Bàn về mô hình quản lý quốc lộ

Vấn đề phân cấp, ủy quyền trong quản lý công trình giao thông, bao gồm các tuyến quốc lộ, được bàn đến trong những năm gần đây. Về phía lãnh đạo ngành Giao thông đã có các phát biểu về vấn đề này nhằm tạo hành lang pháp lý rõ ràng cho công tác phân cấp, phân quyền quản lý quốc lộ.

Vừa qua khi xem xét dự thảo Luật Đường bộ, trên cơ sở quy định của dự thảo này, việc phân cấp quyền quản lý đường quốc lộ cho các địa phương cũng được nhiều đại biểu Quốc hội và chuyên gia thảo luận sôi nổi.

Quản lý quốc lộ là một nhiệm vụ quan trọng trong việc phát triển cơ sở hạ tầng giao thông quốc gia. Hai lựa chọn là Trung ương quản lý hay phân cấp cho địa phương quản lý đều có những ưu điểm và nhược điểm riêng, ảnh hưởng đến hiệu quả và chất lượng quản lý.

Xét về mô hình Trung ương quản lý đường quốc lộ, những ưu điểm sau đây là rất dễ nhận thấy:

1. Bảo đảm tính đồng bộ và thống nhất: Trung ương quản lý sẽ đảm bảo các chính sách và tiêu chuẩn kỹ thuật được áp dụng đồng nhất trên toàn quốc, giúp duy trì chất lượng và an toàn giao thông. Trung ương có thể quy hoạch và phát triển mạng lưới giao thông một cách toàn diện và đồng bộ, tránh tình trạng phân mảnh và thiếu kết nối giữa các khu vực.

2. Bảo đảm nguồn lực tài chính và kỹ thuật: Trung ương có khả năng huy động và phân bổ nguồn lực tài chính lớn, đảm bảo các dự án giao thông được thực hiện đúng tiến độ và chất lượng. Trung ương có đội ngũ chuyên gia kỹ thuật và quản lý có trình độ cao, đảm bảo các dự án được thực hiện chuyên nghiệp và hiệu quả.

3. Bảo đảm sự giám sát và kiểm soát chặt chẽ: Trung ương có khả năng giám sát và kiểm soát chặt chẽ các dự án, đảm bảo việc sử dụng nguồn lực hiệu quả và minh bạch.

Tuy nhiên, mô hình Trung ương quản lý đường quốc lộ cũng có những nhược điểm nhất định.

Thứ nhất, việc ra quyết định và thực hiện các dự án có thể gặp phải nhiều thủ tục hành chính phức tạp, gây chậm trễ trong việc triển khai.

Thứ hai, Trung ương có thể thiếu hiểu biết cụ thể về nhu cầu và điều kiện thực tế của từng địa phương, dẫn đến các quyết định không phù hợp hoặc không tối ưu.

Thứ ba, quản lý từ Trung ương đòi hỏi nguồn lực tài chính và nhân lực lớn cho việc giám sát và quản lý.

Xét về mô hình phân cấp cho địa phương quản lý đường quốc lộ, những ưu điểm dưới đây là rất dễ thấy:

1. Tăng cường tính linh hoạt và phản ứng nhanh chóng: Địa phương có thể nhanh chóng điều chỉnh và thực hiện các biện pháp cần thiết dựa trên tình hình thực tế và nhu cầu cụ thể. Các quyết định có thể được đưa ra nhanh hơn do không phải trải qua nhiều thủ tục hành chính từ trung ương.

2. Cải thiện chất lượng dịch vụ: Địa phương có thể lắng nghe và phản hồi kịp thời các yêu cầu và phản ánh của người dân, nâng cao chất lượng dịch vụ. Quản lý đường quốc lộ hiệu quả sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế địa phương, thu hút đầu tư và tạo công ăn việc làm.

3. Tăng cường trách nhiệm của địa phương: Các địa phương sẽ phải chịu trách nhiệm trực tiếp về chất lượng và hiệu quả quản lý, nâng cao ý thức và trách nhiệm trong công việc.

Tuy nhiên, mô hình phân quyền cho địa phương quản lý quốc lộ cũng có những nhược điểm nhất định.

Nhược điểm thứ nhất là thiếu đồng bộ, thống nhất. Các địa phương có thể áp dụng các chính sách và tiêu chuẩn kỹ thuật khác nhau, dẫn đến sự không đồng bộ và thiếu thống nhất trên toàn hệ thống giao thông quốc gia. Việc phối hợp giữa các địa phương trong quản lý và bảo trì đường quốc lộ có thể gặp khó khăn, ảnh hưởng đến lưu thông và an toàn giao thông.

Thứ hai là nguồn lực và chuyên môn hạn chế. Nhiều địa phương, đặc biệt là các tỉnh nghèo, có nguồn lực tài chính và nhân lực hạn chế, gây khó khăn trong việc quản lý và bảo trì đường quốc lộ. Các địa phương có thể thiếu kỹ năng và kiến thức chuyên môn cần thiết để quản lý các dự án giao thông lớn, phức tạp.

Thứ ba là nguy cơ tham nhũng và lạm dụng quyền lực. Khi các địa phương tự quản lý nguồn vốn cho các dự án giao thông, nguy cơ tham nhũng và lạm dụng quyền lực có thể tăng cao nếu không có hệ thống kiểm soát chặt chẽ. Các quyết định quản lý và phân bổ nguồn lực có thể bị ảnh hưởng bởi lợi ích nhóm, dẫn đến bất công và thiếu minh bạch.

Cả hai mô hình quản lý đường quốc lộ bởi trung ương và phân cấp cho địa phương đều có những ưu điểm và nhược điểm riêng. Việc lựa chọn mô hình nào phụ thuộc vào tình hình cụ thể của từng quốc gia và từng thời điểm. Một giải pháp có thể là kết hợp cả hai mô hình là: Trung ương đảm bảo quy hoạch và tiêu chuẩn chung, trong khi địa phương thực hiện quản lý và bảo trì với sự giám sát chặt chẽ của trung ương. Điều này giúp tận dụng được những ưu điểm của cả hai mô hình, đồng thời giảm thiểu những nhược điểm.

Một giải pháp khác cần được xem xét là Trung ương chỉ nên ủy quyền cho địa phương quản lý đường quốc lộ mà không nên phân cấp, và cũng chỉ ủy quyền cho những địa phương có đủ năng lực và điều kiện. Quy chế pháp lý của việc ủy quyền được cho là linh hoạt hơn, cho phép Trung ương có thể rút lại sự ủy quyền khi cần thiết.

Dưới đây là một số ưu điểm của việc ủy quyền thay vì phân cấp.

Thứ nhất là bảo đảm tính linh hoạt cao. Việc ủy quyền cho phép Trung ương dễ dàng điều chỉnh hoặc rút lại quyền quản lý khi phát hiện các vấn đề hoặc khi có thay đổi về chính sách. Điều này giúp giảm thiểu rủi ro và đảm bảo chất lượng quản lý. Trung ương có thể tiến hành các thử nghiệm quản lý tại một số địa phương trước khi áp dụng rộng rãi, từ đó đánh giá hiệu quả và đưa ra những điều chỉnh cần thiết.

Thứ hai là bảo đảm chất lượng quản lý. Việc ủy quyền chỉ được thực hiện với những địa phương có đủ năng lực và điều kiện, đảm bảo rằng việc quản lý và bảo trì đường quốc lộ được thực hiện một cách chuyên nghiệp và hiệu quả. Trung ương có thể giám sát chặt chẽ các địa phương được ủy quyền và can thiệp kịp thời nếu có dấu hiệu vi phạm hoặc quản lý kém hiệu quả.

Thứ ba là tăng cường trách nhiệm và sự tham gia của địa phương. Các địa phương có năng lực được ủy quyền quản lý sẽ có thêm động lực và trách nhiệm trong việc phát triển cơ sở hạ tầng giao thông, góp phần phát triển kinh tế - xã hội. Các địa phương có thể áp dụng các giải pháp quản lý và bảo trì sáng tạo, phù hợp với điều kiện và nhu cầu cụ thể của mình.

Tuy nhiên, việc ủy quyền cũng có một số nhược điểm nhất định so với phân cấp.

Trước hết, ủy quyền phụ thuộc vào năng lực của địa phương. Không phải tất cả các địa phương đều có đủ năng lực và điều kiện để nhận ủy quyền, dẫn đến tình trạng không đồng đều trong quản lý và phát triển hạ tầng giao thông. Việc đánh giá năng lực và điều kiện của các địa phương để quyết định ủy quyền có thể gặp nhiều khó khăn và phức tạp.

Thứ hai, chi phí giám sát và điều chỉnh sẽ phát sinh. Việc giám sát và đánh giá hiệu quả quản lý của các địa phương được ủy quyền đòi hỏi nguồn lực tài chính và nhân lực đáng kể từ Trung ương. Trong một số trường hợp, việc phát hiện và phản ứng trước các vấn đề quản lý có thể chậm chạp, dẫn đến những hệ quả không mong muốn.

Tóm lại, việc ủy quyền quản lý đường quốc lộ cho các địa phương có đủ năng lực và điều kiện có nhiều ưu điểm nổi bật về tính linh hoạt và hiệu quả. Tuy nhiên, để đảm bảo thành công, cần có một khung pháp lý rõ ràng và cơ chế giám sát chặt chẽ. Trung ương cần lựa chọn kỹ lưỡng các địa phương nhận ủy quyền và sẵn sàng can thiệp kịp thời khi cần thiết. Bằng cách này, chúng ta có thể tận dụng được những lợi thế của cả hai phương pháp quản lý, đồng thời đảm bảo sự phát triển bền vững của hệ thống giao thông quốc gia.

Chuyên mục TÂM ĐIỂM mong nhận được ý kiến của bạn đọc về nội dung bài viết. Hãy vào phần Bình luận và chia sẻ suy nghĩ của mình. Xin cảm ơn!