Trai gái ngượng chín mặt khi xem hội Ná Nhèm rước "của quý" ở Lạng Sơn

Năm 2015, Lễ hội Ná Nhèm (Bắc Sơn, Lạng Sơn) được công nhận Di sản Văn hóa Phi vật thể cấp Quốc gia. Sau thời gian tạm dừng tổ chức vì dịch Covid-19, tới năm nay, lễ hội tiếp tục được diễn ra thu hút sự quan tâm của nhiều du khách tới tham dự.

Lễ vật cúng tế được chuẩn bị kỹ lưỡng trước đó rất lâu gồm: Ống nước tiên lấy từ giếng Mỏ Vằn, cây thiên tuế, cây ngô, lúa, khoai sọ và cây bông vải. Trong đó quan trọng nhất là Tàng thinh - Mặt nguyệt, hai sinh thực khí thể hiện sự sinh sôi nảy nở để cung tiến vua.

"Tàng thinh" là thân gỗ lớn đẽo gọt tạo hình tượng trưng cho sinh thực khí nam, "Mặt nguyệt" là biểu tượng cho bộ phận sinh nở của người phụ nữ. Khi "tàng thinh" và "mặt nguyệt" gặp gỡ nhau, giao hòa tạo nên sự bình an, ấm no, sinh sôi nảy nở.

Lễ hội được tổ chức từ rạng sáng đến tối với nhiều nghi thức lễ tế, cúng rước long ngai, bài vị thần từ đình Làng Mỏ lên miếu Xa Vùn. 

Tương truyền, xưa kia họ Mạc chạy trốn đến vùng đất này phải đổi thành họ Hoàng và Bế để tránh họa tru di, truy sát của Lê Trịnh. Các trai tráng của 6 thôn trong cửa đình Làng Mỏ được chọn tham gia lễ hội đều thực hiện nghi lễ bôi nhọ lên mặt theo tục lệ "giấu mặt đổi họ", có nghĩa "để không ai biết là con cháu họ Mạc".

"Tàng thinh" tượng trưng cho sinh thực khí nam càng ngày càng được  làm công phu, tạo hình chi tiết thu hút sự chú ý của người xem. 

Đi đầu các đoàn là hai viên chánh tướng và phó tướng, theo sau là các quân lính và hai bên là các lễ vật cung tiến bao gồm: Cây thiên tuế, Tàng Thinh, Mặt Nguyệt, ống nước và các loại cây giống.

Lễ hội năm nay tổ chức đúng ngày thời tiết mưa rét nên đoàn rước gặp khá nhiều khó khăn trên đường di chuyển, du khách cũng không đông như nhiều năm trước.

Phó tướng đi trước, tay cầm chổi vừa đi vừa làm các động tác xua chổi dọn đường, chánh tướng và phó tướng phải kết hợp các động tác và bước chân đi sao cho thật uyển chuyển và nhịp nhàng.

Trai tráng mô phỏng lại cảnh luyện binh, đánh giặc, đấu gươm của các binh sĩ thời xưa.

Để tránh mưa ướt, trai tráng trong đoàn rước phải đi thêm ủng, mặc áo mưa, đội mũ bảo hộ nên hình ảnh có khác nhiều năm trước.

Dân làng và đông đảo du khách đội mưa đứng chật kín suốt dọc đường đi để chờ đoàn rước.

"Tàng thinh" được đưa tới và đặt trước miếu Xa Vùn trước sau một quãng đường di chuyển khó khăn từ đình Làng Mỏ.

Các bà Then chờ sẵn ở cửa múa quạt đón đoàn rước.

Nhiều du khách thích thú đứng cạnh chụp ảnh cùng lễ vật vô cùng đặc biệt.