Ký ức mùa thu tháng Tám 78 năm trước

Ký ức về mùa thu lịch sử

"Không thể tả hết niềm vui thời khắc lịch sử ấy, mọi người cùng nhau reo hò và hô vang chính quyền về tay nhân dân, Mặt trận Việt Minh muôn năm...!", cụ Lộc và cụ Quát hồi tưởng những ngày tháng 8/1945.

Cụ Nguyễn Văn Lộc (SN 1928) và cụ Nguyễn Bá Quát (SN 1930) là 2 anh em ruột, hiện sinh sống tại tổ dân phố Mỹ Hòa, phường Quảng Phúc, thị xã Ba Đồn, tỉnh Quảng Bình. Các cụ là 2 trong những người trực tiếp tham gia giành chính quyền tại Ba Đồn mùa thu 78 năm về trước.

Những năm đầu 1940 của thế kỷ trước, phong trào cách mạng bị thực dân Pháp điên cuồng đàn áp. Tổ chức Đảng hoạt động tại làng Mỹ Hòa chọn nhà cụ Nguyễn Trực là thân sinh của cụ Lộc và cụ Quát làm nơi hội họp, liên lạc bí mật. Cũng từ đó, anh em cụ Lộc được cách mạng giác ngộ và được kết nạp vào Đảng năm 1943.

Giữa năm 1945, các tổ chức Đảng hoạt động mạnh, vận động người dân chuẩn bị giành chính quyền. Cụ Lộc lúc đó tham gia đội "tự vệ đỏ", còn cụ Quát nhận nhiệm vụ canh gác và liên lạc qua lại giữa các cơ sở bí mật.

"Đầu tháng 8/1945, để chuẩn bị cho tổng khởi nghĩa, Mặt trận Việt Minh tại xã Quảng Phúc đã tổ chức xây dựng lực lượng, rèn vũ khí, may cờ đỏ sao vàng, vận động quần chúng.... Mờ sáng ngày 23/8/1945, đoàn biểu tình của xã Quảng Phúc tập trung tại đình làng Trung, kéo về phủ lỵ", cụ Lộc nhớ lại.

Trước khí thế cách mạng sôi sục của quần chúng, tên tri phủ và bọn nha lại xin đầu hàng. Lực lượng tự vệ chiếm phủ đường và công sở. Sổ sách, giấy tờ và triện đồng bị tịch thu, tiêu hủy tại chỗ. Cờ đỏ sao vàng tung bay trên nóc trụ sở phủ đường.

Ngày 23/8/1945, khi hàng nghìn người từ khắp nơi đổ về chợ phiên Ba Đồn, Ủy ban Khởi nghĩa đã tổ chức mít tinh, tuyên bố cuộc khởi nghĩa giành chính quyền ở Ba Đồn đã thành công, chính quyền đã về tay nhân dân.

Sau khởi nghĩa giành chính quyền, cụ Lộc và cụ Quát tiếp tục tham gia kháng chiến chống thực dân Pháp, đế quốc Mỹ và được trao tặng nhiều Huân, Huy chương cao quý.

Cũng như cụ Lộc, cụ Quát, cụ Nguyễn Duy Hòa, quê ở thôn Tiến Thắng, xã Cẩm Hà, huyện Cẩm Xuyên, Hà Tĩnh, năm nay đã ở độ tuổi hiếm có, tuy nhiên cụ vẫn minh mẫn và nhớ như in những ngày tháng 8 lịch sử năm 1945.

Lúc bấy giờ, xã Thổ Ngọa có 2 ủy ban khởi nghĩa và 2 đội tự vệ. Cụ Hòa là Đội trưởng Đội Tự vệ làng Kiều Mộc, xã Thổ Ngọa (nay là thôn Tiến Thắng, xã Cẩm Hà).

Tối 16/8/1945, Ủy ban Khởi nghĩa thôn Kiều Mộc tổ chức họp bí mật. Ngay sáng hôm sau (17/8/1945), cụ Hòa dẫn đầu Đội Tự vệ làng Kiều Mộc hòa vào dòng người. Họ mang theo gậy gộc, giáo mác, lê, cuốc, xẻng về Giếng Vàng (nay là thị trấn Cẩm Xuyên) rồi tiến về Đồn Trường (nay là trụ sở UBND xã Nam Phúc Thăng, huyện Cẩm Xuyên) để thị uy.

"Đả đảo phát xít! Hoan hô phái bộ Việt Minh! Việt Nam độc lập muôn năm, Mặt trận Việt Minh muôn năm! Chúng tôi đã đồng thanh hô vang như thế kèm tiếng trống, tiếng mõ trong quá trình biểu tình. Đại biểu Ủy ban Khởi nghĩa sau đó ra lệnh cho chỉ huy đồn hạ cờ địch xuống rồi treo cờ đỏ sang vàng lên", ông Hòa nhớ lại.

Tiếp đó, đoàn biểu tình hàng nghìn người tiến lên huyện đường Cẩm Xuyên đầy khí thế. Thấy vậy, tên tri huyện buộc phải đầu hàng và bàn giao ấn tín, tài liệu cho chính quyền cách mạng. Khởi nghĩa sau đó lan nhanh khắp các huyện, thị trong tỉnh.

Ngày 18/8/1945, Hà Tĩnh trở thành một trong 4 tỉnh đầu tiên của cả nước khởi nghĩa giành được chính quyền. Mọi ngả đường, cờ hoa tung bay trong niềm vui chiến thắng.

Hơn 10 ngày sau, vào ngày 2/9/1945, tại quảng trường Ba Đình (Thủ đô Hà Nội), Bác Hồ đọc Bản Tuyên ngôn Độc lập, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, mở ra một kỷ nguyên mới cho dân tộc - Kỷ nguyên độc lập, tự do và chủ nghĩa xã hội.

Về địa phương giành được chính quyền đầu tiên trên quê hương Bác

Xã Nam Thanh, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An hôm nay đã đổi thay với những con đường khang trang, làng quê đổi mới, đời sống nhân dân không ngừng được nâng cao. Ngược dòng thời gian 78 năm trước, đây là địa phương đầu tiên ở tỉnh Nghệ An giành được chính quyền trong những ngày tháng 8 lịch sử của đất nước.

Ngày 15/8/1945, sau khi nhận lệnh của Ủy ban Khởi nghĩa Liên tỉnh Nghệ Tĩnh, Ban chấp hành Mặt trận Việt Minh xã Thanh Thủy (nay là xã Nam Thanh) đã tổ chức một cuộc họp bí mật tại chùa Viên Quang, nhận định thời cơ cách mạng đã tới.

Ngày 16/8/1945 dưới sự lãnh đạo của Mặt trận Việt Minh xã Thanh Thủy, đông đảo bà con nhân dân đã nhất tề đứng dậy giành chính quyền. Chính quyền cũ tan rã, Ủy ban khởi nghĩa lâm thời được thành lập, trụ sở đóng tại đình Đức Nam. Thắng lợi của xã Thanh Thủy đã châm ngòi cho phong trào khởi nghĩa giành chính quyền ở các làng, xã khác, rồi mở rộng ra các huyện và toàn tỉnh.

Cụ Bùi Trọng Thành (SN 1925) là nhân chứng sống đã trải qua thời khắc lịch sử của quê hương, đất nước khi cùng với toàn thể nhân dân trong xã Nam Thanh vùng lên giành chính quyền.

Cụ Thành kể vanh vách: "Tôi tham gia cách mạng từ tháng 4/1944, làm liên lạc bí mật cho Tổng bộ Việt Minh. Tôi đi Thanh Chương, Đô Lương, đi khắp nơi theo nhiệm vụ được giao. Sau ngày giành chính quyền, tôi tham gia tự vệ chiến đấu tại xã Nam Thanh. Năm 1948, tôi được vào Đảng, tham gia Quân đội Nhân dân Việt Nam chiến đấu ở rất nhiều chiến trường ác liệt…".

Sau khi phục viên, cụ Thành trở về địa phương tiếp tục tham gia công tác quân sự, công an của xã, huyện, Ủy ban mặt trận Tổ quốc. Tuổi già, cụ Thành sống thảnh thơi nơi căn nhà cũ.

Những ngày này, trên từng đường làng, ngõ xóm ở xã Nam Thanh được trang hoàng cờ hoa rực rỡ để chào mừng Cách mạng Tháng 8 và Quốc khánh 2/9. Được sống trong cảnh bình yên, cuộc sống no đủ như hôm nay, người dân xã Nam Thanh luôn ghi nhớ công ơn của thế hệ cha ông đi trước.

Tiếp nối truyền thống quê hương cách mạng, Đảng bộ và nhân dân xã Nam Thanh luôn đoàn kết, chung tay xây dựng quê hương ngày một giàu đẹp. Đặc biệt, trong công cuộc xây dựng nông thôn mới, xã Nam Thanh luôn là một trong những địa phương dẫn đầu toàn huyện Nam Đàn.