Hàng triệu gia đình an cư nhờ quỹ nhà ở xã hội, người Việt mong sớm có nhà

Singapore, hình mẫu tiêu biểu của nhà ở xã hội

Singapore vốn nổi tiếng là quốc gia có giá bất động sản đắt đỏ bậc nhất khu vực, song mô hình nhà ở xã hội tại đây lại được xem như một hình mẫu tiêu biểu của thế giới.

Nhờ có chiến lược đúng đắn từ cách đây hơn nửa thế kỷ, đến nay, 80% dân số quốc đảo này đang sinh sống trong các tòa HDB - những khu căn hộ được xây dựng với sự hỗ trợ trực tiếp của Chính phủ.

Ít ai biết rằng, từ năm 1947 đến hết những năm 1950, Singapore đã phải trải qua một cuộc khủng hoảng bất động sản khá nghiêm trọng. Dù Quỹ tín thác cải thiện Singapore đã xây dựng hơn 20.000 căn hộ nhà ở xã hội nhưng vẫn quá nhỏ so với nhu cầu, khiến phần lớn người dân buộc phải sống trong những khu ổ chuột chật chội và thiếu thốn.

Bước ngoặt đến với quốc đảo Sư tử vào năm 1960, khi Chính phủ quyết định thành lập Cơ quan phát triển nhà ở Singapore (Housing & Development Board - HDB) với nhiệm vụ chính là giải quyết nhu cầu định cư của người dân.

Chỉ sau 3 năm, HDB đã hoàn thành hơn 31.000 căn hộ và xử lý thành công cuộc khủng hoảng nhà ở. Các căn hộ ban đầu rất cơ bản, có nước máy và hệ thống vệ sinh sạch sẽ, giúp nhiều người có được mái ấm đàng hoàng hơn so với trước. Tuy nhiên, 4 năm sau đó, HDB chuyển sang xây dựng các khu chung cư quy mô lớn, đáp ứng nhu cầu đa dạng hơn của xã hội.

Không chỉ vậy, đến năm 1968, Singapore bắt đầu cho phép sử dụng Quỹ Tiết kiệm Trung ương (CPF) để thanh toán tiền đặt cọc và trả góp khoản vay mua nhà. Theo đó, mỗi người dân Singapore trong độ tuổi lao động phải dành ra 20% tiền lương hằng tháng (người sử dụng lao động đóng thêm 17%) để tiết kiệm. 

Người dân có thể rút một phần từ CPF để mua căn hộ HDB, được vay thế chấp ưu đãi với lãi suất chỉ khoảng 2,6%/năm, đồng thời hưởng nhiều khoản trợ cấp, đặc biệt là với những hộ mua nhà lần đầu.

Các khu HDB được quy hoạch bài bản, gắn liền với hệ thống hạ tầng hiện đại từ giao thông công cộng, trường học, bệnh viện, công viên cho đến siêu thị, chợ, khu vui chơi...

Việc đăng ký mua nhà diễn ra minh bạch trên nền tảng dữ liệu dân cư chặt chẽ, hạn chế tối đa tình trạng đầu cơ. Mỗi căn hộ HDB có thời hạn sở hữu 99 năm, sau đó sẽ được bàn giao lại cho Nhà nước để tái phát triển.

Từ đó đến nay, số lượng căn hộ HDB xây dựng đã vượt con số 1 triệu, trải rộng khắp 24 thị trấn và 3 khu quy hoạch dân cư. Dự án xây dựng của HDB bao gồm chung cư, nhà liền kề và nhà phố với mục tiêu tạo ra một môi trường an ninh, tiện nghi, giúp nâng cao chất lượng cuộc sống và phát triển đô thị bền vững.

Hàn Quốc: Tiết kiệm trước - vay sau

Trong những năm 1970-1980, Hàn Quốc bước vào giai đoạn đô thị hóa nhanh chóng, dân số tập trung đông tại các thành phố lớn như Seoul, Busan và Incheon. Nhu cầu nhà ở tăng vọt khiến giá bất động sản leo thang, nhiều người lao động khó có thể tiếp cận.

Trước thách thức này, Chính phủ Hàn Quốc đã triển khai nhiều chính sách toàn diện nhằm hỗ trợ người dân có cơ hội sở hữu nhà, trong đó Quỹ Tiết kiệm Nhà ở được coi là một giải pháp đột phá.

Quỹ Tiết kiệm Nhà ở (Housing Subscription Savings Fund) được thành lập với cơ chế “tiết kiệm trước - vay sau”. Người lao động đóng góp một phần thu nhập hàng tháng vào quỹ, sau đó có thể vay tiền với lãi suất thấp để mua nhà.

Cơ chế này vừa giúp người dân hình thành thói quen tiết kiệm, vừa đảm bảo khả năng chi trả khi vay vốn. Người tham gia có thể mở tài khoản tiết kiệm tại các ngân hàng được chỉ định, mức đóng góp linh hoạt từ 50.000 won (hơn 900.000 đồng) đến 500.000 won (hơn 9 triệu đồng) mỗi tháng, thời gian tối thiểu 2 năm.

Sau khi đủ điều kiện, họ được vay tới 70% giá trị căn nhà, với lãi suất từ 1,2-3,3%/năm, thấp hơn nhiều so với mức thương mại (5-7%), thời hạn trả nợ từ 10-30 năm. Những người gửi tiết kiệm lâu dài và đều đặn còn được ưu tiên mua nhà ở giá rẻ từ chính phủ.

Đối tượng thụ hưởng chủ yếu là người lao động thu nhập trung bình - thấp, người trẻ dưới 40 tuổi, đặc biệt là các cặp vợ chồng mới cưới. Nhờ chính sách này, hàng triệu người Hàn Quốc đã có cơ hội tích lũy và mua nhà, đồng thời thị trường bất động sản được ổn định, hạn chế tình trạng đầu cơ và giá nhà bị đẩy lên quá cao.

Để kiểm soát giá nhà, từ năm 2000, Hàn Quốc hạn chế xây dựng chung cư cao cấp, ưu tiên phát triển nhà giá rẻ cho người thu nhập thấp, đồng thời siết chặt hoạt động đầu cơ. Nhờ đó, thị trường bất động sản được kiểm soát, đa số người dân có khả năng mua nhà với giá hợp lý.

Chính phủ cũng phân loại rõ ràng các nhóm thu nhập để áp dụng chính sách phù hợp. Theo báo cáo của các tổ chức nghiên cứu, thu nhập của người dân được chia theo nhiều mức và chính phủ sẽ đưa ra hình thức hỗ trợ cụ thể, đảm bảo chính sách bám sát nhu cầu thực tế.

Hiện nay, tại Hàn Quốc, nhà ở xã hội chủ yếu do Tổng công ty nhà ở và đất đai (LH) thực hiện hoặc chỉ định nhà thầu. Để có quỹ đất cho phát triển nhà ở xã hội, chính phủ áp dụng chính sách thu hồi đất và tái phát triển với nguyên tắc bồi thường công bằng.

Người dân được bồi thường đa dạng bằng tiền, trái phiếu, đất ở vị trí khác hoặc nhà ở xã hội, tùy theo thỏa thuận. Việc định giá đất do ít nhất 2 tổ chức thẩm định độc lập thực hiện để đảm bảo tính khách quan.

Bài học từ các mô hình nhà ở xã hội trên thế giới

Tại Thụy Điển, ngay từ năm 1930, mô hình hợp tác xã về nhà ở đã được áp dụng. Theo đó, người dân có việc làm sẽ trích một phần thu nhập để gửi vào quỹ tín dụng hoặc mua trái phiếu của hợp tác xã. Sau đó, hợp tác xã sẽ chủ động xin cơ chế ưu đãi về đất đai và tài chính từ chính quyền, từ đó mua hoặc xây dựng nhà giá rẻ rồi phân phối lại cho các thành viên có nhu cầu.

Ở Đức, dưới sự bảo trợ của chính phủ, mô hình Quỹ tiết kiệm nhà ở cũng được triển khai rất thành công. Quỹ hoạt động dựa trên hệ thống 2 ngân hàng then chốt là ngân hàng thế chấp bất động sản và ngân hàng tiết kiệm xây dựng.

Người lao động ký hợp đồng tiết kiệm gửi tại ngân hàng tiết kiệm xây dựng với kỳ hạn tối thiểu 1,5-2 năm và hưởng lãi suất cố định. Khi đã tích lũy đủ 50% giá trị căn nhà, họ có thể vay nốt 50% còn lại từ ngân hàng thế chấp bất động sản với lãi suất thấp. Toàn bộ giao dịch tín dụng và mua nhà được 2 ngân hàng này phối hợp bảo đảm, đồng thời xử lý rủi ro thông qua tài sản thế chấp là đất đai hoặc nhà ở.

Tại Hong Kong (Trung Quốc), tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng nhà ở giá rẻ khiến nhiều người dân phải sống trong những căn hộ chật hẹp và đắt đỏ. Để giải quyết, chính quyền triển khai chiến lược "Long Term Housing Strategy" (LTHS).

Chiến lược này tập trung vào việc gia tăng nguồn cung thuê nhà, mở rộng quỹ nhà ở xã hội và điều chỉnh tỷ lệ công/tư trong tổng nguồn cung. Đặc biệt, sau lần cập nhật năm 2018, chiến lược này nâng tỷ lệ công/tư từ 60/40 lên 70/30, đặt mục tiêu xây dựng 301.000 căn hộ xã hội trong giai đoạn 2023-2033.

Ở Đông Nam Á, Malaysia triển khai chương trình PR1MA nhằm hỗ trợ nhóm dân cư có thu nhập trung bình. Chính phủ vừa cung cấp các khoản vay ưu đãi, vừa khuyến khích khu vực tư nhân tham gia phát triển nhà ở giá rẻ bằng chính sách ưu đãi và hỗ trợ pháp lý. Đến nay, đã có hơn 500.000 căn hộ được xây dựng.

Ngoài ra, Thái Lan cũng theo đuổi mục tiêu mở rộng nhà ở xã hội thông qua Ngân hàng Nhà ở Chính phủ (GH Bank). Ngân hàng này cung cấp các khoản vay ưu đãi và giảm thuế cho doanh nghiệp tham gia phát triển. Kế hoạch hướng đến xây dựng 1 triệu căn hộ chất lượng với mức trả góp hàng tháng chỉ khoảng 4.000 baht (khoảng 3,2 triệu đồng). Hiện đã có khoảng 300.000 căn hộ được hoàn thành và đưa vào sử dụng.