Sửa đổi Luật thuế thu nhập cá nhân: Tăng và giảm

Hồi đầu thập niên 2000, tôi là sinh viên mới ra trường làm việc tại một công ty dầu khí ở Bà Rịa - Vũng Tàu. Một lần tôi đang làm hồ sơ dự án thì chị đồng nghiệp mở cửa gọi: “Hà, em đến ngay phòng Tổ chức hành chính có việc gấp”.“Việc gì hả chị?”, tôi giật mình hỏi. Nhân viên mới như tôi hồi đó rất sợ các sự vụ với phòng Tổ chức hành chính.

“Lên đăng ký mã số thuế để nộp thuế thu nhập cho người có thu nhập cao”, chị bảo. “Mã số thuế là gì? Mình là sinh viên mới ra trường sao lại có thuế thu nhập cao nhỉ?”, tôi tự hỏi.

Đó là trải nghiệm đầu tiên của tôi về thuế thu nhập cá nhân, trước đây là thuế thu nhập đối với người có thu nhập cao. Quy định lúc đó khá đơn giản, một số thu nhập như tiền lương, tiền công, quà tặng từ nước ngoài, trúng thưởng xổ số v.v.. phải chịu thuế, mức thu nhập chịu thuế được quy định riêng cho công dân Việt Nam và người nước ngoài với thuế suất cao nhất là 50%.

Đến cuối năm 2007, Luật thuế thu nhập cá nhân (TNCN) được ban hành và có hiệu lực từ 1/1/2009, với các định nghĩa cụ thể về cư trú, phân loại rõ ràng về các loại thu nhập chịu thuế, thu nhập miễn thuế, công thức tính toán chi tiết và không còn phân biệt khác nhau giữa công dân Việt Nam và người nước ngoài.

Trong nhiều năm, về cơ bản bậc thuế và cách tính thuế với tiền lương, tiền công gần như không thay đổi. Đối với đa số những người làm công ăn lương, điều chỉnh có tác động lớn nhất gần đây là Nghị quyết số 954 của Quốc hội (có hiệu lực từ 1/7/2020), nâng mức miễn trừ gia cảnh cho bản thân từ 9 triệu đồng/tháng lên 11 triệu đồng/tháng, và nâng miễn trừ cho người phụ thuộc từ 3,6 triệu đồng/tháng lên 4,4 triệu đồng/tháng.

Đã 5 năm kể từ khi Nghị quyết 954 có hiệu lực, công thức tính thuế và mức miễn trừ gia cảnh chưa được điều chỉnh. Trong khi đó, đồng tiền lương sau thuế đã “trượt giá” với sự tác động của lạm phát, hay nói cách khác là gần như mọi hàng hóa, dịch vụ đều tăng giá từ tiền nhà, tiền đóng học cho con hay các chi phí sinh hoạt thường ngày.

Với tư cách là một người làm công ăn lương, tôi rất phấn khởi khi đọc dự thảo Luật thuế TNCN (thay thế), đặc biệt là những đề xuất thay đổi về bậc và thu nhập tính thuế cùng với đề xuất tăng mức miễn trừ gia cảnh. Cụ thể, theo dự thảo Luật thuế TNCN thay thế thì số bậc sẽ được giảm từ 7 bậc xuống còn 5 bậc và mức thu nhập tính thuế ở mỗi bậc cũng tăng (xem hình).

Chỉ cần nhìn nhanh thu nhập tính thuế ở từng bậc thuế và thuế suất tương ứng, ta có thể thấy ngay số tiền thuế phải nộp sẽ giảm đi đáng kể, ở cả người lao động có mức thu nhập tính thuế ở bậc thấp hay ở bậc cao.

Trong dự thảo Luật cũng đề cập đến quy định giao cho Chính phủ quy định mức giảm trừ gia cảnh phù hợp với tình hình kinh tế - xã hội trong từng thời kỳ, là một điểm cần thiết để xử lý nhanh khi bối cảnh liên quan đến thuế TNCN thay đổi. Hiện đề xuất điều chỉnh tăng mức miễn trừ gia cảnh theo tôi cũng khá tích cực, dù mức tăng bao nhiêu và đã phù hợp hay chưa thường là một chủ đề dễ gây tranh luận.

Ngoài ra, dự thảo Luật thuế TNCN cũng đề cập đến việc giảm trừ các khoản chi cho y tế, giáo dục – đào tạo của người phụ thuộc vào thu nhập tính thuế theo mức do Chính phủ quy định. Hiện chưa rõ mức cụ thể là bao nhiêu, nhưng đây là quy định nhân văn để người lao động chỉ phải nộp thuế TNCN khi họ và gia đình có thể sống tốt, sống khỏe với mức tiền lương nhận được.

Ngoài những điều chỉnh giảm cho người nộp thuế nêu trên, dự thảo Luật thuế TNCN đưa ra nhiều đề xuất điều chỉnh tăng, như tăng thuế đối với thu nhập từ chuyển nhượng bất động sản có thời gian nắm giữ ngắn hạn, hay bổ sung thêm một số thu nhập chịu thuế bao gồm thu nhập chuyển nhượng tên miền internet, thu nhập từ chuyển nhượng tài sản số (tài sản ảo, tài sản mã hóa), thu nhập từ hoạt động kinh doanh thương mại điện tử, kinh doanh dựa trên nền tảng số.

Trong khuôn khổ bài viết này, tôi xin phép không bàn đến tác động và sự hợp lý của các mức tăng vừa nêu, vốn đã được phân tích ở nhiều bài báo, diễn đàn khác nhau, đơn cử như một bài viết mới đây trên báo Dân trí phân tích đề xuất liên quan đến thuế TNCN đối với thu nhập từ chuyển nhượng bất động sản. Nhưng nếu các mức tăng đó được dùng để cân đối cho mục đích giảm thuế TNCN từ tiền lương, tiền công, theo tôi là rất phù hợp trong bối cảnh nước ta hiện nay. 

Hy vọng dự thảo Luật thuế TNCN (thay thế) sớm được ban hành và có hiệu lực trước dịp Tết cổ truyền sắp tới, đem lại tin vui cho hàng triệu người lao động. Với bộ phận kế toán và nhân sự, quy định mới đồng nghĩa là có rất nhiều việc để làm nhưng tôi tin rằng họ sẽ áp dụng trong tâm thế hồ hởi. Với người làm công ăn lương, để được hưởng trọn niềm vui giảm thuế, việc cần thiết trong thời gian sắp tới là chủ động dần trong lưu giữ hóa đơn, chứng từ liên quan để có cơ sở kê khai giảm trừ theo đúng quy định.

Chuyên mục TÂM ĐIỂM mong nhận được ý kiến của bạn đọc về nội dung bài viết. Hãy vào phần Bình luận và chia sẻ suy nghĩ của mình. Xin cảm ơn!