Từ “tri thức hóa nông dân” đến xây dựng xã nông thôn số
(Dân trí) - Chuyển đổi số đang thay đổi diện mạo nông nghiệp Việt Nam, giúp nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, mở rộng thị trường trực tuyến và từng bước hình thành xã nông thôn số.
LỜI TÒA SOẠN
Trong bối cảnh chuyển đổi số nông nghiệp, nông thôn được đẩy mạnh theo tinh thần Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn cùng các chương trình hành động của Chính phủ, hàng triệu nông dân Việt Nam đang bước vào hành trình mới. Không còn chỉ quanh quẩn bên luống rau, thửa lúa, những người nông dân hôm nay trở thành “người bán hàng trực tuyến”, học cách livestream, đóng gói và giao dịch qua các nền tảng thương mại điện tử.
Tuyến bài “Nông dân đổi đời, thoát cảnh "ép giá" nhờ công nghệ số” của báo Dân trí khắc họa những câu chuyện đổi đời từ chiếc điện thoại thông minh, nơi bó rau vài nghìn đồng, quả trứng gà hay giỏ bưởi quê trở thành “sản phẩm số” được tiêu thụ khắp cả nước.
Đằng sau đó là nỗ lực của Trung ương, các địa phương, hợp tác xã và chính người nông dân trong việc thực hiện các chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước về nông nghiệp sinh thái, nông thôn hiện đại, nông dân văn minh (theo Nghị quyết Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng); nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể, ứng dụng khoa học – công nghệ, chuyển đổi số trong nông nghiệp, hướng tới một nền kinh tế nông thôn hiện đại, bền vững và có giá trị gia tăng cao...
Nhận thức được tầm quan trọng về chuyển đổi số trong nông nghiệp, Chính phủ cùng Bộ Nông nghiệp và Môi trường từ lâu đã chủ động đề ra nhiều chính sách, cơ chế và xem đây là một trong những mục tiêu trọng điểm của tiến trình phát triển đất nước.
Ngày 29/9/2019, Hiệp hội nông nghiệp số Việt Nam (VIDA) được thành lập. Hiệp hội hoạt động với mục đích hỗ trợ phát triển những dự án quy mô lớn nhằm hiện đại hóa nền nông nghiệp Việt Nam, giới thiệu các trung tâm nông sản chất lượng cao trên thế giới, sàn giao dịch nông sản trực tuyến kết nối toàn cầu, triển khai hệ thống đào tạo nghề nông nghiệp số cho Việt Nam và khu vực, các trung tâm chế biến và bảo quản nông sản tại các vùng…
Ngày 3/6/2020, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 749/QĐ-TTg phê duyệt “Chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030”, xác định rõ nông nghiệp là một trong 8 ngành được ưu tiên chuyển đổi số. Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng đã phê duyệt Kế hoạch chuyển đổi số ngành nông nghiệp và phát triển nông thôn giai đoạn 2022-2025. Tiếp theo đó là hàng loạt nghị quyết, kế hoạch được đề ra từ Trung ương, địa phương nhằm thúc đẩy quá trình chuyển đổi số và tháo gỡ những khó khăn khi ứng dụng trong nông nghiệp.
Ông Ngô Xuân Chinh, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Chuyển giao Tiến bộ kỹ thuật nông nghiệp (Viện khoa học kỹ thuật nông nghiệp miền Nam), cho biết công nghệ hiện đại đang được ứng dụng trên khắp những cánh đồng, khu vườn của Việt Nam. Trong đó, tiên phong là tỉnh Lâm Đồng.
“Chỉ bằng thiết bị điều khiển từ xa, nông dân ngồi ở nhà cũng có thể quản lý được khâu tưới nước, bón phân, độ PH… Hiện nay, bằng mã QR trên bao bì, nông dân, người tiêu dùng, đơn vị phân phối còn có thể truy xuất ngay nguồn gốc sản phẩm. Những dữ liệu này đều được tổng hợp, chuyển về các đơn vị quản lý có chuyên môn để phân tích. Chuyển đổi số trong nông nghiệp giúp giảm chi phí, giảm lượng phát thải, nâng cao hiệu quả quản lý và tăng năng lực kết nối trên thị trường”, ông Ngô Xuân Chinh nói.
Giám đốc Trung tâm cho biết, nhờ áp dụng chuyển đổi số, năng suất và chất lượng cây trồng đã có bước tiến rõ rệt. Chẳng hạn, sản lượng cà chua trước đây chỉ đạt khoảng 40 tấn/ha, nay đã tăng lên từ 80 đến 120 tấn/ha. Với các loại hoa, tỷ lệ thu hoạch cũng tăng từ 65% lên hơn 90%, trong khi rau ăn lá đạt mức cải thiện tương tự.
Riêng với rau xà lách trồng thủy canh, tỷ lệ đồng nhất đã tăng từ 60% lên 90%, tăng giá trị thu hoạch và mang lại nguồn doanh thu đáng kể cho nông dân. Đặc biệt, nhờ ứng dụng công nghệ số, nhiều sản phẩm nông sản đã đáp ứng được các tiêu chuẩn xuất khẩu mà trước kia chưa đạt, góp phần vào việc nâng cao sự đồng bộ trên thị trường.
Không riêng quy trình sản xuất, chuyển đổi số cũng đã được ứng dụng ở khâu thương mại, tiêu thụ sản phẩm.
Trong khuôn khổ thực hiện “Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025”, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng đã dẫn dắt, chỉ đạo các đơn vị đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong truyền thông; xây dựng hồ sơ và quản lý dữ liệu sản phẩm OCOP, số hóa quá trình tiếp nhận hồ sơ, chấm điểm, phân hạng sản phẩm; số hóa sản phẩm và xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc theo chuỗi giá trị sản phẩm OCOP; hướng tới hình thành hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về Chương trình OCOP.
Đồng thời, Bộ cũng thúc đẩy phát triển thương mại điện tử cho sản phẩm OCOP thông qua các sàn thương mại điện tử, các kênh bán hàng trực tuyến (online), bán hàng tương tác trực tiếp (livestream), đặc biệt cho các sản phẩm có quy mô nhỏ, sản phẩm đặc sản vùng miền, địa phương; triển khai sáng kiến “mỗi nông dân là một thương nhân” nhằm tối ưu hóa ứng dụng công nghệ số trong sản xuất, thương mại sản phẩm OCOP.
“Hàng loạt chương trình Mega Live (hình thức livestream quy mô lớn) ra đời, chào bán đặc sản của các tỉnh, thành với mỗi phiên livestream đều đạt hiệu quả cao. Các chương trình góp phần đảm bảo người tiêu dùng được nhận hàng hóa chất lượng, người bán được gia tăng sản xuất, không lo bị thương lái ép giá. Các mặt hàng như vải thiều, gạo ST… không chỉ được mở rộng thị trường trong nước mà còn tiếp cận được thị trường ngoài nước”, ông Xuân Chinh nói.
Mới đây, Bộ Nông nghiệp và Môi trường phê duyệt “Chiến lược phát triển khuyến nông đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050”. Đây là chiến lược đổi mới toàn diện công tác khuyến nông theo tư duy kinh tế nông nghiệp, lấy nông dân làm chủ thể, trung tâm của quá trình phát triển, nâng cao năng lực của nông dân và các tác nhân trong chuỗi ngành hàng nông nghiệp.
Đồng thời, chiến lược hướng đến mở rộng nội dung hoạt động từ chuyển giao khoa học kỹ thuật phục vụ sản xuất là chính sang cung cấp thông tin, hướng dẫn kỹ năng, tổ chức sản xuất, liên kết theo chuỗi giá trị, dựa trên nền tảng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số nhằm tạo đột phá về năng suất, chất lượng, hiệu quả….
Ông Ngô Xuân Chinh, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Chuyển giao Tiến bộ kỹ thuật nông nghiệp, cho hay trong thời gian tới, Bộ Nông nghiệp và Môi trường từng bước xây dựng big data cho các loại cây trồng khác nhau. Từ đó, Bộ sẽ xây dựng trang thông tin chính thức cho ngành nông nghiệp toàn quốc, nhằm mang lại sự bền vững, ổn định, chặt chẽ, nhịp nhàng cung cầu.
Bộ Nông nghiệp và Môi trường đẩy mạnh các chính sách hỗ trợ ban đầu cho các hộ nông dân, trang trại HTX, doanh nghiệp; thúc đẩy HTX kiểu mới theo tiêu chuẩn năm 2025; có cơ chế quản lý chặt chẽ đối với thương mại số; đồng bộ hóa quy chuẩn, bình ổn giá lĩnh vực logistics cho ngành…
Bên cạnh đó, Bộ cũng hướng đến phối hợp với các đơn vị đào tạo nhân lực chuyển đổi số; hướng đến đẩy mạnh xã hội hoá và hợp tác công tư, tăng cường sự tham gia của các cơ quan nghiên cứu, đào tạo, doanh nghiệp và các tổ chức, cá nhân liên quan tham gia vào hệ sinh thái khuyến nông…
Giai đoạn 2026-2030, Việt Nam hướng tới xây dựng mô hình xã nông thôn số toàn diện – nơi hạ tầng số được phủ rộng, dữ liệu được liên thông và mọi hoạt động đời sống gắn liền với kinh tế số. Người dân nông thôn sẽ được tiếp cận thuận tiện với dịch vụ công trực tuyến, thương mại điện tử, giáo dục và y tế số, qua đó không chỉ nâng cao chất lượng cuộc sống mà còn khẳng định vai trò trung tâm của người dân trong tiến trình chuyển đổi số quốc gia.
