Từ tiếng còi xe chói tai trong hầm chung cư đến xe tải gào rú trong đêm

Đôi khi đang lưu thông trong hầm để xe chung cư, tôi bắt gặp một người điều khiển xe máy bỗng dưng… bấm còi.

Chuyện này thường xảy ra vào đầu buổi sáng, khi các phụ huynh xếp hàng dài chờ qua cổng soát vé để đưa con đến trường, người lao động xếp hàng đến công sở… Tất nhiên, người vừa bấm còi thường nhận được cái nhìn lạnh lùng giống như nhìn một "sinh vật lạ" từ những người xung quanh, trong khi nhân vật chính thường lảng tránh bằng cách ngó đi nơi khác.

Sự vội vã thường được viện làm lý do cho những hành xử thô lỗ, thiếu chuẩn mực, từ việc chen hàng khi qua cửa soát vé cho đến hành vi vượt đèn đỏ, hoặc những tiếng còi inh ỏi để thể hiện thái độ sốt ruột, giục giã khi lưu thông trên đường. Nếu chạy xe trên đường phố Hà Nội vào giờ tan tầm, không hiếm gặp cảnh tượng tại các nút giao đông đúc, dưới sức nóng oi bức của mùa hè, một số người dừng xe phía sau mất kiên nhẫn và bấm còi; thậm chí nhiều tài xế có... thói quen lạ lùng là bấm còi thúc giục người phía trước khi dừng đèn đỏ, cho dù tín hiệu chưa chuyển xanh. Mọi người vốn đã bực bội vì tắc đường lại càng ức chế hơn bởi tiếng còi thiếu ý thức như vậy.

Theo thiết kế, phương tiện giao thông như ôtô, xe máy được gắn thêm còi xe để hỗ trợ việc cảnh báo người đi đường trong những trường hợp khẩn cấp. Tuy nhiên, một số người tham gia giao thông có xu hướng lạm dụng còi xe mà bất chấp tác động của nó đối với sức khỏe, tâm lý của người xung quanh. Nỗi ám ảnh của nhiều người khi lưu thông trên đường là những tiếng còi xe liên tục, đinh tai nhức óc từ các phương tiện trọng tải lớn như xe container, xe tải, xe khách...

Theo quy định của Bộ Giao thông Vận tải (nay là Bộ Xây dựng) tại Thông tư số 10 năm 2009, Thông tư số 70 năm 2015… thì âm lượng còi xe các phương tiện khi tham gia giao thông (trừ xe môtô, xe gắn máy) phải giới hạn trong khoảng 90 đến 115 decibel. Tuy nhiên trên thực tế, một số tài xế gắn thêm còi hơi, còi kích âm, còi hú… có âm lượng gấp 2-3 lần mức bình thường nhằm "xua đuổi" người tham gia giao thông, tạo thuận lợi cho mình khi lưu thông trên đường.

Những hành vi này vi phạm điều cấm của Luật Giao thông đường bộ, cụ thể là các hành vi "Bấm còi, rú ga liên tục; bấm còi trong thời gian từ 22 giờ đến 5 giờ, bấm còi hơi, sử dụng đèn chiếu xa trong đô thị và khu đông dân cư"; "Lắp đặt, sử dụng còi, đèn không đúng thiết kế của nhà sản xuất đối với từng loại xe cơ giới; sử dụng thiết bị âm thanh gây mất trật tự an toàn giao thông, trật tự công cộng".

Hiện nay, Luật Giao thông đường bộ đã được thay thế bởi Luật trật tự, an toàn giao thông đường bộ, trong đó Điều 21 Luật này quy định rõ việc sử dụng tín hiệu còi chỉ được giới hạn trong 2 trường hợp: Để báo hiệu cho người tham gia giao thông các tình huống có thể mất an toàn; hoặc để báo hiệu chuẩn bị vượt xe. Luật này cũng nhấn mạnh không được sử dụng còi liên tục (bấm còi thành tràng dài); không sử dụng còi có âm lượng không đúng quy định; không sử dụng còi trong thời gian từ 22 giờ đêm đến 5 giờ sáng trong khu đông dân cư, khu vực cơ sở khám chữa bệnh.

Tiếng còi hơi đinh tai nhức óc của các loại xe tải, xe ben chở đất đá, vật liệu đã trở thành nỗi ám ảnh cho người đi đường tại các đô thị lớn, đặc biệt khi có việc phải ra đường vào ban đêm, khiến người dân phải vội dạt vào lề đường né tránh. Tình trạng lạm dụng còi xe không chỉ gây ô nhiễm tiếng ồn mà còn là nguyên nhân của những tai nạn thương tâm. Đã có một số trường hợp tiếng còi xe quá lớn khiến người đi xe đạp, xe máy hốt hoảng, loạng choạng ngã ra đường và bị xe cán tử vong.

Tại TPHCM vào năm 2010 có cảnh tượng người mẹ ôm thi thể con gái 2 tuổi suốt 6 giờ giữa đường và liên tục ngất lịm đi, gây ám ảnh cho nhiều người. Nguyên nhân là cháu bé được mẹ chở bằng xe máy, do bị giật mình vì tiếng còi xe nên đã ngã xuống đường và bị chính chiếc xe này cán phải.

Văn hóa tham gia giao thông được định hình từ nhiều quy tắc xử sự, bao gồm cả việc điều khiển xe đúng tốc độ, đúng làn đường, tuân thủ tín hiệu đèn… và cả những chi tiết tưởng chừng rất nhỏ như sử dụng còi xe, đèn chiếu sáng.

Để định hình văn hóa của người tham gia giao thông, Nghị định 100 năm 2019 quy định xử phạt vi phạm hành chính lĩnh vực giao thông đường bộ trước đây quy định mức phạt từ 300.000 đồng đến 400.000 đồng với người điều khiển xe ô tô bấm còi trong đô thị, khu đông dân cư trong thời gian từ 22 giờ đến 05 giờ sáng; còn với hành vi bấm còi, rú ga liên tục; bấm còi hơi, sử dụng đèn chiếu xa trong đô thị, khu đông dân cư sẽ chịu mức phạt từ 800.000 đồng đến 1.000.000 đồng (mức phạt với người điều khiển xe mô tô, xe gắn máy là từ 400.000 đồng đến 600.000 đồng).

Với trường hợp lắp đặt, sử dụng còi vượt quá âm lượng quy định (các loại còi hơi tự chế), người điều khiển chịu mức phạt cao hơn, từ 2 đến 3 triệu đồng và còn bị tịch thu thiết bị còi không đạt chuẩn.

Để tăng tính răn đe, Nghị định 168 năm 2024 mở rộng các trường hợp xử phạt người sử dụng đèn trái quy định, đồng thời tăng mức phạt. Cụ thể, hành vi sử dụng còi trong thời gian từ 22 giờ đêm đến 5 giờ sáng trong đô thị và khu đông dân cư, khu vực cơ sở khám chữa bệnh sẽ bị phạt từ 400.000 đồng đến 600.000 đồng. Hành vi sử dụng còi, rú ga liên tục; sử dụng còi hơi… chịu mức phạt từ 800.000 đồng đến 1.000.000 đồng. Trường hợp lắp đặt, sử dụng còi vượt quá âm lượng quy định sẽ chịu mức phạt từ 3 đến 4 triệu đồng và còn bị trừ 2 điểm trên giấy phép lái xe.

Để đưa các quy định của pháp luật vào đời sống, vừa qua, cảnh sát giao thông một số địa phương đã tăng cường xử lý vi phạm. Đơn cử tại Hà Nội, khu vực đường vành đai 3, Khuất Duy Tiến thời gian qua có vấn nạn nhiều xe tải, xe ôtô đầu kéo bấm còi liên tục... gây huyên náo vào ban đêm, ảnh hưởng đến người dân sinh sống xung quanh cũng như người đi đường. Phòng Cảnh sát giao thông Hà Nội đã lập nhiều chốt xử lý. Một số tài xế đã bị lập biên bản, xử phạt và bị trừ điểm giấy phép lái xe. Động thái này nhận được sự ủng hộ của người dân, đặc biệt các cư dân trong khu vực vốn thường xuyên chịu cảnh ô nhiễm tiếng ồn.

Biện pháp xử lý nghiêm khắc này được kỳ vọng sẽ góp phần định hình ý thức và văn hóa tham gia giao thông của người dân bởi việc bấm còi theo phản xạ, theo ý thích, không quan tâm đến sự khó chịu của người xung quanh đang là thói quen của rất nhiều người. Một số người khi bị cảnh sát dừng xe còn ngỡ ngàng khi biết rằng "chỉ" bấm còi xe cũng có thể bị phạt.

Những người có cơ hội đi công tác hay du lịch ở nước ngoài có thể thấy sự khác biệt về văn hóa sử dụng còi xe. Ở nước ngoài, ta rất hiếm khi nghe thấy tiếng còi xe khi đi trên đường bởi tài xế có ý thức nhường đường cho người đi bộ sang đường, các phương tiện thường lưu thông một cách trật tự, đi đúng làn đường, chấp hành nghiêm tín hiệu đèn nên rất hãn hữu mới sử dụng còi xe.

Kể cả xảy ra tắc đường, tài xế cũng kiên nhẫn điều khiển xe một cách chậm rãi trong bầu không khí trật tự. Dường như mọi người sử dụng chung một "ngôn ngữ" trong tham gia giao thông. Từ trong ý thức, người dân nhận thức và thừa nhận rằng việc sử dụng còi là phương án cuối cùng khi tham gia giao thông, việc lạm dụng còi là bất lịch sự, chứ không phải… "sơ hở là bấm còi" một cách tùy tiện theo ý thích hay bản năng như một số tài xế ở nước ta.

Với quy định mới của Luật trật tự, an toàn giao thông đường bộ, còi xe chỉ được phép sử dụng trong trường hợp thật cần thiết để đảm bảo an toàn cho mình và người tham gia giao thông khác, quy định này tiến bộ và tương thích với luật lệ của nhiều quốc gia. Thông qua công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật và kiểm tra, xử lý vi phạm, chúng ta kỳ vọng mọi người sẽ dần hình thành nên văn hóa "giao thông không còi". Sử dụng còi xe hợp lý cũng là một phần quan trọng trong văn hóa giao thông.

Chuyên mục TÂM ĐIỂM mong nhận được ý kiến của bạn đọc về nội dung bài viết. Hãy vào phần Bình luận và chia sẻ suy nghĩ của mình. Xin cảm ơn!