Doanh nghiệp khó vì thủ tục chồng chéo, tắc vốn do chậm hoàn thuế
(Dân trí) - Nhiều doanh nghiệp Việt Nam đang "kẹt" dòng vốn, sản xuất chậm tiến độ do thủ tục hành chính rườm rà, từ hoàn thuế, cấp phép đến quy định đầu tư năng lượng chưa thống nhất.
Nhiều doanh nghiệp tại Việt Nam đang phải "vật lộn" với thủ tục hành chính, từ việc xin giấy phép, xác nhận hồ sơ đến thực hiện các quy định về thuế, đăng ký kinh doanh. Tình trạng này không chỉ tốn thời gian, chi phí mà còn ảnh hưởng trực tiếp tới kế hoạch sản xuất, kinh doanh và mở rộng thị trường của các doanh nghiệp.
Chậm hoàn thuế VAT khiến doanh nghiệp “nghẽn dòng tiền”
Ông Đỗ Hà Nam, Phó Chủ tịch Hiệp hội Cà phê - Ca cao Việt Nam (Vicofa), cảnh báo tình trạng chậm hoàn thuế giá trị gia tăng từ khi Luật VAT mới có hiệu lực đang khiến nhiều doanh nghiệp bị “đóng băng” dòng vốn. Từ ngày 1/7 đến nay, chưa có doanh nghiệp nào được hoàn thuế GTGT.
“Có đơn vị cho biết hồ sơ tháng 7 được tiếp nhận nhưng sang tháng 8, cơ quan thuế phải tạm ngừng để xử lý hồ sơ cũ. Nhiều doanh nghiệp đang bị "kẹt" hàng trăm tỷ đồng. Nếu kéo dài, họ sẽ không thể xoay vòng vốn để thu mua và xuất khẩu”, ông Nam nói.
Theo ông, vướng mắc lớn nhất nằm ở khâu xác minh nhà cung cấp đầu tiên trong chuỗi cung ứng có nộp thuế hay không. “Điểm nghẽn” kỹ thuật này khiến toàn bộ quy trình dừng lại dù doanh nghiệp đã nộp hồ sơ hợp lệ.
Ông Nguyễn Hoài Nam, Tổng thư ký Vasep, cũng cho biết các doanh nghiệp thủy sản phải chờ hoàn thuế nhiều tháng, thậm chí bị từ chối vì lý do ngoài khả năng kiểm soát. Quy định mới yêu cầu bên bán phải “kê khai và nộp thuế” thì bên mua mới được hoàn, dẫn đến nhiều trường hợp doanh nghiệp không thể đáp ứng.
Công nhân chế biến cá tại nhà máy (Ảnh: Vasep).
Một bất cập khác là doanh nghiệp mua nguyên liệu qua vựa phải nộp VAT 5%, nhưng ngân hàng lại không giải ngân phần thuế này khi cho vay vốn lưu động. Điều này làm chi phí sản xuất đội lên và giảm sức cạnh tranh xuất khẩu.
Ông Nguyễn Tấn Hiên, Phó Chủ tịch Hiệp hội Hồ tiêu và Cây gia vị Việt Nam, cho rằng việc áp VAT 5% cho hồ tiêu và nhiều nông sản bản địa là chưa phù hợp. “Có doanh nghiệp mất cả năm vẫn chưa được hoàn thuế để chuẩn bị đơn hàng mới”, ông Hiên nói.
Nhiều hiệp hội nhận định các khái niệm về đối tượng chịu thuế trong luật còn chưa rõ, khiến doanh nghiệp dễ kê khai sai hoặc không biết áp mức thuế nào.
Năng lượng tái tạo cũng “tắc” vì thủ tục
Không chỉ nông nghiệp, lĩnh vực năng lượng tái tạo - đặc biệt là điện mặt trời mái nhà - cũng đang gặp hàng loạt vướng mắc.
Ông Trần Quốc Tâm, Giám đốc Công ty Năng lượng LITHACO, cho biết Nghị định 58 quy định cơ chế “thông báo”, nhưng thực tế nhiều nơi áp dụng như “xin phép”.
“Doanh nghiệp phải nộp hồ sơ cho nhiều cơ quan, phát sinh yêu cầu về xây dựng, phòng cháy chữa cháy hay môi trường, dù hệ thống dưới 100 kWp vốn không phải thực hiện những thủ tục này”, ông nói.
Thực tế, Hiệp hội Năng lượng tái tạo TPHCM cho biết đến nay gần như chưa có khách hàng nào bán được điện dư lên lưới theo Nghị định 58 vì cách tính PVout, giới hạn Pmax và quy trình đấu nối thiếu thống nhất giữa các địa phương.
Công nhân lắp đặt hệ thống điện mặt trời ở Lâm Đồng (Ảnh: Dương Phong).
Ông Trần Quốc Tâm cho biết các vướng mắc của điện mặt trời mái nhà hiện nay tập trung vào ba nhóm chính. Thứ nhất, thủ tục hành chính còn phức tạp và thiếu thống nhất giữa các địa phương. Dù hệ thống dưới 100 kWp chỉ là mô hình tự dùng, nhiều nơi vẫn yêu cầu giấy phép xây dựng, phòng cháy chữa cháy, môi trường hoặc nghiệm thu công trình - những thủ tục vốn không nằm trong quy định. Điều này khiến doanh nghiệp khó dự đoán được tiến độ cũng như chi phí thực hiện.
Thứ hai, quy trình đấu nối hiện vẫn chưa có hướng dẫn cụ thể. Chưa có thời hạn phản hồi bắt buộc, cũng không có mẫu kiểm tra kỹ thuật thống nhất. Một số điện lực còn áp dụng cứng các yêu cầu trong Nghị định 58, như văn bản nghiệm thu xây dựng, trong khi hộ dân và doanh nghiệp nhỏ gần như không thể đáp ứng.
Thứ ba, nhiều quy định kỹ thuật mới như cách tính sản lượng điện dư theo PVout hay giới hạn công suất Pmax thiếu tính khả thi khi áp dụng vào thực tế. PVout không thể đo bằng công tơ và không phản ánh được điều kiện từng mái nhà, còn Pmax lại không phù hợp với mô hình tự dùng hoặc kết hợp pin lưu trữ. Vì vậy, dù hệ thống đã hoàn thiện, nhiều chủ đầu tư vẫn không thể hoàn tất thủ tục để bán điện dư lên lưới.
Cần cải cách mạnh mẽ hơn nữa
Để giải quyết tình trạng đọng vốn, lãnh đạo Vicofa nhấn mạnh, việc cải cách mạnh mẽ thủ tục hoàn thuế VAT là cần thiết, bằng cách đơn giản hóa quy trình, tăng cường tính minh bạch và giảm thiểu rủi ro cho doanh nghiệp. Đặc biệt, cần điều chỉnh quy định về điều kiện hoàn thuế theo hướng loại bỏ yêu cầu doanh nghiệp chỉ được hoàn thuế khi nhà cung cấp đã kê khai, nộp thuế.
Bên cạnh đó, ông Nam cho rằng cần làm rõ khái niệm "sơ chế thông thường" để tránh việc các sản phẩm chưa qua chế biến sâu như cà phê nhân xanh bị áp thuế VAT 5% không phù hợp.
"Việc thu thuế sau đó lại thực hiện hoàn thuế sẽ phát sinh nhiều nhân sự của cơ quan thuế phục vụ cho việc hoàn thuế. Đồng thời cũng phát sinh nhiều chi phí thủ tục hoàn thuế cho doanh nghiệp do thời gian và thủ tục hoàn thuế dài và phức tạp", ông Nam nói thêm.
Nhân viên kiểm tra giao dịch tiền tại một chi nhánh ngân hàng (Ảnh: Thành Đông).
Theo ông, cà phê nhân xanh nên được đưa vào nhóm hàng không chịu thuế VAT, không phải kê khai, nộp thuế ở các khâu thương mại, nhằm tránh gian lận, bảo đảm công bằng cho doanh nghiệp và thúc đẩy xuất khẩu, góp phần vào mục tiêu tăng trưởng của Chính phủ.
Ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký kiêm Trưởng Ban Pháp chế Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), nhấn mạnh Chính sách thuế VAT mới được kỳ vọng mang lại cải cách tích cực, nhưng nếu các vướng mắc không sớm được hướng dẫn cụ thể, sẽ trở thành rào cản lớn đối với doanh nghiệp.
"Những khó khăn mà doanh nghiệp phản ánh không chỉ là vấn đề kỹ thuật pháp lý mà còn liên quan trực tiếp đến dòng tiền, năng lực cạnh tranh và sự phát triển bền vững của ngành nông nghiệp Việt Nam", ông Tuấn nhấn mạnh.
Với lĩnh vực năng lượng tái tạo, theo các doanh nghiệp, những vướng mắc lớn nhất của điện mặt trời mái nhà hiện nay đều nằm ở thủ tục hành chính. Vì vậy, để gỡ rào cản và tạo môi trường minh bạch, thống nhất, chỉ cần tập trung vào bốn điều chỉnh cốt lõi, hoàn toàn có thể triển khai ngay.
Trước hết cần trả lại đúng tinh thần "thông báo - hậu kiểm" cho hệ thống công suất dưới 100kWp. Thủ tục phải được đơn giản hóa, tức chỉ nộp một bộ hồ sơ tối thiểu tại một đầu mối; không phát sinh thêm yêu cầu về xây dựng, phòng cháy chữa cháy hay môi trường. Khi quy trình rõ ràng và nhất quán, doanh nghiệp sẽ tránh được tình trạng "mỗi địa phương làm một kiểu".
"Bên cạnh đó, nhiều quy định kỹ thuật như cách tính sản lượng điện dư theo PVout hay giới hạn công suất Pmax đang khiến quá trình thẩm định hồ sơ và phê duyệt đấu nối bị kéo dài. Việc thay thế bằng cơ chế đo đếm trực tiếp bằng công tơ hai chiều sẽ giúp quy trình kiểm tra, xác nhận hồ sơ minh bạch và dễ thực hiện hơn, giảm đáng kể thời gian xử lý thủ tục", ông Tâm nói.
Ngoài ra, vị này cho rằng cơ chế mua điện dư thừa dao động 20-50% hiện nay đòi hỏi nhiều bước thẩm định, khiến thủ tục kéo dài và dễ phát sinh vướng mắc giữa doanh nghiệp và cơ quan điện lực tại địa phương. Chuyển sang giá điện linh hoạt theo thời gian (TOU) sẽ giảm bớt khâu xem xét, phê duyệt, hạn chế tranh cãi và giúp địa phương áp dụng thống nhất.
"Với mô hình cho thuê hệ thống (đầu tư 0 đồng), người dân và doanh nghiệp không còn phải tự mình xử lý toàn bộ hồ sơ đầu tư và đấu nối. Các đơn vị chuyên nghiệp sẽ thực hiện trọn gói, qua đó giảm bớt rủi ro, giảm giấy tờ và hạn chế tình trạng mỗi nơi yêu cầu một kiểu", ông Tâm đề xuất.
