Trang bị năng lực số để không bị AI "cướp" việc

Trong bối cảnh khoa học công nghệ và trí tuệ nhân tạo (AI) phát triển như vũ bão, nhiều vị phụ huynh đang lo lắng không biết nên định hướng nghề nghiệp cho con mình như thế nào để sau này không bị… AI "cướp" việc. Và dù chưa biết AI sẽ dẫn tới sự thay đổi như thế nào đối với thị trường lao động trong tương lai, nhưng có một điều chắc chắn là ngày nay bọn trẻ không chỉ cần học các môn học truyền thống, mà còn cần được đào tạo kỹ năng liên quan tới công nghệ thông tin, kể từ bậc tiểu học.

Chính vì vậy, Thông tư số 02/2025 về "Khung năng lực số cho người học" mà Bộ Giáo dục và Đào tạo vừa ban hành là một quyết định rất cần thiết, nằm trong loạt văn bản thúc đẩy và hỗ trợ chuyển đổi số lĩnh vực giáo dục.

Chuyển đổi số giáo dục về cơ bản là sự thay đổi phương pháp giảng dạy, cải thiện thiết bị, dụng cụ hỗ trợ nhằm đáp ứng nhu cầu quản lý, giảng dạy và học tập. Ngành Giáo dục ứng dụng các thành tựu công nghệ vào quá trình giảng dạy, tạo môi trường kết nối mở, thu hẹp khoảng cách địa lý, nâng cao trải nghiệm học tập và tăng cường tương tác giữa các bên tham gia vào quá trình này như học sinh, sinh viên, thầy cô và cả phụ huynh khi cần.

Ba hình thức chính của chuyển đổi số trong ngành Giáo dục là: ứng dụng công nghệ vào phương pháp giảng dạy; ứng dụng công nghệ vào quản lý giáo dục; ứng dụng công nghệ vào lớp học.

Một số liệu thống kê cho thấy hiện ở Việt Nam đã có 63 cơ sở giáo dục đào tạo, 710 phòng giáo dục đào tạo triển khai xây dựng cơ sở dữ liệu chung. Bên cạnh đó, 82% các trường thuộc khối phổ thông tiến hành sử dụng phần mềm quản lý trường học. 

Việc áp dụng chuyển đổi số trong giáo dục đã góp phần thúc đẩy hoạt động "học tập suốt đời" cùng các tài liệu trực tuyến. Trong số đó có thể kể đến hoạt động chia sẻ 5.000 bài giảng điện tử cùng 7.000 luận văn, hơn 31.000 câu hỏi trắc nghiệm… từ những người dạy học có chuyên môn.

Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng đã đưa tin học thành môn bắt buộc cho học sinh kể từ lớp ba của bậc tiểu học nhằm giúp các em sớm tiếp cận với các kiến thức, kỹ năng mới ở trong và ngoài nước. 

Ở nhiều nhà trường hiện nay, công tác giảng dạy được lồng ghép với mô hình giáo dục STEAM (một khái niệm dạy học liên ngành kết hợp giữa nghệ thuật với các môn học truyền thống như khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học).

Áp dụng chuyển đổi số trong giáo dục đại học, giáo dục nghề cũng giúp gia tăng cơ hội hợp tác giữa nhà trường với các doanh nghiệp, đồng thời triển khai hoạt động giảng dạy gắn liền với nhu cầu về nguồn nhân lực từ các doanh nghiệp. Qua đó, nơi đào tạo có thể nắm bắt các thông tin, cập nhật chương trình giảng dạy, dự báo các ngành nghề mới theo xu hướng chuyển dịch cơ cấu, kinh tế số, cơ cấu sản xuất để phù hợp với sự phát triển của thị trường, xã hội.

Trở lại với Thông tư số 02/2025 của Bộ Giáo dục và Đào tạo, "Khung năng lực số" cho người học là cơ sở để xây dựng chuẩn chương trình đào tạo; xây dựng và phát triển chương trình giáo dục; xây dựng tài liệu học tập, tài liệu hướng dẫn khi học cũng như để đánh giá chất lượng học, kết quả kiểm tra, công nhận năng lực số sau khi học xong.

Đây là một hệ thống mô tả các kỹ năng, kiến thức cần thiết để người học có thể sử dụng công nghệ số hiệu quả trong học tập, công việc, cuộc sống. Khung năng lực này giúp xác định các mức độ thành thạo về công nghệ số và khuyến khích phát triển các kỹ năng phù hợp trong bối cảnh số hóa.

Năng lực số của người học sẽ được đánh giá dựa vào các yếu tố như sau:

(1) Khai thác dữ liệu và thông tin: Tập trung vào khả năng tìm kiếm, lọc, đánh giá và quản lý dữ liệu, thông tin, cũng như nội dung số; bao gồm các kỹ năng xác định nguồn thông tin đáng tin cậy, tổ chức dữ liệu một cách hiệu quả và sử dụng chúng để hỗ trợ ra quyết định hoặc giải quyết vấn đề trong môi trường số.

(2) Giao tiếp và hợp tác trong môi trường số: Nhấn mạnh khả năng sử dụng công nghệ số để tương tác, chia sẻ thông tin, làm việc nhóm và tham gia các cộng đồng trực tuyến; bao gồm các kỹ năng như giao tiếp hiệu quả qua các kênh số, tôn trọng đa dạng văn hóa, quản lý danh tính số và thúc đẩy hợp tác trong môi trường kỹ thuật số.

(3) Sáng tạo nội dung số: Tập trung vào khả năng tạo, chỉnh sửa và chia sẻ nội dung số; bao gồm các kỹ năng như phát triển nội dung mới, áp dụng bản quyền và giấy phép, lập trình cơ bản và tích hợp kiến thức từ nhiều nguồn để tạo ra sản phẩm số phù hợp và sáng tạo.

(4) An toàn: Tập trung vào việc bảo vệ dữ liệu, thiết bị, sức khỏe và môi trường số; bao gồm các kỹ năng như bảo mật thông tin cá nhân, quản lý rủi ro mạng, sử dụng công nghệ số an toàn, bảo đảm sức khỏe tâm lý và thể chất khi tương tác trong môi trường số và thúc đẩy trách nhiệm bảo vệ môi trường kỹ thuật số.

(5) Giải quyết vấn đề: Tập trung vào khả năng tư duy phản biện và sáng tạo để xác định, phân tích và giải quyết các vấn đề trong môi trường số; bao gồm các kỹ năng như khắc phục sự cố kỹ thuật, học hỏi công nghệ mới, sử dụng công nghệ để đổi mới hoặc giải quyết các thách thức thực tiễn.

(6) Ứng dụng trí tuệ nhân tạo: Tập trung vào việc hiểu, sử dụng và đánh giá các công cụ, hệ thống AI một cách có đạo đức và trách nhiệm; gồm các kỹ năng như nhận biết cách AI hoạt động, áp dụng AI vào các nhiệm vụ thực tiễn, đánh giá tác động của AI, bảo đảm việc sử dụng AI một cách minh bạch.

Mỗi năng lực nêu trên lại được chia nhỏ thành các bậc kỹ năng từ cơ bản, trung cấp, nâng cao đến chuyên sâu. Ví dụ với năng lực tìm kiếm thông tin, ở mức cơ bản, học sinh cần xác định được nhu cầu thông tin, cách truy cập các dữ liệu cần thiết; còn ở mức chuyên sâu thì học sinh cần tạo ra được giải pháp để giải quyết các vấn đề phức tạp với nhiều yếu tố tương tác liên quan đến việc duyệt, tìm kiếm và lọc dữ liệu…

Chuẩn bị năng lực số là giúp người học thích nghi với một xã hội chuyển đổi số ngày càng mạnh mẽ, với tương lai nghề nghiệp mà người biết sử dụng AI mới có thể không bị AI "cướp" việc.

Chuyên mục TÂM ĐIỂM mong nhận được ý kiến của bạn đọc về nội dung bài viết. Hãy vào phần Bình luận và chia sẻ suy nghĩ của mình. Xin cảm ơn!