Động thái bất ngờ của chính quyền ông Trump khiến Ukraine không kịp trở tay

Tuần trước, Tổng thống Donald Trump xác nhận ông đã chỉ đạo tạm ngừng viện trợ của Mỹ cho nước ngoài.

Đã hơn một tuần đã trôi qua kể từ khi USAID tạm dừng hoạt động trên toàn cầu, ngoại trừ tại Ai Cập và Israel. Các chương trình hỗ trợ cho Ukraine ngay lập tức rơi vào tình trạng mất phương hướng và mờ mịt về tương lai của mình.

Vì Mỹ là quốc gia viện trợ lớn nhất cho Ukraine kể từ khi xung đột Nga - Ukraine nổ ra cách đây gần 3 năm, nên động thái của ông Trump đã khiến Ukraine không kịp trở tay.

Ban đầu, việc Nhà Trắng đình chỉ viện trợ được tuyên bố là tạm thời, chỉ kéo dài trong 3 tháng để tiến hành kiểm toán các khoản chi tiêu của USAID.

Nhưng kể từ khi cả ông Trump và tỷ phú Elon Musk, nhân vật đứng đầu Ban hiệu quả chính phủ (DOGE) đều lên tiếng chỉ trích USAID, viễn cảnh tương lai của cơ quan này càng trở nên mờ mịt.

Tiếp sau đó, ông Musk cho rằng USAID "không thể sửa chữa được" và cho biết ông Trump đã đồng ý với đề xuất đóng cửa hoàn toàn tổ chức này.

Tin tức này đã gây sốc Ukraine và dẫn đến việc tạm dừng hàng loạt dự án được coi là quan trọng sống còn đối với Ukraine, quốc gia đang dành toàn bộ ngân sách của mình cho quốc phòng để đối phó với Nga.

Theo Kyiv Post, tính đến ngày 31/12/2024, có 39 chương trình USAID đang hoạt động tại Ukraine với tổng ngân sách 4,28 tỷ USD, khoảng 2% GDP của Ukraine, một con số đáng kể.

Kể từ khi xung đột Nga - Ukraine nổ ra, USAID đã phân bổ cho Kiev: 2,6 tỷ USD cho viện trợ nhân đạo, 5 tỷ USD cho phát triển, 30 tỷ USD cho hỗ trợ ngân sách trực tiếp.

"Đây thực sự là chương trình viện trợ hậu phương của chúng tôi. Không có nó, nhiều chương trình phục hồi, sửa chữa và tái thiết sau các cuộc pháo kích - bao gồm cả trong lĩnh vực năng lượng - sẽ không thể thực hiện được", một quan chức Ukraine nói với Kyiv Post với điều kiện giấu tên.

Khoản viện trợ khó bù đắp

Cựu cố vấn tổng thống Ukraine, ông Anatoliy Tkachuk, giải thích rằng viện trợ của USAID ưu tiên cả hỗ trợ chung cho hậu phương Ukraine và các cuộc cải cách.

"Nó được chia thành các khối lớn. Đầu tiên là chi tiêu trực tiếp của chính phủ, nghĩa là chuyển tiền mặt trực tiếp vào ngân sách, từ đó nhiều khoản lương và lương hưu đã được chi trả. Có lẽ quan trọng nhất là khối thứ hai, khối phát triển. Khối này bao gồm phần lớn các dự án cơ sở hạ tầng và năng lượng.

Cụ thể, 850 triệu USD đã được phân bổ cho sửa chữa, các nhà máy nhiệt điện nhỏ chạy bằng khí đốt và các công trình bảo vệ cho các cơ sở hạ tầng, một con số lớn hơn nhiều so với những gì Ukraine có thể tự phân bổ. Điều này cũng bao gồm hỗ trợ cho lĩnh vực nông nghiệp", ông giải thích.

Sau cuộc tấn công của Nga vào Kharkov vào tháng 5 năm 2024, USAID đã nhanh chóng cung cấp cho thành phố hơn 100 máy phát điện công suất lớn, cho phép cung cấp điện độc lập cho tất cả các bệnh viện, trường học, tòa nhà hành chính và nhiều cơ sở công nghiệp.

Ngoài ra, hơn 30 nhà máy điện đồng phát, vài chục máy biến áp và các trạm nồi hơi di động với công suất lên tới 1.500 kW mỗi trạm đã được cung cấp. Điều này đóng vai trò quan trọng trong việc ổn định hệ thống năng lượng của Kiev và Kharkov - hai thành phố lớn nhất của Ukraine - trong bối cảnh các cuộc tấn công dữ dội.

Nhưng tác động của việc tạm ngừng USAID không chỉ với các dự án cơ sở hạ tầng quan trọng tại Ukraine.

"Chúng tôi đã có một dự án với USAID để xây dựng hệ thống tưới tiêu, vì khu vực của chúng tôi - Odessa - rất khô hạn. Chúng tôi đã hoàn thành một phần dự án nhưng một số phần vẫn chưa hoàn tất do việc hợp tác với USAID bị cắt đột ngột.

Kết quả là, chúng tôi sẽ không có hệ thống hoàn chỉnh trước khi bắt đầu công việc đồng áng vào mùa xuân", lãnh đạo của một cộng đồng ở vùng Odesa cho biết.

Gần 250 triệu USD cũng đã được phân bổ cho các sáng kiến nhân đạo, cví dụ như hầm trú ẩn tên lửa trong các trường học, máy tính xách tay cho giáo viên và bảng trắng tương tác trong lớp học. Khoảng 400 triệu USD được dành cho lĩnh vực y tế, tài trợ cho các loại thuốc thiết yếu cho bệnh nhân nặng, vắc xin và thiết bị y tế.

"Đây là một cú sốc khó bù đắp. Nhờ có sự hỗ trợ này, Ukraine đã có thể chuyển hướng đáng kể các quỹ sang cho các lực lượng vũ trang để đối phó Nga", ông Tkachuk nhấn mạnh.