Phải quy định cụ thể về thời gian tối thiểu thông báo trước khi xả lũ

Ngày 9/12, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Nguyễn Hoàng Hiệp có công văn yêu cầu các đơn vị quản lý khai thác hồ chứa thủy lợi quan trọng đặc biệt và các hồ chứa thủy lợi liên tỉnh rà soát quy trình vận hành hồ chứa.

Đặc biệt phải đánh giá toàn diện việc vận hành hồ chứa thủy lợi theo quy trình vận hành và công tác tổ chức thực hiện trong thời gian qua, làm cơ sở điều chỉnh, bổ sung quy trình phù hợp với điều kiện biến đổi khí hậu, mưa lũ cực đoan, cơ sở hạ tầng và yêu cầu an toàn hạ du.

Việc rà soát, lập hồ sơ điều chỉnh quy trình vận hành hồ chứa phải hoàn thành trước tháng 4/2026, theo yêu cầu của ông Hiệp.

Trong đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường lưu ý ưu tiên dành dung tích hữu ích của hồ để cắt lũ cho hạ du, quy định mực nước trước lũ linh hoạt để tăng tối đa dung tích phòng lũ.

Hồ chứa phải sử dụng một phần dung tích phòng lũ trên mực nước dâng bình thường của hồ để nâng cao khả năng cắt, giảm lũ cho hạ du.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường nhấn mạnh phải quy định cụ thể thời gian tối thiểu thông báo trước khi vận hành xả lũ; phương thức truyền tin, cảnh báo đến các cơ quan, đơn vị, người dân trong khu vực bị ảnh hưởng (thời gian xả lũ, lưu lượng xả lũ, phạm vi và mức độ ngập…).

Có giải pháp truyền tin, cảnh báo khi không có sóng điện thoại, mất điện; cập nhật dữ liệu, chia sẻ dữ liệu quan trắc, vận hành công trình; quy chế phối hợp với chính quyền cấp xã cũng như đơn vị liên quan ở hạ du để theo dõi, giám sát, cung cấp thông tin.

Song song với quy định về quan trắc công trình, quan trắc khí tượng thủy văn chuyên dùng, tính toán dòng chảy đến hồ, quan trắc hạ lưu hồ chứa, Bộ Nông nghiệp và Môi trường nhấn mạnh các đơn vị trên phải phân công nhiệm vụ, trách nhiệm rõ ràng đến từng đơn vị, cá nhân.

Đơn vị quản lý, khai thác hồ chứa thủy lợi được yêu cầu phối hợp với Sở Nông nghiệp và Môi trường, cơ quan liên quan tại địa phương thu thập số liệu “vết lũ” phục vụ cập nhật hoặc xây dựng mới phương án ứng phó thiên tai cho công trình, bản đồ ngập lụt hạ du, hành lang thoát lũ và phương án ứng phó với tình huống khẩn cấp sát thực tế.

Đặc biệt phải tổ chức kiểm tra, đánh giá hiện trạng hồ chứa nước sau mùa lũ năm nay, xây dựng kế hoạch, phương án sửa chữa đảm bảo an toàn công trình trong mùa lũ năm 2026 và các năm tiếp theo.

Các đơn vị quản lý khai thác hồ chứa thủy lợi quan trọng đặc biệt phải gửi kết quả rà soát về Bộ Nông nghiệp và Môi trường qua Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi trước ngày 15/1/2026.

Thống kê của Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi cho thấy cả nước hiện có 7.315 đập, hồ chứa thủy lợi; tổng dung tích trữ khoảng 15 tỷ m3.

Các hồ chứa này tạo nguồn nước tưới cho gần 1,1 triệu ha đất nông nghiệp và cấp 1,5 tỷ m3 nước cho sinh hoạt, công nghiệp cũng như ngành kinh tế khác.

Công tác quản lý và vận hành đập, hồ chứa đang đứng trước áp lực mới khi biến đổi khí hậu diễn biến phức tạp, gia tăng mưa lũ cực đoan, trái quy luật đã gây thiệt hại lớn về người và tài sản. Đáng lo ngại hơn khi tỷ lệ thực hiện các yêu cầu bắt buộc về an toàn đập vẫn rất thấp.

Hiện chỉ có khoảng 30% hồ có phương án ứng phó khẩn cấp, 9% được kiểm định an toàn và 19% lắp thiết bị quan trắc. Nhiều hồ chưa có quy trình vận hành hoặc mốc bảo vệ, dẫn đến nguy cơ mất an toàn khi mưa lũ đến bất ngờ.

Ông Nguyễn Tùng Phong, Cục trưởng Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi, cho rằng phải quản lý thống nhất theo lưu vực và liên lưu vực sông, thay vì chỉ nhìn từng hồ hay từng ngành.

Tổng dung tích của hơn 7.300 hồ thủy lợi chỉ khoảng 15,5 tỷ m3 trong khi nhiều hồ thủy điện có dung tích lớn gấp nhiều lần. Do đó, theo ông Phong, nếu hệ thống thủy điện tham gia tích cực hơn vào nhiệm vụ phòng chống lũ, hiệu quả bảo vệ hạ du sẽ được tăng lên đáng kể, nhất là trong các trận mưa lớn lịch sử.

Ông Phong nói giải pháp nâng cao năng lực dự báo - cảnh báo, kết nối và khai thác hiệu quả dữ liệu từ các hệ thống, phần mềm cung cấp dịch vụ dự báo, các mô hình mưa - dòng chảy và thủy lực cần được đầu tư hơn nữa. Mục tiêu là từng bước chuyển từ “dự báo” sang “thông báo đủ tin cậy” để đơn vị vận hành có thể mạnh dạn hạ mực nước hồ đón lũ, tận dụng tối đa dung tích phòng lũ nhưng vẫn an toàn.

Để đạt được mục tiêu trên, Cục trưởng Nguyễn Tùng Phong khẳng định cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa thủy lợi và thủy điện, cùng ứng dụng công nghệ mới. Dữ liệu hiện đại sẽ là nền tảng để bảo đảm an toàn hạ du và phục vụ phát triển kinh tế - xã hội trong bối cảnh khí hậu ngày càng cực đoan.