"NGƯỜI KHÔNG BÓNG" - NHÀ TÌNH BÁO HUYỀN THOẠI CỦA LIÊN XÔ

Tên tuổi của điệp viên huyền thoại Liên Xô Yan Chernyak gắn liền với mạng lưới tình báo tại châu Âu với mật danh là "Krona" (Vương miện).

Trong gần 10 năm hoạt động, nhà tình báo huyền thoại Liên Xô Yan Chernyak, thông qua mạng lưới điệp viên, đã cung cấp những thông tin quan trọng nhất về sự phát triển vũ khí của Đức và các kế hoạch chiến lược của Hitler, trong đó có kế hoạch tấn công Liên Xô năm 1941 của quân đội Đức Quốc xã mang tên Barbarossa.

Trí nhớ siêu phàm

Yan Chernyak sinh ngày 6/4/1909 tại ngôi làng Chernivtsi, khi đó thuộc sự quản lý của đế chế Áo-Hung. Một năm sau Thế chiến I nổ ra, bi kịch đã ập đến. Bố mẹ bị giết hại trong cuộc chiến, cậu bé Chernyak 6 tuổi phải đến ở trại trẻ mồ côi. Với lòng căm thù chủ nghĩa đế quốc, Chernyak tích cực tham gia các hoạt động của Đoàn thanh niên Xã hội Chủ nghĩa.

Chernyak có thể nói thông thạo 6 thứ tiếng: Đức, Hungary, Séc, Ukraine, và sau này thêm tiếng Anh, Nga. Không những vậy, Chernyak còn có khả năng ghi nhớ đặc biệt, có thể nói lại chính xác đến từng từ trong một văn bản dài đến gần 10 trang chỉ sau một lần đọc, hay có thể kể lại chính xác vị trí 70 đồ vật khác nhau trong phòng.

Đầu những năm 1930, Chernyak sang Đức học tại Đại học Bách khoa Berlin. Ngay trước khi tốt nghiệp đại học, số phận đã đưa Chernyak làm quen với một tình báo viên Liên Xô, người đã đánh giá cao thái độ chính trị cũng như những khả năng tuyệt vời của Chernyak.

Nhận lời làm việc cho Cục tình báo Hồng quân, Chernyak thực hiện nhiệm vụ đầu tiên là đến Rumani với tư cách lính nghĩa vụ tại một trung đoàn pháo binh. Trung sỹ Chernyak đã gửi về Trung tâm những thông tin mật về hoạt động mua sắm, kế hoạch huy động lực lượng, tiềm lực kỹ thuật của quân đội và hợp tác quân sự của Rumani với Đức.

Sau khi kết thúc nghĩa vụ tại Rumani, Chernyak trở lại Đức và bắt đầu một nhiệm vụ mới, đó là tổ chức một mạng lưới tình báo mật. Chernyak đã thành công trong việc đưa sỹ quan tình báo Liên Xô Alexander Dobrov xâm nhập vào hàng ngũ thân cận của Hitler. Thông qua các điệp viên của mình, Chernyak đã thuyết phục trưởng phòng đối ngoại của đảng Công nhân Đức Quốc gia Xã hội Chủ nghĩa (NSDAP) Alfred Rosenberg tin rằng, Dobrov thực sự đã phản bội tổ quốc. Nhờ vậy, Rosenberg đã để lộ cho Dobrov biết về ý định tấn công Liên Xô của Đức sau khi phe phát xít lên nắm quyền. Tuy nhiên, hoạt động của Chernyak tại Đức bị gián đoạn vào năm 1935, do một đảng viên cộng sản biết rõ thân thế của Chernyak khi ông này bị bắt ở Bỉ. Chernyak lập tức được rút về Moscow, sau đó được cử đi học tại trường tình báo.

Năm 1936, Chernyak với bí danh Jen được cử đến Thụy Sỹ hoạt động dưới vỏ bọc là phóng viên TASS. Tại đây, Chernyak bắt tay vào việc xây dựng một mạng lưới điệp báo mới. Nhóm điệp báo có tên "Krona" được lập ra, gồm một nhóm gần 20 nhà khoa học đến từ các nước Anh, Đức, Thụy Sỹ và Pháp. Nhờ mạng lưới quan hệ của mình, Chernyak đã được tiếp cận thông tin về trữ lượng những nguyên liệu cần thiết để sản xuất khí tài quân sự, các phương pháp sử dụng phụ gia cho hợp kim thép để sản xuất nòng súng và công nghệ sản xuất kính điện tử truyền hình iconoscope. Các thông tin này đều được Bộ Quốc phòng Liên Xô đánh giá cao, đáp ứng nhu cầu cấp thiết trong việc nghiên cứu chế tạo các thiết bị phát tín hiệu truyền hình độ nhạy cao, giúp Liên Xô tiết kiệm được số tiền hàng triệu rúp.

Dưới sự chỉ đạo của Chernyak, hoạt động của nhóm luôn bảo đảm yếu tố bí mật, các thành viên không bao giờ gặp mặt trực tiếp, mà chỉ trao đổi qua mạng lưới liên lạc bí mật. Chernyak có thể làm giả giấy tờ, con dấu một cách hoàn hảo, đồng thời sáng tạo ra một hệ thống mật mã lý tưởng, có thể chặn thu được các tin nhắn. Ngoài ra, Chernyak còn thường xuyên thay đổi ngoại hình, thay đổi khách sạn ít nhất một lần một tuần và chỉ sống trong căn hộ của những người mà ông tin tưởng.

Điệp viên trong tổng hành dinh của Hitler

Đầu Thế chiến II trong tay Chernyak có 35 người cung cấp thông tin, 20 người trong số đó được đích thân ông tuyển mộ, đó là các nhân viên của mật vụ Gestapo, Cơ quan tình báo quân sự Abwehr và quân đội Đức Quốc xã Wehrmacht. Đặc biệt, Chernyak đã thành công trong việc thuyết phục một sĩ quan làm việc tại một trong tổng hành dinh của Hitler hợp tác. Thông qua mạng lưới điệp viên của mình, đầu tháng 6/1941, Chernyak đã có trong tay bản sao Kế hoạch Barbarossa nổi tiếng liên quan đến cuộc tấn công vào Liên Xô. Toàn bộ nội dung ngay lập tức được chuyển đến Bộ Tổng tham mưu Hồng quân.

Sau đó không lâu, nhóm "Krona" có báo cáo chi tiết về chiến dịch "Citadel", giúp Chỉ huy Hồng quân Liên Xô nắm được chiến thuật tấn công Vòng cung Kursk của quân phát xít. Ngoài ra, Chernyak còn cung cấp cho Moscow dữ liệu về thiết kế của xe tăng Tiger (Panzerkampfwagen VI Ausf) và Panzerkampfwagen V Panther mới, mà Đức Quốc xã dự định sử dụng trong cuộc tấn công quan trọng này.

Năm 1942, Chernyak thành công trong việc thuyết phục nhà vật lý nguyên tử người Anh Allan May hợp tác với tình báo Liên Xô "vì sự an toàn của nhân loại". May đã trao cho Chernyak 130 trang tài liệu tối quan trọng nhất, chứa thông tin về sơ đồ cấu tạo và hoạt động của một lò phản ứng uranium, công nghệ sản xuất plutonium và các thiết bị tách đồng vị uranium.

Khối lượng thông tin Chernyak gửi về Moscow là rất lớn. Riêng trong năm 1944, Trung tâm nhận được khoảng 12 nghìn trang tài liệu kỹ thuật. Chernyak thu thập được đủ loại tài liệu, từ các loại máy bay và vũ khí pháo binh mới được chế tạo đến các chi tiết của hệ thống chống tàu ngầm và phòng không của Đức Quốc xã, cũng như việc chế tạo tên lửa hành trình (bom bay) V-1, V-2 và máy bay chiến đấu phản lực. Thông qua các điệp viên, Chernyak biết được rằng Hitler đã quyết định chuyển trọng tâm từ vũ khí hạt nhân sang chế tạo tên lửa. Nhóm "Krona" đã tồn tại trong khoảng 10 năm - trong suốt thời gian này, không một điệp viên nào của Chernyak bị phản gián phát hiện.

"Người đàn ông không bóng"

Năm 1945, Chernyak thực hiện một chuyến công tác mới đến Mỹ. Những kỳ vọng lớn lao được đặt lên vai Chernyak, người lúc này được biết đến với biệt danh "người đàn ông không bóng" vì ông không bao giờ để lại dấu vết ở bất cứ đâu. ] Tại Mỹ, điều đầu tiên Chernyak làm là khôi phục lại liên lạc với Allan May, lúc này làm việc tại Phòng thí nghiệm thuộc Hội đồng Nghiên cứu Quốc gia Canada, một công ty con của dự án nguyên tử "Manhattan" của Mỹ. Nhà vật lý người Anh đã cung cấp cho Chernyak một mẫu uranium-235 có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với Liên Xô.

Ngoài ra, Chernyak còn thu được bản sao báo cáo của một trong những "cha đẻ của bom nguyên tử" - nhà vật lý người Ý Enrico Fermi và danh sách các trung tâm nghiên cứu bí mật ở Bắc Mỹ, nơi đang tiến hành công việc chế tạo vũ khí hạt nhân. Tuy nhiên, hoạt động của Chernyak tại Mỹ phải ngừng lại sau sự phản bội của người đứng đầu bộ phận mã hóa của Đại sứ quán Liên Xô tại Canada, Igor Guzenko. Trung tâm lập tức rút Chernyak về nước bằng đường tàu thủy.

Năm 1946, sau khi nhập quốc tịch Liên Xô, Chernyak đảm nhận vị trí trợ lý tại GRU và làm phiên dịch tại TASS. Ông thích dành thời gian rảnh rỗi của mình để chơi cờ trong vườn Hermitage. Cũng tại đây, ông gặp người vợ tương lai của mình là bà Tamara. Nhà tình báo huyền thoại nghỉ hưu năm 1969.

Những năm cuối đời, Chernyak bị ốm nặng. Ông đã được trao tặng phần thưởng xứng đáng với những đóng góp của mình, đó là danh hiệu Anh hùng Liên bang Nga. "Ông ấy đã phục vụ Tổ quốc một cách tận tâm và trung thành, trong cuộc sống Chernyak luôn là một người khiêm tốn và hy sinh", bà Tamara Chernyak viết trong một bức thư.

Mười ngày sau khi nhận huân chương, ngày 19/2/1995, trái tim của cựu sỹ quan tình báo 86 tuổi ngừng đập. Chernyak được chôn cất theo nghi lễ quân đội tại nghĩa trang Preobrazhensky ở thành phố Moscow, Nga.