Cú sập lịch sử của vàng trong góc nhìn của chuyên gia: "Đó là sự lành mạnh"

Một nghịch lý chưa từng có đang diễn ra trên thị trường vàng toàn cầu. Khi những nhà giao dịch chuyên nghiệp thở phào vì cú lao dốc "được báo trước" của giá vàng thì cũng là lúc hàng triệu nhà đầu tư cá nhân, từ Bangkok (Thái Lan) đến New York (Mỹ), châm ngòi cho một cơn sốt săn lùng kim loại quý giá rẻ, biến sự điều chỉnh của thị trường thành một cuộc đua "bắt đáy" quy mô lịch sử.

Tại khu Chinatown ở Bangkok, trung tâm giao dịch vàng của Thái Lan, bà Sunisa Kodkasorn, một công nhân dệt 57 tuổi, không giấu nổi sự quả quyết: "Vàng vẫn là khoản đầu tư tốt nhất. Chúng tôi gom hết tiền để mua hôm nay vì biết giá vừa giảm".

Câu chuyện của bà Kodkasorn là hình ảnh thu nhỏ cho một hiện tượng đang lan rộng khắp các châu lục. Cú sụt giá 6,3% chỉ trong một ngày (21/10) của vàng, với mức giảm mạnh nhất kể từ năm 2013, đáng lẽ phải là một tín hiệu cảnh báo rủi ro, nhưng lại hoạt động như một tiếng chuông mời gọi.

Từ Singapore, ông Pete Walden, Phó giám đốc BullionStar, mô tả ngày 21/10 là "ngày bận rộn nhất trong lịch sử công ty" với hàng dài người xếp hàng từ trước khi mở cửa. Tại Mỹ, ông Stefan Gleason của Money Metals Exchange cũng thừa nhận công ty "không xử lý kịp lượng khách săn vàng giá hời". Ngay cả ở Tokyo, một sinh viên Việt Nam tên Hằng Việt cũng nhanh tay mua một thỏi vàng nhỏ, tin rằng "đợt giảm này là cơ hội hiếm có".

Trớ trêu thay, chính những chuyên gia trong ngành đã nhìn thấy trước cú sụt giảm này. "Vàng đang là một giao dịch quá đông người, bị kéo giãn tới giới hạn trên mọi chỉ báo kỹ thuật", bà Nicky Shiels, Trưởng bộ phận nghiên cứu của hãng tinh luyện kim loại quý MKS Pamp, đã cảnh báo từ đầu tháng 10.

Thế nhưng, phản ứng của đám đông đã thách thức mọi logic thông thường, đặt ra câu hỏi lớn: Điều gì đang thực sự thúc đẩy cơn sốt vàng năm nay?

Từ nỗi sợ hãi vĩ mô đến tâm lý FOMO

Để hiểu được cuộc săn lùng vàng hiện tại, cần nhìn vào những động lực sâu xa hơn thay vì chỉ tập trung vào biến động giá ngắn hạn. Cơn sốt này được tạo nên từ 3 lớp sóng lớn: các động thái chiến lược của ngân hàng trung ương, tâm lý bất an của nhà đầu tư cá nhân và sức hấp dẫn gần như mang tính "tín ngưỡng" của chính vàng.

Cuộc dịch chuyển kiến tạo của các ngân hàng trung ương

Lực đẩy lớn nhất, nhưng lại âm thầm nhất, đến từ các "tay to" của thị trường, đó là các ngân hàng trung ương (NHTW). Kể từ sau khi Mỹ và phương Tây phong tỏa tài sản dự trữ bằng USD của Nga vào năm 2022, một sự thay đổi mang tính cấu trúc đã diễn ra. Hành động này như một hồi chuông cảnh tỉnh cho nhiều quốc gia về rủi ro khi quá phụ thuộc vào một đồng tiền duy nhất, đặc biệt là trong bối cảnh địa chính trị ngày càng phân mảnh.

Kết quả là một cuộc đua ngầm tích trữ vàng để đa dạng hóa dự trữ, giảm sự lệ thuộc vào đồng USD. Ngân hàng Trung ương Trung Quốc (PBOC) là lá cờ đầu trong xu hướng này, liên tục mua ròng vàng trong nhiều tháng liền. Theo sau là Ba Lan, Thổ Nhĩ Kỳ, Ấn Độ và nhiều nền kinh tế mới nổi khác. Gần một phần ba trong số 75 ngân hàng trung ương được khảo sát gần đây cho biết họ có ý định tăng dự trữ vàng trong 1-2 năm tới.

Hành động của họ không phải là đầu cơ ngắn hạn. Vàng trong kho dự trữ của một quốc gia đóng vai trò là tài sản thanh khoản tối ưu, một "lá chắn" chiến lược trong thời kỳ khủng hoảng và là công cụ để khẳng định sự độc lập về kinh tế. Làn sóng mua vào bền bỉ này đã tạo ra một "sàn giá" tâm lý vững chắc cho thị trường, củng cố niềm tin rằng bất kỳ đợt sụt giảm nào cũng sẽ nhanh chóng được "hấp thụ" bởi lực mua chiến lược. Đây chính là "bệ đỡ" vô hình nhưng cực kỳ quan trọng cho giá vàng trong dài hạn.

Khi nhà đầu tư "F0" tìm nơi trú ẩn

Nếu các ngân hàng trung ương là lớp sóng ngầm, thì hàng triệu nhà đầu tư nhỏ lẻ chính là cơn thủy triều bề mặt, mạnh mẽ và đầy cảm xúc. Đà tăng phi mã hơn 66% của vàng chỉ trong năm 2025 đã tạo ra một sức hút khó cưỡng, kích hoạt hiệu ứng FOMO (Fear Of Missing Out - Sợ bỏ lỡ cơ hội) trên diện rộng.

Nhưng nguyên nhân không chỉ đơn giản là lòng tham. Nó bắt nguồn từ sự bất an sâu sắc. Nợ công toàn cầu phình to, đặc biệt là "quả bom nợ" hơn 38.000 tỷ USD của Mỹ, cùng những lo ngại về lạm phát dai dẳng và chính sách chi tiêu thiếu kiểm soát của các chính phủ đã làm xói mòn niềm tin vào tiền pháp định. Đối với nhiều người, việc nắm giữ tiền giấy giống như giữ một cục nước đá đang tan chảy.

Trong bối cảnh đó, vàng, một tài sản hữu hình, có nguồn cung giới hạn và không phải là "nghĩa vụ" của bất kỳ chính phủ nào, trở thành lựa chọn ưu tiên để bảo toàn giá trị. Nó là câu trả lời đơn giản cho những câu hỏi phức tạp về tương lai kinh tế.

Cơn sốt nóng đến mức trang web của Royal Mint (xưởng đúc tiền hoàng gia Anh) liên tục quá tải. Stuart O’Reilly, Giám đốc phân tích thị trường của Royal Mint, cho biết lượng truy cập gấp đôi và giá trị giao dịch gấp bốn lần cùng kỳ năm ngoái. Tỷ lệ người mua so với người bán là 10:1, trong khi bình thường chỉ là 3:1.

"Cú điều chỉnh lành mạnh" và bài học về sự kiên nhẫn

Trái ngược với sự hối hả của đám đông, giới chuyên gia lại nhìn nhận cú sụt giá vừa qua một cách bình tĩnh hơn. Phần lớn cho rằng đây là một "đợt điều chỉnh lành mạnh", cần thiết để thị trường hạ nhiệt sau chuỗi tăng nóng kéo dài 9 tuần. "Thị trường tăng giá nào cũng cần một đợt điều chỉnh để loại bỏ bong bóng và kéo dài chu kỳ", bà Nicky Shiels phân tích.

Hơn thế nữa, các nhà phân tích chiến lược nhấn mạnh vai trò của vàng không phải là một công cụ lướt sóng, mà là một "tấm đệm" phòng vệ cho danh mục đầu tư trong dài hạn.

Chuyên gia Rebecca Patterson của Financial Times đã phân tích sâu hơn về mô hình này. Lịch sử cho thấy một kịch bản quen thuộc:

Giai đoạn khởi đầu khủng hoảng: Khi thị trường chứng khoán bắt đầu lao dốc, một cuộc "tranh giành tiền mặt" (dash for cash) sẽ diễn ra. Nhà đầu tư bán mọi thứ có thể bán để tăng dự trữ tiền mặt, và vàng, với tính thanh khoản cao, cũng không ngoại lệ. Đây là lý do vàng thường giảm giá cùng cổ phiếu trong vài ngày hoặc vài tuần đầu.

Giai đoạn phản ứng chính sách: Để đối phó với khủng hoảng, các NHTW sẽ can thiệp bằng cách hạ lãi suất hoặc tung ra các gói nới lỏng định lượng. Điều này làm giảm chi phí cơ hội của việc nắm giữ vàng (một tài sản không sinh lãi), khiến nó trở nên hấp dẫn hơn.

Giai đoạn tái cân bằng danh mục: Sau cú sốc ban đầu, nhà đầu tư bắt đầu điều chỉnh lại danh mục, giảm tỷ trọng các tài sản rủi ro như cổ phiếu và tăng tỷ trọng các tài sản an toàn như trái phiếu chính phủ và vàng.

Lúc này, vai trò "hầm trú ẩn" của vàng mới thực sự phát huy tác dụng. Lịch sử 6 lần gần nhất khi chỉ số S&P 500 giảm từ 15% trở lên đã chứng minh, đến khi thị trường chứng khoán chạm đáy, vàng không chỉ phục hồi mà còn vượt trội hơn trung bình tới 40 điểm phần trăm.

Bài học rút ra là nhà đầu tư muốn dùng vàng để đa dạng hóa danh mục cần có sự kiên nhẫn sắt đá. Việc hoảng loạn bán ra trong cú sụt giảm ban đầu có thể khiến họ đánh mất lợi ích phòng hộ lớn nhất của vàng.

Tuy nhiên, sự thận trọng cũng là cần thiết. Lịch sử năm 2011 là một lời nhắc nhở đắt giá. Sau khi vàng lập đỉnh 1.921 USD, hầu hết chuyên gia đều cực kỳ lạc quan, nhưng phải mất 9 năm sau giá vàng mới quay trở lại mức đó.

Cơ hội vàng hay rủi ro chực chờ?

Tuy vàng vẫn được xem là “hầm trú ẩn” giữa bất ổn, nhưng con đường phía trước không hề bằng phẳng.

Sau chuỗi tăng giá mạnh, thị trường đang đối mặt với áp lực chốt lời ngày càng lớn từ các quỹ phòng hộ và nhà đầu tư tổ chức, dễ khiến giá vàng điều chỉnh sâu một cách bất ngờ. Bên cạnh đó, nguy cơ lạm phát kéo dài buộc Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) duy trì lãi suất cao hơn dự kiến cũng có thể làm suy giảm sức hấp dẫn của kim loại quý này.

Trong ngắn hạn, dòng tiền đầu cơ vẫn chi phối mạnh mẽ, khiến giá vàng dễ biến động thất thường theo tâm lý thị trường. Các chuyên gia khuyến nghị nhà đầu tư nhỏ lẻ nên thận trọng, tránh chạy theo những “cơn sóng” ngắn hạn dễ khiến họ rơi vào cảnh mua đỉnh, bán đáy.

Dù vàng vừa trải qua đợt điều chỉnh mạnh, những yếu tố cấu thành xu hướng dài hạn vẫn không hề suy yếu. Theo khảo sát từ World Gold Council, 95% ngân hàng trung ương được hỏi cho biết dự trữ vàng sẽ tăng trong 12 tháng tới, và không có tổ chức nào dự kiến cắt giảm. Các ngân hàng lớn dự báo giá vàng có thể đạt mức trung bình 5.055 USD/ounce vào cuối 2026, nhấn mạnh vàng đang được xem là lựa chọn hàng đầu khi bắt đầu chu kỳ cắt lãi suất mới. 

Thực tế này cho thấy thay vì kết thúc chu kỳ tăng, cú lao dốc chỉ là bước lùi mang tính tạm thời, là khoảng ngừng để các dòng vốn lớn tái cân bằng. Với nhà đầu tư nắm giữ tầm nhìn dài hạn, đây không phải thời điểm để hoảng loạn. Thành công sẽ đến với người hiểu rõ vai trò của vàng trong danh mục và chấp nhận được những đợt dao động tạm thời, chứ không đơn thuần tìm kiếm “mua ngày mai” khi giá vừa rớt.