Nhân dịp kỷ niệm 80 năm Quốc khánh (2/9/1945-2/9/2025), phóng viên Dân trí có cuộc trò chuyện với ông Phạm Quang Nghị (nguyên Ủy viên Bộ Chính trị, nguyên Bí thư Thành ủy Hà Nội, Công dân Thủ đô ưu tú năm 2024) về những thành tựu, những kỳ vọng về tương lai của đất nước nói chung và Hà Nội nói riêng.

Ông có thể chia sẻ với bạn đọc của báo Dân trí về việc ông ấn tượng với những thành tựu nào mà Việt Nam đạt được sau 80 năm Quốc khánh?

- Cuộc cách mạng giành chính quyền năm 1945 của Việt Nam là một sự kiện lớn, hết sức hiếm có. Cái đặc sắc của cách mạng tháng Tám là chúng ta giành chính quyền trong bối cảnh từ một đất nước rất nghèo nàn lạc hậu, với hơn 95% người dân mù chữ, dân số chỉ hơn 20 triệu người…

Một trong những bài học lớn, đặc biệt quan trọng và có ý nghĩa thời sự lớn lao là sự sáng suốt trong phân tích, đánh giá, nắm bắt thời cơ cách mạng. Cùng với đó là nghệ thuật huy động lực lượng quần chúng nhất tề vùng lên giành chính quyền về tay nhân dân.

Đó cũng là bài học phát huy sức mạnh của toàn dân tộc, quyết đem sức ta để giải phóng cho ta… Đấy là những bài học thể hiện tinh thần cách mạng và sáng tạo của nhân dân ta dưới sự lãnh đạo của Đảng.

Cách mạng tháng Tám và sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa là thắng lợi của sự nắm bắt thời cơ và quyết tâm giành độc lập của toàn thể nhân dân Việt Nam.

Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 và sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã đập tan ách thống trị của chủ nghĩa thực dân, phát xít tàn bạo, chấm dứt sự tồn tại của chế độ phong kiến lỗi thời. Đồng thời, thiết lập nền dân chủ cộng hòa, mở ra Kỷ nguyên mới trong lịch sử dân tộc - Kỷ nguyên độc lập, tự do, nhân dân lao động làm chủ đất nước.

Sau 80 năm, Việt Nam đang có vị thế và uy tín rất cao trên trường quốc tế; chính trị, xã hội ổn định; kinh tế phát triển với tốc độ cao; quốc phòng, an ninh không ngừng được củng cố; quan hệ đối ngoại và hội nhập quốc tế ngày càng mở rộng.

Kỷ niệm 80 thành lập nước năm nay trong một bối cảnh hết sức là đặc biệt. Sinh thời, cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nhiều lần nhấn mạnh “đất nước ta chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế như ngày nay”.

Nhờ sự vào cuộc quyết liệt và sự nỗ lực phấn đấu của cả hệ thống chính trị, toàn dân, toàn quân, chúng ta đã vượt qua nhiều khó khăn, thách thức và đạt được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử, là những minh chứng sống động cho khái quát trên của cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng.

80 năm qua nước ta phát triển không ngừng và liên tục trong bối cảnh chúng ta luôn phải đương đầu với các thử thách rất khắc nghiệt. Hiếm có nước nào mà trong vòng 80 năm mà trải qua nhiều biến cố về chính trị, xã hội như Việt Nam. Thành tựu ngày hôm nay chúng ta đạt được rất ấn tượng về cả tốc độ và quy mô phát triển, đặc biệt từ thời điểm đất nước chúng ta đổi mới (năm 1986) đến nay.

Việt Nam, từ một nước đói nghèo và lạc hậu, đến nay đất nước đang trên con đường công nghiệp hóa, hiện đại hoá. Ngày xưa nói đến sản phẩm của Việt Nam mà để thế giới biết đến thì gần như là không có.

Ngày nay, Việt Nam trở thành một nước xuất khẩu hàng đầu trên thế giới. Nhiều sản phẩm công nghệ thông tin, sản phẩm tiêu dùng chiếm tỷ trọng top đầu thế giới như gạo, cà phê, cá, tôm… Đây là những thành tựu hết sức nổi bật.

Một dấu ấn đặc biệt khác là nếu như năm 1945 nhiều người vẫn nói Việt Nam không có tên trên bản đồ thế giới. Lúc bấy giờ tên Việt Nam lẫn trong tên ba nước Đông Dương thuộc Pháp. Bây giờ nói đến Việt Nam tôi nghĩ không ai không biết.

Từ một nước bị bao vây, cấm vận, đến nay Việt Nam đã thiết lập quan hệ ngoại giao với hầu hết các quốc gia trên thế giới, có quan hệ đối tác chiến lược và đối tác toàn diện với nhiều quốc gia, đặc biệt là quan hệ Đối tác Chiến lược Toàn diện hoặc Đối tác Chiến lược với tất cả các nước ủy viên thường trực Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc và nhiều nước G20…

Có thể nói, 80 năm qua chúng ta đã phát triển toàn diện trên tất cả các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, xã hội, khoa học công nghệ, đối ngoại… Đó là dấu ấn mà hết sức đáng tự hào.

Trong những thành tựu chung của đất nước, Thủ đô Hà Nội đóng vai trò thế nào, thưa ông?

-Hà Nội là Thủ đô, Hà Nội luôn vì cả nước và cả nước vì Hà Nội. Những năm qua, về chính trị, kinh tế, xã hội… Hà Nội luôn là đầu tàu, là địa phương đi đầu. Và thực tế Hà Nội đã được Đảng, Nhà nước tặng trao những danh hiệu cao quý và đặc biệt nhất.

Hà Nội là hình ảnh tiêu biểu cho đất nước về mọi mặt. Chúng ta có thể thấy trong quá trình đi lên của đất nước, Hà Nội luôn giữ và làm tốt vai trò đầu tàu.

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn dành tình cảm đặc biệt, mối quan tâm sâu sắc tới sự nghiệp xây dựng và phát triển Thủ đô Hà Nội. Tư tưởng, tình cảm và những lời căn dặn sâu sắc của Bác là di sản vô giá, là kim chỉ nam cho mọi hoạt động của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Hà Nội, góp phần xây dựng Thủ đô ngày càng giàu đẹp, văn minh, hiện đại. Bác luôn nhắc nhở và yêu cầu Hà Nội phải làm gương cho cả nước.

10 năm là người đứng đầu Thành ủy Hà Nội, ông đã đương đầu, dám nghĩ dám làm thế nào trong quá trình xử lý các sai phạm hay có những chính sách đột phá nào cho Thủ đô?

-Có thể liệt kê rất nhiều việc, một trong những quyết định đầu tiên của tôi khi được phân công về Hà Nội công tác là vấn đề cải cách thủ tục hành chính. Nhiệm vụ này được lãnh đạo thành phố chủ động đặt ra rất sớm, sớm hơn ở mức độ quy mô cả nước lúc bấy giờ, chúng tôi xác định đây là nhiệm vụ hết sức quan trọng để thúc đẩy sự phát triển của Thủ đô.

Cả hệ thống chính trị của thành phố sau đó đều quyết tâm thực hiện để cải cách hành chính, để làm sao phát huy tính năng động, chủ động của người dân, doanh nghiệp, của các thành phần kinh tế. Tinh thần xuyên suốt là người dân có thể làm những việc mà luật pháp không cấm, cải cách thủ tục hành chính là bước ngoặt, là giải phóng sức sản xuất và là động lực phát triển. Hà Nội là địa phương đi đầu trong cải cách hành chính.

Một vấn đề nhức nhối thời điểm bấy giờ ở Hà Nội là quản lý đô thị và trật tự xây dựng. Công tác này trước đó ở Thủ đô có thể nói là không được tốt lắm, rất nhiều công trình sai phép tồn tại.

10 năm làm Bí thư Thành ủy Hà Nội, tôi luôn yêu cầu phải giữ kỷ cương phép nước. Hà Nội là địa phương đi đầu về “cắt ngọn công trình” và xử lý các công trình vi phạm. Chúng tôi đã đương đầu, đối phó với những tiêu cực, những thế lực “chống lưng”, để việc này sau đó trở thành “nếp” về quản lý trật tự xây dựng đô thị.

Tôi còn nhớ lúc làm Bí thư Thành ủy, các đội kiểm tra trật tự xây dựng đi vào kiểm tra một số công trình nhưng chủ đầu tư không tiếp, họ khoá cửa và chỉ sau vài đêm là công trình đã mọc lên một tầng mới. Lúc này tôi tuyên bố rõ rằng “nếu các ông xây vượt một tầng tôi sẽ cưỡng chế một tầng, thêm hai tầng cưỡng chế hai tầng”. Mặc dù lúc đó có rất nhiều thế lực tác động nhưng chúng tôi vẫn kiên quyết xử lý.

Quy định về cắt điện cắt nước các công trình vi phạm đến nay đã được quy định trong Luật Thủ đô 2024 nhưng thời điểm tôi làm Bí thư Thành ủy, chúng tôi đã áp dụng. Đây là biện pháp mạnh và kịp thời để xử lý các sai phạm. Khi áp dụng cũng rất nhiều “lời ra tiếng vào”, rất nhiều ý kiến phản đối nhưng chúng tôi quyết tâm làm, làm để giữ kỷ cương phép nước.

Một vấn đề khác tôi nghĩ nhiều người không để ý lắm là vấn đề xóa quảng cáo rao vặt. Trước khi tôi về Hà Nội, những bức tường trống, những không gian công cộng… ở nội đô đều chi chít những biển quảng cáo tấm lớn và quảng cáo rao vặt rất mất mỹ quan đô thị. Chúng tôi đã phải tuyên chiến với vấn nạn này, sau đó nhiều thế hệ tiếp tục thực hiện mới có được diện mạo đô thị cơ bản sạch đẹp như hôm nay.

Trong hai nhiệm kỳ làm Bí thư Thành ủy Hà Nội, có nhiều việc phải đưa lên “bàn cân”, có nhiều việc phải đắn đo cân nhắc thiệt hơn, nhưng tôi luôn đặt lợi ích của thành phố, lợi ích của người dân lên trên hết. Tuy không thể làm hết được tất cả các việc nhưng tựu trung lại, nếu thời điểm đó chúng tôi không quyết liệt thì hệ quả đến nay sẽ còn rất nhiều.

Ông có gửi gắm gì với các lãnh đạo và người dân Thủ đô Hà Nội nhân dịp này?

-Nhân dịp quốc khánh 2/9, kỷ niệm 80 năm ngày thành lập nước, tôi là người sống và làm việc tại Thủ đô nhiều năm, tôi rất mong muốn Hà Nội sẽ có những đóng góp xứng đáng hơn cho đất nước bởi vị thế và các nguồn lực của Thủ đô là đặc biệt lớn và quan trọng.

Tôi cũng mong muốn người dân Thủ đô sẽ đồng tâm hiệp lực, làm gương cho cả nước, tạo bước phát triển nhanh hơn nữa, tích cực và khẩn trương hơn nữa nhưng vẫn giữ được những nét đẹp riêng, thanh lịch của Hà Nội trong Kỷ nguyên mới - Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Đảng bộ, Chính quyền và người dân Thủ đô phải đoàn kết, mạnh mẽ vươn mình, tích cực gương mẫu hơn nữa để xứng đáng với những kỳ vọng của các thế hệ lãnh đạo Đảng, Nhà nước và nhân dân cả nước.

Tổng Bí thư Tô Lâm nhiều lần nhấn mạnh: Đất nước đang bước vào Kỷ nguyên mới - Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. Ông suy nghĩ và kỳ vọng gì?

- Tổng Bí thư Tô Lâm và các lãnh đạo Đảng đang nói về Kỷ nguyên mới - Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. Theo tôi, tinh thần của Kỷ nguyên mới là việc nắm bắt chính xác mong muốn, khát vọng của nhân dân Việt Nam, đó là phải vượt lên, phải phát triển mạnh mẽ; đó là nhu cầu, là nguyện vọng, là niềm tin vào khả năng phát triển của dân tộc trong thời đại mới.

Cuộc cách mạng này không phải cách mạng giành chính quyền như năm 1945 hay để thống nhất đất nước năm 1975, mà đây là thời cơ rất đặc biệt và nếu bỏ qua, không nắm lấy thì sẽ bỏ lỡ một cơ hội phát triển rất lớn cho đất nước. Chính điều đó đã thôi thúc lãnh đạo Đảng, Nhà nước phải khẩn trương, tranh thủ từng ngày từng giờ để thực hiện các chủ trương, ví dụ như công tác sắp xếp tổ chức lại bộ máy thời gian qua, đó cũng là một cuộc cách mạng.

Không chờ đến thời điểm mở đầu một nhiệm kỳ đại hội mới, mà ngay lúc này nếu không tranh thủ đổi mới để phát triển thì đất nước sẽ bị tụt hậu với thế giới, sẽ không theo kịp các quốc gia khác. Kỷ nguyên vươn mình là phải hướng tới mục tiêu phát triển, vươn lên, đi đầu, dẫn đầu.

Tôi tin tưởng với sự lãnh đạo sáng suốt của lãnh đạo Đảng, Nhà nước, đứng đầu là Tổng Bí thư Tô Lâm, đất nước ta sẽ bước sang một trang mới, phát triển không ngừng để đạt được những mục tiêu đã đề ra.

Con người Việt Nam vốn luôn thể hiện rất rõ những phẩm chất cần cù, thông minh, nội lực rất lớn. Nếu phát huy được tinh thần ấy của người Việt Nam thì không có việc gì không làm được.

Kỷ niệm 80 năm Quốc khánh năm nay sẽ có diễu binh, diễu hành và nhiều hoạt động khác. Việc này tôi cho rằng không phải để chúng ta phô trương, mà là để chúng ta nhìn lại và thể hiện một quyết tâm lớn lao, phát huy những bài học của cuộc cách mạng tháng Tám, bài học về vai trò lãnh đạo sáng suốt của Đảng, bài học về đại đoàn kết toàn dân… Phát huy những bài học đó để đất nước vững bước vào Kỷ nguyên mới - Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Nội dung: Bạch Huy Thanh

Thiết kế: Huy Phạm