Dự đoán thế trận tại Ukraine sau khi Nga kiểm soát Avdiivka

Một thành trì sụp đổ

Avdiivka, vùng ngoại ô của thành phố Donetsk, đã trở thành tiền tuyến kể từ khi Nga can thiệp quân sự vào miền đông Ukraine năm 2014. Thành phố này đã trải qua 8 năm chiến tranh thường xuyên với cường độ thấp ở phía đông và sau đó là gần 2 năm bị tấn công toàn diện kể từ khi Nga khởi động chiến dịch quân sự đặc biệt vào tháng 2/2022.

Cuộc tấn công lớn nhằm vào Avdiivka bắt đầu từ tháng 10 năm ngoái với việc Nga đưa một số tiểu đoàn tới rìa thành phố và pháo kích vào khu vực này suốt ngày đêm.

Sau khi bị giữ chân ở vùng ngoại ô trong nhiều tháng, lực lượng Nga hồi cuối tháng 1 đã tiến vào các khu dân cư, vượt qua các công sự của Ukraine bằng cách bò qua hệ thống đường hầm dưới các đường phố ở phía đông nam Avdiivka. Họ cắt đứt con đường tiếp tế chính của Ukraine vào thành phố và sau đó tiến đến gần một nhà máy than cốc từng là pháo đài kháng chiến của Ukraine.

Moscow ném bom liên tục nhằm biến nơi này thành đống đổ nát và sau đó gửi hết đợt quân này đến đợt quân khác tới mặt trận. Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cho biết, ở giai đoạn ác liệt nhất của cuộc chiến Avdiivka, cứ mỗi binh sĩ Ukraine thiệt mạng thì có 7 binh sĩ Nga thiệt mạng, song con số này chưa được kiểm chứng.

Việc Nga giành quyền kiểm soát Avdiivka là một đòn giáng chiến lược đối với quân đội Ukraine. Avdiivka là thành trì phòng thủ của Ukraine ở khu vực Donetsk, được xây dựng để bảo vệ một số vị trí quân sự quan trọng của Ukraine ở xa hơn về phía tây và khiến thành phố Donetsk do Nga kiểm soát gần đó luôn bị đe dọa.

Việc kiểm soát Avdiivka cũng có thể tạo ra cơ hội cho Nga. Lực lượng của Moscow tiếp theo có thể nhắm tới các thành phố chiến lược như Pokrovsk, cách đó khoảng 50km về phía tây bắc, một trung tâm logistics của quân đội Ukraine.

Chiến thắng ở Avdiivka cũng sẽ đưa họ tiến một bước nhỏ gần hơn tới mục tiêu kiểm soát toàn bộ khu vực Donetsk, nơi mà Nga tuyên bố sáp nhập nhưng chưa thể kiểm soát hoàn toàn.

Kiểm soát được Avdiivka sau chiến thắng ở Bakhmut vào tháng 5 năm ngoái cũng có thể trở thành một điểm cộng với Tổng thống Vladimir Putin trong cuộc chạy đua cho nhiệm kỳ tiếp theo dự kiến diễn ra vào giữa tháng 3. Các nhà phân tích đánh giá đây là bước tiến lớn nhất của Nga ở Ukraine trong gần một năm qua, thậm chí kể từ đầu cuộc chiến.

Ở chiều ngược lại, sự sụp đổ của Avdiivka cho thấy Kiev vẫn ở thế yếu hơn trong một trận chiến tiêu hao sinh lực. Tương tự, việc để mất Bakhmut vào tháng 5/2023 hay Soledar vào tháng 1/2023, sự thất thủ ở Avdiivka cho thấy sự mất mát và vô cùng lãng phí về tài chính, nhân lực và trang thiết bị quân sự của Ukraine cho cuộc chiến hiện tại.

Chiến thắng của Nga ở Avdiivka là dấu hiệu mới nhất cho thấy Nga đã nắm chắc thế chủ động trên chiến trường khi cuộc phản công mùa hè của Ukraine không đạt được hầu hết các mục tiêu.

Quân đội Nga đã nắm quyền kiểm soát Marinka, một thị trấn nhỏ phía tây nam Avdiivka, vào đầu năm nay trong một loạt cuộc tấn công cục bộ mà nước này phát động vào mùa thu năm ngoái ở miền đông Ukraine. Nga cũng đã giành lại quyền kiểm soát những vùng đất nhỏ ở phía nam mà quân đội Ukraine từng phải vất vả mới lấy lại được ở đỉnh điểm của cuộc phản công mùa hè, đồng thời đạt được tiến bộ xung quanh làng Robotyne.

Dmytro Lykhovii, phát ngôn viên của quân đội Ukraine, cho biết Nga hiện có nhiều quân ở đó hơn xung quanh Avdiivka, và điều này cho thấy Robotyne là mục tiêu chính của Điện Kremlin.

Hiện vẫn còn phải xem quân đội Ukraine, với tình trạng thiếu quân và đạn dược, có thể giữ vững các thị trấn này trước các cuộc tấn công không ngừng nghỉ của Nga ở mức hay không, hay liệu họ có phải rút lui về các vị trí phòng thủ tốt hơn hay không.

Khủng hoảng quân lực của Ukraine

Khi được bổ nhiệm vào tháng này, Tổng tư lệnh các lực lượng vũ trang Ukraine, Tướng Oleksandr Syrskyi, đã nói rằng ông "thà rút lui chứ không hy sinh mạng sống của binh sĩ" và đó là điều ông đã làm với thành phố Avdiivka.

Với việc quân đội Nga kiểm soát thành phố Avdiivka, chiến tuyến đã thay đổi đáng kể, tạo tiền đề cho một chương mệt mỏi tiếp theo của cuộc xung đột. Mặc dù Nga chịu tổn thất nặng nề, song 4 tháng tấn công không ngừng nghỉ đã khiến quân đội Ukraine ở Avdiivka vẫn bị áp lực nặng nề về quân số, trong khi vũ khí và đạn dược ngày càng cạn kiệt.

Trong cuộc rút lui khỏi Avdiivka, những vấn đề của Ukraine càng trở nên trầm trọng hơn do địa hình bằng phẳng và khắc nghiệt bên ngoài thành phố. Nếu địa hình Avdiivka không có nhiều đồi núi, những con sông rộng hay các công sự lớn được xây dựng trong hơn một thập niên qua, Ukraine có lẽ đã phải từ bỏ nhiều hơn.

Michael Kofman, một chuyên gia về Nga tại Tổ chức Carnegie vì Hòa bình Quốc tế ở Washington, cho rằng: "Họ không có con đường nào khác ngoài rút lui. Phần lớn phụ thuộc vào việc lực lượng Nga có tiếp tục tiến công hay họ đã hết động lực chiến đấu".

Ngay cả hiện tại, quân đội Nga, dù chịu thương vong nặng nề trong cuộc tấn công vào Avdiivka, vẫn đang gây áp lực lên nhiều khu vực khác nhau của chiến tuyến dài gần 1.000 km, với hy vọng Ukraine không thể phòng thủ ở nhiều nơi cùng một lúc.

Vẫn chưa rõ Nga sẽ cố tiến quân tới đâu trong thời gian tới. Thành phố Kupiansk phía đông bắc, thị trấn Chasiv Yar phía đông và làng Robotyne phía nam đều đang bị đe dọa, ngay cả khi khói vẫn còn bao quanh Avdiivka.

Chiến thuật của quân đội Nga là sử dụng quy mô tuyệt đối của mình để áp đảo lực lượng Ukraine vốn nhỏ hơn, và rõ ràng, điều đó đã mang lại những bước tiến cho Nga trên chiến trường sau các thất bại quanh Kiev, Kharkov và Kherson vào năm 2022.

Hai năm kể từ khi xung đột Nga - Ukraine nổ ra, viện trợ quân sự của các đồng minh phương Tây, đặc biệt là Mỹ, dành cho Ukraine đang giảm dần và tạo ra nhiều cơ hội cho Nga giành được ưu thế về hỏa lực. Quân đội Ukraine cho biết họ đã cố gắng thu hẹp khoảng cách đó bằng máy bay không người lái tự sát nhưng vẫn chưa thể sánh ngang với lực lượng của Nga.

Các quan chức Mỹ nói rằng vẫn chưa quá muộn để củng cố lực lượng Ukraine nếu có thể nhanh chóng chuyển thêm viện trợ. Việc bổ sung pháo binh và các loại đạn dược khác có thể ngăn cản quân đội Nga vốn đang căng mình để nhanh chóng thực hiện một cuộc tấn công khác.

Nhưng họ cũng cho biết thêm rằng trong trường hợp không có viện trợ bổ sung, Nga cuối cùng sẽ dựa vào chiến thắng ở Avdiivka và tiếp tục đẩy lùi các đơn vị Ukraine cũng như giành quyền kiểm soát thêm nhiều vùng phía đông Ukraine, một trong những mục tiêu quan trọng của Điện Kremlin.

Rob Lee, thành viên cấp cao của Viện Nghiên cứu Chính sách Đối ngoại Mỹ, cho biết: "Một trong những sự kiện quan trọng của năm 2023 là Nga có thể tuyển dụng một số lượng lớn tình nguyện viên. Điều này xảy ra đúng lúc Ukraine đang phải đối mặt với các vấn đề về huy động lực lượng".

Trước áp lực về quân số, các nhà lãnh đạo Ukraine đã ra sức thành lập một loạt các đơn vị đặc biệt và Lữ đoàn xung kích độc lập số 3 - một đơn vị bộ binh giàu kinh nghiệm - để thu hẹp khoảng cách với Nga.

Một người lính của lữ đoàn này cho biết họ đã được đưa ra khỏi tiền tuyến xung quanh thành phố Bakhmut ở phía đông trong những tháng gần đây, và chỉ có một thời gian ngắn để hồi phục trước khi được gửi đến Avdiivka làm lính cứu hỏa.

Các nhà phân tích quân sự cho rằng việc một trong những đơn vị tốt nhất của Kiev kiệt sức trong thời kỳ khủng hoảng binh lực cho thấy một vấn đề ngày càng gia tăng trong hàng ngũ Ukraine: Đơn giản là không có đủ quân để phân bổ khắp mặt trận.

Ông Kofman nói: "Ukraine đã gửi những đơn vị tốt nhất của họ đến vì lực lượng ở Avdiivka đang dần cạn kiệt và cần phải rút lui. Bên cạnh việc thiếu đạn dược, Ukraine còn gặp vấn đề nghiêm trọng về nhân lực, đặc biệt là bộ binh".

Mặc dù giới chức Ukraine giữ bí mật về con số thương vong, nhưng động thái gần đây của giới lãnh đạo quân sự nhằm huy động thêm tới 500.000 quân đã cho thấy rõ thiệt hại của cuộc chiến dường như còn lâu mới kết thúc.

Binh sĩ Ukraine cho biết tinh thần của họ cũng đang suy giảm trong những tuần gần đây, cộng thêm tình trạng thiếu quân và đạn dược, thương vong ngày càng tăng và thời gian nghỉ ngơi trước khi quay lại mặt trận ngắn hơn.

Bên cạnh vấn đề khủng hoảng nhân lực, Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine, Rustem Umerov cũng cho biết trong một bài đăng trên Facebook hôm 17/2 rằng một bài học rút ra từ sự thất thủ của Avdiivka đó là sự cần thiết phải "xây dựng và củng cố" các công sự.

Trong những tháng gần đây, loạt chiến hào sâu để chống xe tăng đã xuất hiện xung quanh các thành phố và thị trấn phía đông gần Avdiivka, như Pokrovsk, cách đó khoảng 48km về phía tây.

Tuy nhiên, không rõ liệu các lữ đoàn Ukraine có đủ nguồn lực để chống chọi với một cuộc tấn công khác như cuộc tấn công nhằm vào thành phố này hay không, hay liệu quân đội Nga có thể tiếp tục tấn công sau nhiều tháng chiến đấu kéo dài không.

Viễn cảnh trong trung và dài hạn

Bước tiến này của Nga không xảy ra trong một sớm một chiều. Kể từ tháng 10 năm ngoái, Moscow đã phát động hết đợt tấn công này đến đợt tấn công khác nhằm vào Avdiivka. Tuy nhiên, quân Nga đã bị lực lượng Ukraine cầm chân trong một thời gian dài bằng loạt cuộc tấn công mục tiêu từ các vị trí và hệ thống phòng thủ được tăng cường.

Tuy nhiên, bây giờ có vẻ như quân đội Nga đã xuyên thủng tuyến phòng thủ vốn được Ukraine củng cố trong suốt hơn 10 năm kể từ khi Nga sáp nhập Crimea vào năm 2014. Ngược lại, Kiev gây thất vọng vì không thể phá vỡ được các công sự của Nga ở nơi khác, vốn được xây dựng chỉ trong vài tháng.

Thiếu tá Rodion Kudryashov, phó chỉ huy Lữ đoàn xung kích số 3 của Ukraine, cho biết: "Nga đã không thể đạt được các mục tiêu chiến lược, mà chỉ đạt được mục tiêu chiến thuật". Ông nói quân đội Nga hiện đông hơn gấp 7 lần của Ukraine. "Cảm giác như chiến đấu với 2 đội quân vậy", ông so sánh.

Tuy nhiên, ông tin rằng người Nga sẽ không tiến xa hơn tới các thành phố như Pokrovsk và Kostyantynivka, song điều khó có thể đảm bảo.

Ukraine từng bị ép phải rút lui như thế này trước đây, đáng chú ý là vào mùa hè năm 2022. Các đơn vị lớn, được trang bị tốt của Nga đã bao vây các thành phố như Lysychansk và Severodonetsk, trong khi Ukraine khó có thể làm gì để ngăn chặn.

Tuy nhiên, làn sóng vũ khí phương Tây tràn vào cùng với sự thay đổi trong tư duy quân sự đã giúp tình thế thay đổi vào cuối năm đó, khi quân đội Ukraine giải phóng được các khu vực ở Kherson và Kharkov.

Hiện giờ là một cuộc chiến hoàn toàn khác. Tình hình chính trị toàn cầu đang có tác động đáng kể hơn trên chiến trường.

Tốc độ viện trợ của phương Tây đã ảnh hưởng trực tiếp tới kết quả Ukraine rút lui ở Avdiivka. Trong bối cảnh gói hỗ trợ trị giá 95 tỷ USD cho Ukraine vẫn chưa được Washington phê duyệt, các đồng minh khác đang phải vật lộn để lấp đầy khoảng trống.

Điều đó có nghĩa là Ukraine đang phải phân bổ đạn dược theo nhu cầu và nỗ lực khích lệ tinh thần chiến đấu vốn đang ở mức thấp. Avdiivka có thể không phải là trường hợp rút lui duy nhất mà Kiev đang cân nhắc.

Viễn cảnh đó có thể khiến phương Tây lấy lại tinh thần thống nhất trong nỗ lực ngăn chặn Nga giành quyền kiểm soát hoàn toàn Ukraine, hoặc gây ra tâm lý hoài nghi rằng Ukraine khó chiến thắng trong cuộc chiến này.

Theo New York Times, WSJ, Reuters