khi đó, thị trường không chỉ phát triển về lượng mà sẽ ghi nhận sự thay đổi về chất để bước vào chu kỳ phát triển bền vững, chuyên nghiệp.

Tất nhiên, những cơ hội không đến một lúc và sự chuyển biến không lập tức. Ngay cả nâng hạng cũng có lịch trình. Việc nâng hạng thị trường Việt Nam lên thị trường mới nổi thứ cấp được dự kiến triển khai theo từng giai đoạn. Phải tới 21/9/2026 mới có hiệu lực, sau đợt rà soát giữa kỳ diễn ra vào tháng 3 năm sau. Lịch trình này được đề ra để đánh giá sự tiến triển trong việc mở rộng vai trò của công ty chứng khoán toàn cầu – một yếu tố quan trọng trong việc mô phỏng chỉ số và đáp ứng được các nhu cầu của cộng đồng đầu tư quốc tế.

Theo đó, cơ quan chức năng có động lực đẩy nhanh cải cách cơ chế, hoàn thiện hệ thống giao dịch, thanh toán và khung pháp lý, tạo nền tảng bền vững hơn cho sự phát triển của thị trường chứng khoán. Đây cũng được cho là bước chuẩn bị quan trọng để hướng tới tiêu chuẩn nâng hạng, gia nhập nhóm “thị trường mới nổi” của Công ty dịch vụ tài chính MSCI (Mỹ) và nhóm “mới nổi bậc cao” của FTSE trong những năm tiếp theo.

Hơn nữa, nâng hạng không chỉ là câu chuyện riêng của ngành chứng khoán, nó còn góp phần cải thiện xếp hạng tín nhiệm quốc gia, giảm chi phí huy động vốn, tăng khả năng thu hút FDI và khẳng định vị thế của Việt Nam trên bản đồ tài chính toàn cầu.

Một nền kinh tế muốn mạnh phải có một nền tài chính mạnh, một thị trường chứng khoán xứng tầm. Chắc chắn rằng, sự đi lên của thị trường chứng khoán là tất yếu phải có, chứ không phải chỉ là một “game nâng hạng”. Tương tự, đầu tư chứng khoán từ nay sẽ cần phải khác đi rất nhiều, không phải là trò chơi “đỏ - đen” mà đâu đó còn giữ định kiến.

Chuyên mục TÂM ĐIỂM mong nhận được ý kiến của bạn đọc về nội dung bài viết. Hãy vào phần Bình luận và chia sẻ suy nghĩ của mình. Xin cảm ơn!