Loài rắn độc nguy hiểm, xuất hiện nhiều tại miền Nam nước ta trong mùa mưa

Mùa mưa, kéo dài từ tháng 5 đến tháng 11 tại các tỉnh miền Nam, cũng là thời điểm loài rắn chàm quạp bước vào mùa sinh sản, gia tăng tần suất xuất hiện để tìm bạn tình. Đây là một trong những loài rắn độc nguy hiểm bậc nhất tại Việt Nam.

Rắn chàm quạp, tên khoa học Calloselasma rhodostoma, còn được biết đến với các tên địa phương như rắn lục nưa, rắn lục Mã Lai hay rắn cà tênh. Thuộc họ rắn lục, chúng nổi tiếng với nọc độc mạnh và tập tính hoạt động về đêm.

Đặc điểm nhận diện

Loài rắn này phân bố rộng khắp Đông Nam Á, bao gồm Việt Nam, Thái Lan, Malaysia, Campuchia và một phần Indonesia. Tại Việt Nam, chàm quạp phổ biến nhất ở khu vực Nam Trung Bộ, Tây Nguyên, Đông Nam Bộ, đặc biệt thường gặp tại Bình Thuận, Ninh Thuận, Bà Rịa-Vũng Tàu và khu vực Núi Cấm - An Giang.

Rắn chàm quạp có kích thước nhỏ, khi trưởng thành chỉ dài từ 70 đến 90cm, con cái thường lớn hơn con đực. Chúng có đầu hình tam giác, mũi nhọn và phần đầu phân biệt rõ với phần cổ.

Cơ thể rắn chàm quạp có màu nâu nhạt, nâu xám hoặc nâu đỏ, nổi bật với những hoa văn hình tam giác màu nâu hoặc đen đối xứng nhau dọc theo sống lưng, tạo thành hình giống cánh bướm.

Những đặc điểm về màu sắc và hoa văn này giúp chàm quạp rất dễ được nhận diện. Tuy nhiên, cần lưu ý tránh nhầm lẫn với rắn lục mũi hếch, một loài rắn độc kích thước lớn chỉ phân bố tại các tỉnh miền núi phía Bắc, dù chúng cũng có hoa văn hình tam giác trên cơ thể.

Khả năng nhận diện dễ dàng này cho phép mọi người chủ động tránh đối đầu hoặc có phương án xử lý thích hợp khi bắt gặp loài rắn này ngoài tự nhiên hoặc ở nơi sinh sống.

Môi trường sống của rắn chàm quạp

Rắn chàm quạp thường được tìm thấy trong các khu rừng trồng cao su, tràm, bạch đàn, khu vực đất nông nghiệp bỏ hoang nhiều cỏ, vườn cây ăn trái. Đáng chú ý, chúng đôi khi cũng xuất hiện ở những khu dân cư do thường đuổi theo chuột, nguồn thức ăn yêu thích của loài này.

Loài rắn này thường ẩn mình dưới những đống lá khô, hốc cây hoặc tảng đá. Mùa mưa là giai đoạn giao phối, khiến chúng di chuyển nhiều hơn để tìm kiếm bạn tình, từ đó làm tăng nguy cơ chạm mặt với con người.

Khác với một số loài rắn lục đẻ trứng thai, rắn chàm quạp đẻ từ 12 đến 25 trứng và là một trong số ít loài rắn có tập tính ấp trứng. Rắn mẹ sẽ ấp ổ trứng trong vòng 5 đến 7 tuần, chỉ rời đi khi trứng gần nở. Trong thời gian mang thai và sinh con, rắn chàm quạp mẹ không ăn gì và trở nên đặc biệt hung dữ.

Đặc tính khiến chàm quạp trở nên nguy hiểm với con người

Trong khi hầu hết các loài rắn, kể cả rắn độc, thường tìm cách lẩn trốn khi con người đến gần, rắn chàm quạp lại có tập tính cuộn tròn và nằm im trong đống lá khô. Nếu con người vô tình bước đến gần hoặc dẫm trúng, chàm quạp sẽ tung ra cú mổ nhanh chóng, sau đó tiếp tục thu mình nằm im tại chỗ và sẵn sàng tấn công lần nữa.

Đặc điểm màu sắc cơ thể giúp chúng ngụy trang cực tốt, khiến việc nhận ra sự hiện diện của loài rắn này ở những khu vực lá khô rụng nhiều trở nên vô cùng khó khăn.

Chính điều này khiến rắn chàm quạp đặc biệt nguy hiểm với con người, nhất là những ai làm việc trong các rừng cao su hoặc rừng tràm nhiều lá rụng. Tập tính nằm im tại chỗ để tự vệ đã khiến loài rắn này còn được nhiều người đặt biệt danh "mìn sống", vì chúng như những quả mìn chực chờ phát nổ khi có người đến gần hoặc vô tình dẫm vào.

Chàm quạp là loài rắn hoạt động và săn mồi về đêm. Ban ngày, chúng khá chậm chạp, nhưng khi đêm xuống, chúng trở nên nhanh nhẹn và linh động hơn. Trên mũi của chàm quạp có những hố nhiệt giúp chúng cảm nhận được nhiệt độ của con mồi, từ đó săn mồi hiệu quả hơn vào ban đêm.

Rắn chàm quạp độc đến mức nào?

Chàm quạp sở hữu nọc độc với các enzyme gây độc cho tế bào và ảnh hưởng đến máu (độc máu), có khả năng phá hủy hồng cầu và mô, gây đau đớn và chảy máu nghiêm trọng tại vết cắn.

Khi bị rắn chàm quạp cắn, những con mồi nhỏ như chuột, chim… sẽ bị xuất huyết đến chết. Đối với con người, vết cắn sẽ gây sưng, phù nề, xuất hiện bọng nước, bầm máu… Nếu nạn nhân không được cấp cứu kịp thời, vết cắn sẽ gây đau đớn dữ dội và hoại tử. Trong trường hợp nhập viện muộn, vết thương có thể hoại tử buộc các bác sĩ phải tháo khớp hoặc tháo chi; trường hợp nặng hoặc cứu chữa chậm trễ có thể dẫn đến tử vong.

Theo anh Phạm Minh Hiếu, chủ kênh YouTube "Sứ giả rừng xanh" và một chuyên gia về rắn, khi bị rắn chàm quạp cắn, tuyệt đối không cần tiến hành sơ cứu cho nạn nhân bằng cách rạch, nặn, hút hoặc đắp lá thuốc theo cách dân gian. Thay vào đó, phải lập tức đưa nạn nhân đến bệnh viện để được điều trị bằng huyết thanh kháng nọc. Những phương pháp chữa trị dân gian hoặc cố gắng hút nọc ra khỏi cơ thể sẽ làm cho vết cắn nghiêm trọng hơn. Đặc biệt, tuyệt đối không được buộc garo vết cắn, vì điều này sẽ khiến tình trạng hoại tử xảy ra thêm trầm trọng.

***

Chàm quạp là một trong những loài rắn độc nhất tại Việt Nam. Do chúng được phân bố rộng và có môi trường sống đa dạng, việc đụng độ giữa con người và rắn chàm quạp rất có thể xảy ra.

Nếu bạn sống và làm việc tại những khu vực có rắn chàm quạp phân bố, hãy đề cao cảnh giác để tránh bị loài rắn này cắn trúng. Nên sử dụng ủng cao su, mang găng tay… khi đi vào những khu vực nhiều lá rụng như rừng tràm, rừng cao su…

Do rắn chàm quạp là loài rắn rất dễ được nhận dạng nhờ vào những đặc điểm trên cơ thể, nếu bắt gặp loài rắn này, hãy tìm cách tránh xa, tránh cố gắng bắt giữ để không bị rắn cắn. Nếu thấy rắn xuất hiện trong nhà, nên nhờ lực lượng cứu hỏa hoặc những người có chuyên môn để xử lý, tránh xảy ra tai nạn đáng tiếc.