(Dân trí) - Bác sĩ Nguyễn Tế Kha, người tiên phong phẫu thuật robot tại Việt Nam, ví von mỗi cuộc mổ như một hành trình mà ông là người cơ trưởng trong buồng lái.
Cận cảnh robot 4 tay hỗ trợ bác sĩ phẫu thuật ung bướu tại Bệnh viện Bình Dân
Bên ngoài phòng mổ robot tại Bệnh viện Bình Dân, một người bệnh nằm dài trên giường, chờ đến lượt phẫu thuật của mình, gương mặt khắc khổ ánh lên sự lo lắng.
Cách đây 2 tháng, ông tình cờ phát hiện mình mắc ung thư tuyến tiền liệt giai đoạn sớm trong một lần đi khám bệnh ở quê nhà Bạc Liêu. Tại Bệnh viện Bình Dân, ông được chỉ định cắt khối u để điều trị bệnh.
Qua một thời gian chờ đợi, cuối cùng ông cũng được đẩy vào phòng mổ. Tại đây, người đàn ông được trấn an nhẹ nhàng rồi gây mê. Sau đó, các bác sĩ tất bật nhanh chóng thiết lập 4 lỗ trocar trên cơ thể bệnh nhân để đưa 4 cánh tay robot vào. Mỗi cánh tay gắn một công cụ như camera, kẹp… giúp bác sĩ thực hiện ca mổ thuận lợi.
Bên kia phòng, TS.BS Nguyễn Tế Kha, Trưởng khoa Phẫu thuật Ung bướu Tiết niệu, Bệnh viện Bình Dân, tranh thủ xem lại phim chụp của người bệnh trước mổ.
"Bệnh nhân là nam, 69 tuổi, phát hiện bướu ác tuyến tiền liệt ở giai đoạn sớm, chưa có hạch, chưa di căn và sức khỏe tốt. Chúng tôi chỉ định mổ cắt tuyến tiền liệt tận gốc, bảo tồn thần kinh cương bằng robot để điều trị triệt để và đem lại chất lượng sống tốt nhất sau này cho bệnh nhân", bác sĩ Kha cho biết.
Phẫu thuật bằng robot cho người lớn lần đầu tiên được thực hiện ở Việt Nam tại Bệnh viện Bình Dân vào năm 2016. Là người tiên phong thực hiện phẫu thuật robot tại Việt Nam, bác sĩ Kha đã vượt qua một hành trình dài để được công nhận là “phẫu thuật viên siêu đẳng”. Đây là danh hiệu do hệ thống robot Da Vinci dành cho những bác sĩ có hơn 30 giờ phẫu thuật/tuần. Ngoài ra, ông cũng là người có số giờ mổ robot nhiều nhất Đông Nam Á.
Năm 1999, bác sĩ Kha khi ấy còn là một thầy thuốc trẻ tràn đầy nhiệt huyết, đã sang Pháp tu nghiệp nội trú chuyên ngành tiết niệu tại Bệnh viện Bichat, quận 18, Paris.
Trong thời gian học tập, ông tình cờ biết đến hệ thống robot phẫu thuật tại Bệnh viện Henri Mondor - một trong những cơ sở y tế đầu tiên trên thế giới áp dụng công nghệ này.
Với sự dẫn dắt của giáo sư người Pháp Abou El Fettouh, chuyên gia hàng đầu về robot phẫu thuật, ông bị cuốn hút bởi khả năng cách mạng của công nghệ này: những cánh tay robot linh hoạt, hình ảnh 3D phóng đại và độ chính xác vượt trội so với phẫu thuật truyền thống.
“Tôi mơ ước được học, dù chỉ là đứng quan sát trong phòng mổ. Tuy nhiên, giấc mơ ấy bị dập tắt khi bệnh viện thông báo suất kiến tập đã kín lịch đến tận năm 2005, trong khi visa của tôi chỉ cho phép lưu trú đến hết năm 2000”, ông nhớ lại.
Năm 2000, bác sĩ Kha trở về công tác tại Bệnh viện Bình Dân, mang theo trong mình giấc mơ phẫu thuật bằng robot. Nhiều lần ông tự hỏi liệu bản thân có cơ hội chạm tới công nghệ ấy, khi mà trên thế giới, đặc biệt tại Mỹ, robot phẫu thuật đã phát triển mạnh mẽ, còn Việt Nam vẫn còn cách xa với những tiến bộ đó.
Phải đến năm 2016, giấc mơ mới được thắp lại nhờ quyết tâm của PGS.TS Trần Vĩnh Hưng, Giám đốc Bệnh viện Bình Dân. Từ nguồn vốn vay kích cầu của TPHCM, bệnh viện đã đưa về robot phẫu thuật đầu tiên dành cho người lớn tại Việt Nam trị giá hàng chục tỷ đồng.
Năm 2019, bác sĩ Kha được cử sang Hàn Quốc học mổ robot trong thời gian chỉ vỏn vẹn 4 ngày. Suốt quãng thời gian ngắn ngủi ấy, ông tận dụng từng giờ để quan sát, ghi chép và học hỏi kinh nghiệm từ các đồng nghiệp quốc tế.
Cuối năm 2019, ông thực hiện ca phẫu thuật robot đầu tiên của mình. Từ đó, số ca mổ tăng dần qua từng năm. Tính đến tháng 8/2025, bác sĩ Kha đã thực hiện tổng cộng 686 ca phẫu thuật, trở thành người có số ca mổ robot nhiều nhất khu vực Đông Nam Á.
Trong năm 2024, bác sĩ Kha mổ 195 ca. Trong khi đó, phẫu thuật viện xếp thứ hai thực hiện 150 ca. Theo thống kê của hệ thống phẫu thuật robot da Vinci toàn cầu, ông được ví như “cơ trưởng với số giờ bay dày dạn” trong lĩnh vực này.
Với bác sĩ Kha, mỗi ca mổ đều là một hành trình trên chiếc chuyên cơ do chính ông là cơ trưởng. Ở đó, thay vì phải đứng hàng giờ liền trực tiếp cầm dao mổ, vị bác sĩ ngồi trên ghế, trước khoang điều khiển cách giường mổ chỉ vài bước chân. Ông linh hoạt sử dụng 10 ngón tay, bàn chân giẫm đều, thỉnh thoảng ra yêu cầu với bác sĩ phụ mổ thông qua chiếc mic trước mặt.
Màn hình khoang điều khiển liên kết với camera, hình ảnh ở đây được phóng đại lên 10-16 lần, xoay trục 540 độ gần như nhìn bằng mắt thường.
Robot giúp bóc tách u chính xác, bảo tồn thần kinh, giảm tái phát ung thư, duy trì chức năng niệu sinh dục và sinh lý, đặc biệt hiệu quả với u vị trí khó như thượng thận, rốn thận, trực tràng thấp, tuyến tiền liệt, bàng quang.
Do đó, phẫu thuật bằng robot vừa mang lại độ chính xác vượt trội, giảm biến chứng, an toàn hơn nội soi ổ bụng hay mổ mở. Người bệnh có thể hồi phục và đi lại bình thường sau một ngày rồi xuất viện sau vài ngày.
Tuy nhiên, không phải hành trình nào cũng đạt được thành công hoàn toàn từ những ngày đầu tiên.
Năm 2020, trong số những ca phẫu thuật robot đầu tiên, có một ca gặp biến chứng hậu phẫu nghiêm trọng dù quá trình mổ diễn ra suôn sẻ. Toàn bộ ê-kíp bệnh viện đã nỗ lực khắc phục nhưng người bệnh vẫn không qua khỏi.
Cú sốc ấy khiến bác sĩ Kha day dứt khôn nguôi. Ông hoài nghi về năng lực của bản thân, mất ăn mất ngủ, sút tới 5kg và thậm chí từng nghĩ đến chuyện từ bỏ.
“Tôi suy sụp nhiều ngày vì đã cố gắng hết sức, nhưng bệnh nhân vẫn ra đi vì một nguyên nhân nằm ngoài khả năng kiểm soát”, ông nhớ lại.
Dần dần, vị bác sĩ trẻ tìm lại được thăng bằng. Nỗi buồn ấy trở thành bài học sâu sắc, hun đúc quyết tâm để ông miệt mài rèn luyện, tích lũy kinh nghiệm, thực hiện thành công hàng trăm ca mổ sau này. “Nếu không có bài học từ bệnh nhân ấy, chưa chắc tôi đã đạt được kết quả tốt như hôm nay”, bác sĩ Kha chia sẻ.
Song song với những ký ức buồn đầy ám ảnh, hành trình nghề nghiệp của ông cũng ghi dấu bằng vô số niềm vui: từ giây phút cứu sống bệnh nhân, đến niềm tin ngày càng vững chắc vào giá trị của công nghệ robot và tình yêu nghề.
Ông nhớ mãi ca mổ cho một bệnh nhân New Zealand sinh năm 1976, bị hẹp niệu quản tái phát dẫn đến suy thận độ 3 và từng được khuyên cắt bỏ thận.
Trong lần về Việt Nam thăm quê vợ, người ngoại quốc này đã tìm đến Bệnh viện Bình Dân và được bác sĩ Kha quyết định mổ robot tái tạo niệu quản, giữ lại thận. Ca mổ thành công, chỉ sau hai tháng chức năng thận phục hồi đáng kể, giúp bệnh nhân thoát khỏi nguy cơ suy thận.
Không chỉ cứu những trường hợp khó, bác sĩ Kha còn ghi dấu với nhiều ca mổ cho bệnh nhân cao tuổi. Ông kể về một cụ 88 tuổi ung thư bàng quang kèm bệnh tim nặng, ban đầu được tư vấn điều trị giảm nhẹ. Tuy nhiên, gia đình kiên quyết chọn phẫu thuật robot dù rủi ro cao.
Trong ca mổ, hai máy sốc điện được đặt sẵn bên giường bệnh, nhưng may mắn ca phẫu thuật diễn ra suôn sẻ. Sau hơn hai năm, cụ vẫn khỏe mạnh, trở thành minh chứng sống động cho hiệu quả của phẫu thuật robot.
Với bác sĩ Kha, đó là phần thưởng lớn lao, tiếp thêm động lực để ông gắn bó và kiên trì với nghề.
Bệnh viện Bình Dân được thành lập năm 1954, ban đầu là cơ sở thực hành Ngoại khoa của Trường Đại học Y khoa Sài Gòn. Qua hơn 70 năm hoạt động, bệnh viện đã triển khai nhiều kỹ thuật từ mổ mở, nội soi đến phẫu thuật robot và các phương pháp điều trị mới.
Hiện nay, đây là bệnh viện chuyên khoa ngoại, tập trung vào các lĩnh vực tiêu hóa, tiết niệu, nam học, gây mê hồi sức và một số chuyên ngành liên quan. Năm 2014, bệnh viện bắt đầu tiếp cận kỹ thuật mổ robot và đến cuối năm 2016 lần đầu ứng dụng phẫu thuật robot cho người lớn ở Việt Nam.
Đến nay, bệnh viện đã thực hiện hơn 3.500 ca phẫu thuật bằng robot cho hơn 15 loại bệnh lý khác nhau, chủ yếu là các trường hợp ung thư và bệnh phức tạp.
Chỉ riêng trong năm 2024, 757 bệnh nhân đã được hưởng lợi từ công nghệ tiên tiến này. Con số này cũng đưa Bệnh viện Bình Dân trở thành đơn vị có số ca mổ bằng robot nhiều nhất Đông Nam Á. Từ năm 2022, hình ảnh Việt Nam đã chính thức xuất hiện trên bản đồ thế giới về phẫu thuật robot - một dấu mốc vừa tự hào vừa xúc động.
Dù vậy, thách thức còn đó. Việt Nam ít robot, bệnh nhân chờ 1-2 tuần dù bệnh viện tăng 3 ca mổ robot/ngày. Chi phí một ca phẫu thuật bằng robot không hề rẻ, khoảng 140-170 triệu đồng/ca.
“So với các quốc gia khác, chi phí mổ ở Việt Nam gần như rẻ nhất thế giới. Nhưng con số ấy vẫn quá cao đối với nhiều người bệnh ở Việt Nam, đặc biệt là khi bảo hiểm y tế chưa có chính sách hỗ trợ”, bác sĩ Nguyễn Tế Kha trăn trở.
Ở ngưỡng 61 tuổi, TS.BS Nguyễn Tế Kha vẫn giữ ngọn lửa đam mê làm nghề. Việc điều khiển robot mang đến kết quả phẫu thuật hoàn hảo, là nguồn hạnh phúc lớn lao đối với ông.
Ông mơ được giúp bệnh nhân đến khi còn có thể, dạy dỗ thế hệ tiếp nối để robot phẫu thuật phát triển mạnh hơn, lan tỏa khắp các bệnh viện Việt Nam. Hơn hết, ông hy vọng bảo hiểm y tế sẽ hỗ trợ chi phí, để người nghèo cũng được tiếp cận công nghệ hiện đại, mang lại niềm vui và hy vọng cho y tế nước nhà.
