Chiêm ngưỡng kỳ đài cổ xưa, nơi thờ nữ Thành hoàng "Giám thương Công chúa"
(Dân trí) - Cột cờ Nam Định (còn gọi là Kỳ đài Thành Nam), là một trong bốn kỳ đài cổ xưa nhất cả nước được xây dựng vào đầu thế kỷ 19 dưới thời nhà Nguyễn.
Cột cờ Nam Định - một trong bốn kỳ đài cổ xưa nhất Việt Nam
Cột cờ Nam Định, thời xưa gọi là Kỳ đài Thành Nam, là một trong bốn cột cờ cổ xưa nhất cả nước, được xây dựng vào đầu thời Nguyễn cùng với Kỳ đài Kinh thành Huế (1807); Kỳ đài Hà Nội (1812); Kỳ đài Thành Bắc Ninh (1838).
Cột cờ Nam Định tọa lạc trên đường Tô Hiệu, TP Nam Định, trong khuôn viên rộng khoảng 1.800m2, thuộc Bảo tàng tỉnh Nam Định. Công trình được công nhận là Di tích Lịch sử - Văn hóa cấp Quốc gia vào năm 1962. Ngày 4/7/1997, Bộ trưởng Bộ Văn hóa Thông tin (nay là Bộ VHTT&DL) cấp bằng Di tích Lịch sử - Văn hóa cho công trình này.
Cột cờ Nam Định, thời xưa gọi là Kỳ đài Thành Nam, là một trong bốn cột cờ cổ xưa nhất cả nước (Ảnh: Đức Văn).
Theo tài liệu lưu trữ tại Bảo tàng tỉnh Nam Định, Cột cờ Nam Định được khởi dựng vào năm 1812, đến năm 1843 thì hoàn thành. Công trình này là một phần quan trọng của thành cổ Nam Định, nằm trước Điện Kính Thiên (nay là chùa Vọng Cung). Đây cũng là một trong bốn cột cờ được nhà Nguyễn cho xây dựng vào thế kỷ 19.
Cột cờ Nam Định có chiều cao tổng thể 23,84m, là kiến trúc cao nhất của Thành Nam thời kỳ đó. Công trình gồm 3 phần: chân đế (phần bệ), thân cột và vọng lâu.
Phần bệ có 2 tầng hình vuông, được xây bằng gạch nung già, xung quanh có lan can. Tầng 1 cao 2,4m, cạnh dài 16,32m; tầng 2 cao 3,10m, cạnh dài 11,42m. Từ bệ dưới lên bệ trên đều có bậc thang lên xuống. Mặt phía Nam của cột cờ đặt hai khẩu súng thần công. Trên mặt bệ thứ 2 có cửa đi vào thân cột cờ.
Thân cột cờ cao 12,65m, xây hình bát giác, mỗi cạnh rộng 2,2m, thu nhỏ dần lên trên. Trên thân cột có 36 ô thông gió, bên trong có cầu thang xoáy trôn ốc, gồm 54 bậc đi lên vọng lâu.
Vọng lâu xây hình trụ tròn, có hàng lan can, được bố trí 4 cửa vòm và 8 ô cửa sổ nhỏ. Từ vọng lâu có thang sắt nhỏ dẫn lên đỉnh cột cờ, nơi treo lá quốc kỳ.
Năm 1972, trong một cuộc oanh tạc ác liệt, máy bay Mỹ đã ném bom trúng vào khu vực cột cờ, làm sập toàn bộ công trình kiến trúc cổ kính này. Năm 1997, nhân dịp kỷ niệm 43 năm ngày giải phóng TP Nam Định (1954-1997), cột cờ được phục dựng lại theo đúng kiến trúc nguyên bản.
Nơi thờ nữ Thành hoàng của TP Nam Định
Không chỉ mang giá trị kiến trúc, Cột cờ Nam Định còn gắn liền với những sự kiện lịch sử hào hùng của mảnh đất Thành Nam và là niềm tự hào của người dân nơi đây.
Ông Nguyễn Văn Thư, nguyên Giám đốc Bảo tàng tỉnh Nam Định, cho biết, trong 2 lần thực dân Pháp đánh chiếm Thành Nam vào các năm 1873, 1883, Cột cờ Nam Định là nơi diễn ra những trận chiến đấu kiên cường của quân và dân Thành Nam.
Vọng lâu xây hình trụ tròn, có hàng lan can, được bố trí 4 cửa vòm và 8 ô cửa sổ nhỏ. Từ vọng lâu có thang sắt nhỏ dẫn lên đỉnh cột cờ, nơi treo lá quốc kỳ
Ngày 11/12/1873, khi quân Pháp đánh chiếm thành Nam Định, quan vệ úy Nguyễn Kế Hưng, người coi kho lương ở Thành Nam, đã mang thân binh đến giúp quân sĩ giữ kỳ đài.
Thế nhưng, trước ưu thế về con người cũng như vũ khí của quân Pháp, các lực lượng bảo vệ kỳ đài bị rơi vào thế lâm nguy.
Giữa thời khắc cam go ấy, bà Nguyễn Thị Trinh, con gái vệ úy Nguyễn Kế Hưng, khi ấy mới ngoài 20 tuổi, đã dẫn đầu một đội quân đến kỳ đài giải vây cho quân ta.
Dù chiến đấu quả cảm, nhưng trước sức mạnh áp đảo của quân Pháp, nhiều tướng sĩ bảo vệ kỳ đài lần lượt hy sinh, trong đó có bà Nguyễn Thị Trinh. Bà được người dân địa phương an táng ngay tại chân cột cờ.
Dưới bệ kỳ đài là đền thờ Giám thương Công chúa Nguyễn Thị Trinh (Ảnh: Đức Văn).
Sau khi mất, bà được vua Tự Đức và vua Thành Thái truy phong là "Giám thương Công chúa" (Công chúa coi kho) và phong tặng mỹ hiệu "Tiết liệt anh phong". Người dân Thành Nam suy tôn bà là Bản Cảnh Thành hoàng, thường gọi là Bà chúa Cột cờ và lập miếu thờ tại kỳ đài.
Người dân, du khách đến tham quan tại Cột cờ Nam Định (Ảnh: Đức Văn).
Hiện nay, phía Đông cột cờ được đặt lư hương tưởng nhớ các liệt sĩ hy sinh trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp để bảo vệ Cột cờ - Thành cổ vào các năm 1873 và 1883. Dưới bệ kỳ đài là đền thờ Giám thương Công chúa Nguyễn Thị Trinh.
Trải qua bao thăng trầm lịch sử, Cột cờ Nam Định đã trở thành biểu tượng khơi dậy lòng yêu quê hương, đất nước. Hàng năm, nơi đây đón hàng trăm đoàn khách trong nước và quốc tế đến tham quan, thắp hương tưởng nhớ Bà chúa Cột cờ và các anh hùng đã anh dũng hy sinh để giành độc lập tự do cho dân tộc.
